نوشته بابک صدرایی به نقل از روزنامه هفت صبح
 

بازار خودروی ایران به مانند شرایط اقتصادی ان همیشه متلاطم و حاشیه ساز است که قطعا چنین باید باشد ، چراکه از شرایط اقتصادی حاکم بر کشور تاثیر می پذیرد .
خودرو در ایران بالعکس سایر نقاط جهان کالایی سرمایه ایی شناخته میشود ،و شاید محاسبات خریداران به نوعی متفاوت و منحصر به فرد میباشد
مثلا فلان مشتری یکسال پیش یک خودروی وارداتی را 180 میلیون خریداری نموده و در این 1 سال از خودرو استفاده کرده و حال آنرا با قیمت 240 الی 250 میلیون تومان به فروش میرساند. البته در برهه هایی خاص این اتفاقات می افتد و در همین زمان است که انتظارات تغییر کرده و به خودرو بیشاز گذشته به عنوان یک کالای سرمایه ایی نگریسته شود.
داستان نوسانات بازار خودرو بر می گردد به سالهای جنگ ، زمانی که تولید و واردات تقریبا متوقف بود و صنایع کشور در اختیار جنگ بود ، دسترسی به یک خودروی صفر کیلومتر بسیار سخت بود و می باست چندین خوان را طی می کرد ، در همان حال هم عده ایی سود جو بودند که با خرید و فروش حواله ها سودهای مناسبی را با توجه به احوال آن روزگار به جیب زدند.
اما با پایان جنگ و ورود کشور به مرحله جدید ، بازهم همان زخم کهنه به جای خودش باقی بود با وجود تولید و واردات محدود خودرو که شرایط ارزی ان زمان کشور اجازه نمی داد و همچنین نیازهای انباشته شده از قبل ، بازهم بحث نوسانات قیمتی میان کارخانه و بازار مطرح گردید و در اصل این بازار بود که قیمت قطعی محصول را مشخص می نمود.
اگر طرح های فروش اوایل و اواسط دهه 70 را به خاطر داشته باشیم این عبارت اشنا بود که زمان تحویل 1 سال یا ا سال و نیم بعد و قیمت نهایی خودرو 10 درصد زیر قیمت روز بازار خواهد بود ، که خود گواه بر قدرت بازار و نقش تعیین کننده آن داشت.
در طول این سالها داشتن یک خودرو صفر کیلومتر و اماده تحویل گوهری گرانبها بود که ثبت نام خودرو به شغلی پر درامد برای برخی از اقشار جامعه بدل گشته بود و به نوعی دلالی را در کشور گسترش می داد ، صورت مساله هم کاملا مشخص بود عرضه و تقاضا با یکدیکر تناسب نداشتند و همین امر وزنه را برای بازار و دلالان سنگین تر می نمود.
شاید می توان اینگونه بیان کرد که این مشگل و ضعف به امری رایج بدل گشت که به مرور زمان طیف بیشتری از جامعه را در سمت دلالان قرار داد ، اما سال 1374 یکباره با افزایش قیمت ارز ، قیمت خودرو نیز جهش بالایی پیدا کرد و چند برابر شد و همین امر بازهم بازار دلالی را داغ تر کرد چراکه نوسان قیمت ارز و بسته شدن واردات خودرو در همین سال بهانه ایی را به دست بازار داد تا با تغییرات ناگهانی قیمت مدام مواجه گردد .
افزایش قیمت ها طوری بود که قیمتهای سال 73 به نوعی افسانه ایی بود در سال 74 .
روال فوق تا اواخر دهه 70 نیز ادامه دار بود چراکه هنوز هم میزان عرضه و تقاضا برابر نبود و خلاء ها و نیازهای گذشته نیز تامیین نگردیده بود ،
اینگونه میتوان بیان کرد که سرمایه های سرگردان در یک اقتصاد بیمار به جای ورود به تولید و تجارت ، وارد بازار مسکن ، ارز و طلا میشوند و در ایران خودرو هم بخشی از این سرمایه است .
وقتی رکود در مسکن و ارز پدید اید سرمایه های سرگردان چشم و دل به بازار خودرو خواهند دوخت و قطعا نتیجه مطلوب خود و تخریبی خود بر صنعت و اقتصاد کشور را خواهند داشت.
برای درک مثالی نزدیکتر و ملموس تر اشاره ایی می کنم به ورود خودروی پژو 206 که اولین سری از ثبت نام آن در سال 79 صورت گرفت و به یاد دارم که در نمایندگی های ایران خودرو جای سوزن انداختن نبود ، گویی به یکباره خودرویی از سیاره ایی دیگر وارد بازار محدود و کسالت اور ان روزهای خودرو کشور شده بود.
همین خودروی 206 ، ا سال و نیم بعد از ثبت نام به مشتری تحویل می گردد ، چراکه تقاضا برای ان بسیار بالا بود و قیمت تمام شده آن برای مشتری چیزی در حدود 8 میلیون تومان بود که در بازار تا مبلغ 12 میلیون تومان هم خرید و فروش میشد.
