به گزارش خبرنگار ایمنا، هرگونه اختلال در عملکرد دستگاه گوارش در اطفال، می‌تواند بر روی رشد آن‌ها تأثیرگذار باشد. بنابراین این بخش از سلامت کودکان نیازمند توجه ویژه است. اگر نوزاد یا کودک شما علائم زیر را داشته باشد، ممکن است به یک بیماری دستگاه گوارش دچار شده باشد؛ علائمی مانند: دل درد، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، نفخ در شکم، خون ریزی و مشکلات اشتها. در ادامه‌ی این مطلب قصد داریم تا شما را با مهم‌ترین مشکلات و بیماری‌های کودکان آشنا کنیم

علائم اختلالات گوارشی در کودکان

بسیاری از والدین ممکن است عبارت "دلم درد می‌کند" را بارها از کودکان خود شنیده باشند. اما اگر کودک شما بیشتر اوقات از مشکلات معده خود شکایت داشته باشد، او ممکن است به یک اختلال گوارشی مبتلا باشد. این وضعیت ممکن است علل مختلفی داشته باشد اما اغلب اختلالات گوارشی در کودکان علائم مشابهی را ظاهر می‌کنند. این علائم عبارتند از:

- تهوع

- درد معده

- اسهال

- استفراغ

- دهیدراتاسیون (ناشی از اسهال استفراغ)

اگر کودک اغلب علائم بالا را داشته باشد، سریعاً به متخصص اطفال مراجعه کنید. تشخیص علت علائم گوارشی، راهکارهایی را برای راحتی بیشتر کودک ارائه می‌دهد.

اختلالات دستگاه گوارش کودکان

طیف گسترده‌ای از بیماری‌های گوارشی سلامت اطفال را تهدید می‌کند، بیماری‌هایی مانند:

۱. بیماری سلیاک: این بیماری، یک بیماری طولانی مدت است که بر روی روده کوچک تأثیر می‌گذارد. شخص مبتلا به سلیاک به گلوتن موجود در مواد غذایی مانند انواع نان حساسیت دارد و دستگاه گوارش وی توان هضم آن را نخواهد داشت. این بیمار زمانی که در معرض مصرف گلوتن قرار می‌گیرد، توانایی جذب مواد غذایی را از دست داده و رشد او متوقف می‌شود. مهم‌ترین درمان این بیماری، استفاده از مواد غذایی بدون گلوتن است.

۲. کولیت: یک بیماری التهابی کولون یا روده بزرگ است که مشکلاتی مانند خونریزی و اسهال ایجاد می‌کند. این بیماری مزمن است و درمان قطعی جز برداشتن روده بزرگ برای آن وجود ندارد.

۳. بیماری کرون: بیماری کرون یک بیماری طولانی مدت (مزمن) و یکی از انواع بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش است. ممکن است دربرهه‌های مختلف زندگی کودک بیاید و برود. در بیشتر موارد روی روده کوچک علی الخصوص قسمت تحتانی به نام ایلئوم تأثیر می‌گذارد. در بعضی موارد، روده‌های کوچک و بزرگ هر دو به آن مبتلا می‌شوند. بعضی اوقات ممکن است التهاب بر کل دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. این شامل دهان، مری، معده، قسمت اول روده کوچک (اثنی عشر)، آپاندیس و مقعد است.

۴. بیماری مری: بیماری التهابی مری، در اثر رفلاکس، عفونت‌های مری و مصرف برخی داروها در کودکان ایجاد می‌شود و در صورت عدم توجه و درمان می‌تواند موجب عدم تحرک مری و تنگ شدن آن و در نتیجه سرطان مری شود.

۵. حساسیت غذایی: نزدیک به ۵ درصد از کودکان زیر ۵ سال نوعی از حساسیت غذایی را تجربه می‌کنند.

۶. بیماری‌های کیسه صفرا: بیماری‌هایی نظیر سنگ کیسه صفرا، سنگ در مجاری کیسه و عفونت کیسه صفرا برخی کودکان را تهدید می‌کند.

۷. گاستروپارزی: کودکان مبتلا به این بیماری، دچار ضعف در ماهیچه‌های معده هستند و غذا را به سختی هضم می‌کنند و یا اصلاً هضم نمی‌کنند. در این شرایط کودک همواره احساس سیری می‌کند و دچار استفراغ می‌شود.

۸. GERD یا بیماری ریفلاکس معده: بازگشت مواد غذایی از معده به مری به همراه اسید معده را رفلاکس می‌گویند. رفلاکس به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد که یکی از آن‌ها ضعف در دریچه‌ی معده است.

۹. بیماری هیرشپرونگ: بیماری هیرشپرونگ (HIRSH-sproongz) بیماری است که بر روده بزرگ تأثیر می‌گذارد و در عبور مدفوع مشکلاتی ایجاد می‌کند. این بیماری در بدو تولد (مادرزادی) به دلیل از دست رفتن سلول‌های عصبی در عضلات روده بزرگ کودک وجود دارد.

۱۰. سندرم روده تحریک پذیر: سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نوعی اختلال مزمن است که باعث آزار و درد در شکم و روده می‌شود. اگرچه علائم به وضوح وجود دارد، وقتی روده از نظر بصری و زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد، هیچ مدرکی مبنی بر آسیب بافت وجود ندارد. علائم شامل: نفخ، گرفتگی، اسهال مزمن یا متناوب، یبوست مزمن یا متناوب، فوریت با دفع مدفوع، احساس ناقص دفع مدفوع، عبور مخاط در مدفوع. تشخیص این بیماری کمی دشوار است.

۱۱. شبه انسداد روده: انسداد مزمن روده (CIP) نوعی اختلال نادر است که در آن مشکلات عصبی روده یا ماهیچه‌ها مانع از حرکت مواد غذایی، مایعات و هوا از طریق معده و روده‌ها می‌شود. کودک علائم انسداد روده را تجربه می‌کند، اگرچه هیچ انسداد جسمی واقعی وجود ندارد. با گذشت زمان، کودکان مبتلا به CIP ممکن است دچار سو تغذیه شوند زیرا دستگاه گوارش آنها قادر به جذب مواد غذایی و دریافت مواد غذایی نیست.

۱۲. بیماری کبد: بیماری‌های کبد شامل بیماری کرونیک کبد، انواع هپاتیت، کبد چرب و زردی است.

۱۳. بیماری پانکراتیک: شامل بیماری‌های پانکراتیک حاد و مزمن و اختلالات ارثی می‌شود. پانکراتیت التهاب لوزالمعده است. لوزالمعده آنزیم‌های گوارشی را در روده کوچک ترشح می‌کند تا به هضم چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی کمک کند. لوزالمعده همچنین انسولین و گلوکاگون هورمون‌ها را در جریان خون رها می‌کند. این هورمون‌ها به بدن کمک می‌کنند تا از گلوکز مورد نیاز بدن برای مصرف انرژی استفاده کند. به طور معمول، آنزیم‌های گوارشی تا رسیدن به روده کوچک، فعال نمی‌شوند. اما اگر این آنزیم‌ها در داخل لوزالمعده فعال شوند، شروع به هضم خود لوزالمعده می‌کنند و ایجاد التهاب و پانکراتیت می‌کنند.

۱۴. زخم معده: زخم‌ها به داخل معده یا اثنی عشر (قسمت اول روده کوچک) نفوذ می‌کنند و هنگامی ایجاد می‌شوند که مکانیسم‌های دفاعی و ترمیم طبیعی پوشش معده یا اثنی عشر ضعیف شده و باعث می‌شود که این لایه از اسید معده آسیب ببیند.