دهه 80 اوضاع تغییر کرد و تولید داخل یکدفعه با سرمایه گذاریهای انجام شده در زمینه تولید رشد چشمگیری یافت و تحویل خودروهای روتین بازار تقریبا به روز شد.
در طول این سالها بیشتر پولهای سرگردان بیشتر به سمت خودروهایی می رفت که اولین سری پیش فروش آن صورت می گرفت و بازار عطش ویژه ایی برای آن داشت. و بالطبع سود نسبتا مطلوبی را عاید سرمایه گذاران خود می نمود اما بازار روند نسبتا ثابتی را طی می نمود و افزایش قیمتها نیز چنان محسوس نبود.
اما شوک بزرگ دیگر که برای دلالان، بهشتی وصف ناپذیر را پدید اورد ،همزمان با شدت تحریم های بین المللی و به یکباره افزایش بی سابقه قیمت ارز که به بیش از 3 برابر رسید بار دیگر شوکی بزرگ را به بازار وارد نمود ، گرچه ترس از افزایش قیمت بیشتر و خارج شدن اوضاع از کنترل مردم را تشویق به خرید بیشتر می کرد اما به لحاظ قیمتی بازهم مشکلاتی را ایجاد نمود و دست دلالان دوباره باز گردید.
افزایش تحریم ها در کنار توقف تولید و سخت شدن واردات و تغییر قیمت ارز دوباره قیمت خودرو را دچار نوسان نمود ، گرچه گویا مشتریان ایرانی برای بحرانهای جدید اماده هستند و یا به نوعی عادت دارند و شاید بحرانهای گوناگون ترس از نخریدن را در میان انها ایجاد کرده.
اما جامعه مصرف از پراید 8 میلیونی در عرض 1 سال به پراید 20 میلیونی عادت کرد، البته علت اصلی در نهایت افزایش قیمت ارز بود که بر روی بسیاری از مسائل دیگر تاثیر گذاشت و نوعی سیستم جدید را به وجود اورد.
در فاصله سالهای 92 تا اوائل سال 96 قیمت خودرو تقریبا ثابت بود و اتفاق خاصی در بازار خودرو صورت نگرفت ، اما سال 96 را باید سالی جنجالی در بازار ایران نامید که اینبار بدون افزایش زیاد و ناگهانی قیمت ارز قیمت خودرو جهش بزرگی داشت.
با بسته شدن سایت ثبت سفارش ابتدا بازار واکنش خاصی نشان نداد و شاید بسیاری انرا امری موقتی و کوتاه مدت میدیدند ، اما با گذشت 1 ماه کم کم اثرات روانی ان ظاهر گشت و همان دلالان یا اصطلاح بیشتر رایج ، مافیای خودرو کم کم فرصت را مناسب دیدند و قیمت خودرو تا 30 درصد هم در بازار به خود افزایش دید و در برخی خودروها ی لوکس تا درصد بالاتر .
دولت با بهانه جلوگیری از خروج ارز و همچنین قدرت غالب ما فیا وارد کننده خودرو برای فروش خودروهای خود با ایجاد جو روانی و ولع توانستند به هدف خود برسند ، بدین معنی که گروهی سود هنگفتی به جیب زدند و دولت هم بازار را به جهت کشش محک زد تا ببیند چه مقدار کشش برای افزایش تعرفه وجود دارد.
هر روز خبری درج میکند که دولت می خواهد سقف تعرفه را تا 150 درصد هم برساند و بین 50 تا 80 درصد به تعرفه ها حدودی اضافه کند شاید به نوعی با خروج ارز کمتر درامد خود از واردات را حفظ کند که صورت ظاهر همین است یعنی تعداد کمتر وارد شود با عوارض بالاتر.
اما میتوان چنین تشبیه نمود که دلالان علاوه بر کسب سود ، جاده صاف کن دولت بوده اند و شاید این تعلل ، دلیلی بر محک زدن بیشتر بازار است، در اصطلاح عموم چیزی که گران شد دیگر ارزان نمی شود ومتاسفانه ما خیلی زود عادت می کنیم.
به هر صورت پیش بینی در اوضاع نابه سامان فعلی سخت و گاهی غیر ممکن است اما انچه مسلم است خودروهای خارجی گرانتر میشوند تا شاید جلوی میل و تقاضای بالایی که شاید کم کم برای تولید داخلی احساس خطر ایجاد می نمود کنترل شود.
حمایت های اشکار از صنایع داخلی و رسیدن به اهداف اشکار و غیر اشکار ، پیامدهای این گرانی است که قطعا مردم بازنده اصلی خواهند بود . یادمان باشد وارد عصر جدیدی شدیم که ایجاد محدودیت هیچ کمکی به رشد ما نمی کند و تنها حس تحمیلی را به مصرف کننده وارد می کنیم که خود طبعات دیگری خواهد داشت.
خودرو خارجی گران میشود و شاید در مقایسه با جامعه مصرف آن و مشکلات جامعه این معظل گم گردد، ولی قطعا تاثیرات نا مطلوبی را بر پیکره صنعت نیمه جان ما خواهد گذاشت و بازهم نسخه اشتباهی پیچیده شد.