۱۵. پولیپ: پولیپ، بافت اضافه در لایه روده بزرگ یا روده کوچک و گاهی معده است. پولیپ ممکن است مانند قارچ با ساقه باریک متصل به دیواره دستگاه گوارش به نظر برسد، یا ممکن است در برابر دیواره دستگاه گوارش صاف باشد. دو نوع خوش خیم و بدخیم از این بیماری وجود دارد.

۱۶. سندرم روده کوتاه: سندرم روده کوتاه هنگامی رخ می‌دهد که بدن مایعات و مواد مغذی کافی را جذب نکند زیرا بخشی از روده کوچک از بین رفته است یا درست کار نمی‌کند. دلایل مختلفی از جمله مشکل مادرزادی برای این سندروم وجود دارد.

علائم اسهال ناشی از اختلال گوارشی

معمولاً ویروس‌هایی که وارد گوارش می‌شوند اغلب اوقات از راه دهان وارد می‌شوند اکقر اوقات به دلیل اینکه این وبروس ها تعداد کمی عامل را به شدت منتقل می‌کند

ابتلاء به عفونت‌های وارد شده به دستگاه گوارش اغلب اوقات در اطرافیان یک نمودی دارد. این کودکان با یک بی حالی، تب خفیف، دل پیچه های خفیف و کم و اسهال و استفراغ بیماری را آغاز می‌کنند.

- دفع مدفوع شل و آبکی با حجم زیاد

- دفع مدفوع کم و خلطی و خونی

لزوم مراقبت کودک در دوران اسهال

صرف نظر اینکه علت اسهال و استفراغ چه عفونی باشد، چه غیر عفونی و چه بیماری خارج از دستگاه گوارش اتفاق افتاده باشد، در پرسه اسهال و استفراغ آب بدن از دست می‌رود و همین امر بسیار خطر آفرین می‌باشد بنابراین خانواده‌ها باید علائم کم آبی را در کودکان خود بشناسند و بتوانند تا زمان مراجعه به پزشک حداقل یک درمان مقدماتی را ارائه دهند.

کم آبی‌های بدن به چند دسته تقسیم می‌شود؟

خفیف: گاهی کم آبی آن قدر نامحسوس است اکثر خانواده‌ها متوجه نمی‌شوند و پزشک حین معاینه متوجه این مساله شود.

متوسط: کم کم این هشدار را به خانواده‌ها می‌دهد که یک سری علائمی تهدید کننده حیات کودک می‌باشد بی حال می‌شوند میزان اشک کم می‌شود وستی خشک پیدا می‌کنند مخاط‌ها خشک می‌شود چشم‌ها گود می‌افتد ملاج کودکان کم سن تر فرو رفته می‌شود کاهش حج ادرار عطش زیاد کودکان به آب افزایش ضربان قلب تپش قلب که باید فوراً کم آبی کودک جبران شود

شدید: کم آبی‌های شدید می‌تواند کشنده باشد ادرار کاملاً قطع می‌شود تنفس‌ها سخت می‌شود بی‌حالی بسیار زیاد و در مواقعی موجب اختلال هوشیاری کودکان می‌شود که مراقب‌های ویژه ای باید در مورد آنها صورت گیرد.

غذای‌های مناسب برای اسهال کودکان

- مصرف شیر با حجم کم و دفعات زیاد در کودکان شیرخوار

- مواد غذایی که در پرسه اسهالی مفید می‌باشد غذاهای پرکربوهیدرات هستند برنج، گوشت مرغ و گوسفند، سیب زمینی نان ماکارونی در کودکانی که کمی سن بالاتری دارند

- مصرف میوه و آب میوه طبیعی و مصرف میوه‌هایی مانند موز سبز

- تأمین آب و املاح بدن با سرم خوراکی

- غذای های مضر در اسهال کودکان

- آب میوه‌های صنعتی

- نوشابه‌های گازدار

علائم وجود اسهال در کودکان

- تب

- بی حالی شدید

- استفراغ شدید

- عدم تحمل تغذیه

- اسهال خلطی و خونی

- وجود درد شکمی شدید

به طور کلی اسهال و استفراغ مانند یک شوکی به بدن است که هم موجب مرگ می‌شود و هم می‌تواند زمینه ساز سوءتغذیه و اختلالات رشد باشد. در صورت مشاهده هر گونه اسهال و استفراغی در کودک خود از هر گونه خوددرمانی پرهیز شود و حتماً با پزشک متخصص مشورت شود و با او در تماس باشید.

اختلالات گوارشی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

پزشک متخصص اطفال یا پزشک معالج خانواده شما می‌تواند به تشخیص و درمان مشکلات گوارشی کمک کند. پزشک کودک شما همچنین ممکن است شما را به یک متخصص گوارش کودکان - متخصصی که آموزش بیشتری در زمینه تشخیص و درمان اختلالات گوارشی در کودکان دارد، ارجاع دهد. وی ممکن است آزمایشاتی را برای کمک به تشخیص اختلال گوارشی انجام دهد. آزمایشات مربوط به مشکلات گوارشی عبارتند از:

- کولونوسکوپی

- آندوسکوپی بالای دستگاه گوارش

- آندوسکوپی کپسول

- سونوگرافی

- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر

- بیوپسی

- آزمایش خون

- سی تی اسکن

اختلالات گوارشی چگونه درمان می‌شود؟

درمان بستگی به تشخیص نوع بیماری دارد، اما به طور کلی گزینه‌های درمان عبارتند از:

- مشاوره تغذیه‌ای و تغییر رژیم‌ها

- دارو

- عمل جراحی

- درمان بلع

استفاده از درمان‌های مکمل مانند استفاده از داروهای گیاهی و طب سنتی نیز برای کاهش علائم این اختلالات مؤثر هستند به شرط آنکه زیر نظر متخصص مصرف شوند و از مصرف خودسرانه آن‌ها علی الخصوص در کودکان، پرهیز شود.

نکاتی برای والدین

پرهیز از خوردن بیش از حد

کودکان این منطق را ندارند که چه مقدار مواد غذایی مناسب است، پس بر عهده پدر و مادر است که به آنها نشان دهند چه اندازه باید بخورند. پرخوری فشار بسیاری بر دستگاه گوارش قرار می‌دهد و باید از آن اجتناب شود. هنگامی که بیش از حد غذا خورده می‌شود، توانایی بدن برای تجزیه درست و جذب مواد مغذی مشکل می‌شود. از آنجا که والدین کنترل آماده سازی و سرو مواد غذایی را در دست دارند، توصیه می‌شود بخش‌های کوچک‌تری در بشقاب سرو کنند و اضافی آن را در آشپزخانه نگه دارند تا کودکان پرخوری نکنند.

آب دور از وعده‌های غذایی مصرف شود

بسیاری از کودکان هنگامی که برای خوردن می‌نشینند، انتظار نوشیدن چیزی دارند. این ترکیب غذا و مایعات می‌تواند به هضم کندتر منجر شود چون مایع گوارشی توسط مایعات مصرف شده رقیق می‌گردد. بهترین کار این است که مقدار مایعات را در زمان صرف غذا به حداقل برسانید. کودکان آب خود را قبل از غذا بنوشند - تا ۱۵ دقیقه قبل و یا در حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بعد از غذا.

غذاهای فرآوری شده حذف شود

در حقیقت همه غذاهای بسته بندی و آماده، باید از رژیم غذایی کودکان دارای مشکلات گوارشی حذف شود. این غذاها حاوی بسیاری از مواد مضر مانند چربی‌های ترانس و مواد نگهدارنده هستند که می‌تواند با هضم تداخل داشته باشد. کودکان دارای مشکلات گوارشی باید به مصرف غذاهای طبیعی و کامل که بدن می‌شناسد و به آسانی می‌تواند استفاده کند روی آورند.