به گزارش تین نیوز ، به اعتقاد برخی کارشناسان "به نظر می رسد اقتصاد جهانی به بلوک های مجزایی در حال تقسیم است. هر یک از این بلوک ها در تلاش برای حفاظت از خود و بی تأثیر کردن اقدامات دیگری است. نتایج این دوگانگی برای اقتصاد جهان قابل توجه خواهد بود و سیاست گذاران باید این اثرات را بشناسند و در پی جبران آن باشند."، روسیه نیز تلاش مشخصی برای طراحی یک روند جدید بر پایه اتحادهای نوین جهت کسب حداکثر انتفاعات اقتصادی دوجانبه را در دستور کار قرار داده است، در این بین نقش غیر قابل انکار ژئوپولیتیک ایران نیز به یک عامل تعیین کننده در پیشبرد راهبردهای ژئواکونومی قدرتهای نوظهور در منطقه آسیا تبدیل شده است.

روسیه و نظم جهانی چندقطبی

در همین راستا اخیراً وزیر خارجه روسیه اعلام کرده است: ما به دنبال ایجاد یک نظم جهانی چندقطبی هستیم. [همه کشورها] باید برای حفاظت از حاکمیت فناورانه تلاش کنند. همکاری با ایران و کشورهای حاشیه دریای خزر مهم است. ما مشتاق امضای توافق نامه های بیشتر با هند و چین هستیم.

بر اساس اعلام اخیر سازمان سرمایه گذاری خارجی از زیرمجموعه های وزارت اقتصاد ، در سال 1401 کشور روسیه با برنامه ریزی برای ورود بیش از 3 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی در صدر کشورهایی قرار دارد که اقدامات لازم برای ورود سرمایه ارزی به کشور را انجام داده اند.

بررسیهای آماری نشان می دهد، فدراسیون روسیه با احتساب سرمایه گذاری در دست انجام در حوزه زیرساخت و انرژی اولین کشور خارجی سرمایه گذار در ایران، در شش ماهه نخست سال جاری بوده است چراکه طرح های سرمایه گذاری روسیه در بخشهای مذکور وارد مراحل اجرایی شده و بخشی از سرمایه مورد اشاره نیز وارد کشور شده است، بر این اساس طرح های مورد اشاره در زمره مصوبات معتبر هیئت سرمایه گذاری خارجی قرار گرفته است، و با احتساب این ارقام مصوبات معتبر هیئت سرمایه گذاری خارجی در شش ماهه نخست سال جاری به بیش از سه میلیارد دلار بالغ می شود.

در جدول زیر میزان سرمایه گذاری خارجی مصوب و معتبر در سال اول دولت سیزدهم و سال آخر دولت دوازدهم مقایسه شده است، بر این اساس کشور روسیه با سه طرح در حوزه انرژی و زیرساخت (ترانزیت و حمل ونقل) حدود 2.7 میلیارد دلار سرمایه خارجی وارد کشور خواهد کرد. ازآن جا که بخشی از این سرمایه وارد شده است این سرمایه گذاریها به عنوان طرحهای مصوب معتبر تأیید شده است.

جدای از ظرفیت عظیم انرژی کشورمان، یکی از مزیتهای مهم ژئوپولیتیک ایران دسترسی به تمام راه های حمل ونقلی اعم از دریا، جاده، ریل و آسمان است. برآورد شده است که اگر کشور به درآمد ترانزیت 50 میلیون تن کالا دست پیدا کند، می تواند از درآمدهای نفت بی نیاز شود با این حال دولت سیزدهم پس از اینکه سکان مدیریت کشور را از نیمه مردادماه سال گذشته در دست گرفت، توسعه دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه را در دستورکار قرار داد و شاهد آثار مشخصی در این حوزه هستیم.

چندی قبل برای نخستین بار محموله ترانزیت چندوجهی از مبدأ روسیه به مقصد هند مسیر خود را از طریق کریدور شمال - جنوب ایران موسوم به INSTC آغاز کرد و هفته گذشته به بندرعباس رسید و با تحویل گرفتن دو کانتینر 40فوتی از طریق آب های ایران به سواحل غرب هند مسیر خود را ادامه داد. مزیت استفاده از این مسیر چندوجهی برای روسیه نیز کاهش حمل بار از 45 روز به 30 روز است و تا 40 درصد هزینه حمل کالا را نیز در این کریدور برای بازرگان کاهش خواهد داد.

عبور آزمایشی دو محموله کانتینر 40فوتی از کریدور شمال ـ جنوب توسط شرکت کشتیرانی ایران از مبدأ روسیه به مقصد هند از طریق ایران کریدور شمال - جنوب را بعد از سال ها مذاکره و رایزنی فعال کرد. بر اساس طرح کریدور شمال - جنوب، با عبور دریای سیاه، کالا به بنادر بلغارستان می رسد و راهی برای دستیابی به اتحادیه اروپا وجود خواهد داشت.

در ادامه مسیر کلی کریدور شمال - جنوب (عبور از محور بندرانزلی) قابل مشاهده است، با توجه به رقابت گسترده کشور هند با چینی ها مسیر مذکور که روش بسیار کم ریسک و اقتصادی تر برای انتقال کالاهای هندی به نواحی مرکزی و شرق اروپا قلمداد می شود.

توجه داشته باشیم که بیش از 20 سال از روزی که کلنگ احداث خط آهن برای اتصال آستارا به شبکه ریلی کشور زده شد، می گذرد اما بعد از این همه سال و با گذشت وعده های زیادی که تاکنون در دولت های مختلف داده شده و عملی نشده است. پیش از این قرار بود خط آهن از رشت در سه مسیر مجزا به بندر کاسپین، بندر انزلی و آستارا امتداد پیدا کند. اهمیت اتصال آستارا به شبکه ریلی شمال - جنوب در اقتصادی شدن پروژه حمل ونقل ترکیبی مد نظر روسیه و هند، یک عامل تعیین کننده است.

گفتنی است، درباره تکمیل خط آهن رشت - آستارا ، طرف روسی طرح مالی این طرح را ارائه کرده است و مقرر شد مسئولان کشورمان آن را بررسی و نتیجه را اعلام کنند. بر اساس اعلام مسئولان دولتی هم اکنون یک روز در میان یک قطار روسی وارد بندر شهیدرجایی می شود با این حال این امکان وجود دارد که در روز، پنج قطار روسی از مسیر منطقه ویژه سرخس وارد ایران شود که در این باره مذاکرات مفصلی انجام شده است.

در همین راستا وزیر راه و شهرسازی حمل ونقل ریلی را با توجه به ویژگی ارزان بودن، حمل ونقل انبوه و ایمنی و حفظ محیط زیست از بهترین روش های حمل ونقل برای افزایش ظرفیت های ترازیت برشمرد و خواستار استفاده از این بخش با اتصال روسیه به خط ریلی کریدور شمال -جنوب شده بود.

بیشتر بخوانید؛

• توافق کلیدی با چین برای ورود ایران به شاهراه جدید ابریشم با اسم رمز «سرخس»

• دیپلماسی اقتصادی فعال ضرورت توسعه کریدورهای اقتصادی

در صورت احداث قطعه ریلی رشت -آستارا ، می توان گفت که بندر بمبئی در هند تا هلسینکی فنلاند به طول 13 هزار کیلومتر، با اتصال مستقیم ریلی و با عبور از خاک ایران به یکدیگر متصل خواهند شد که این امر می تواند افزایش درآمدهای ارزی کشور، ایجاد اشتغال و... در پی داشته باشد. به اعتقاد برخی کارشناسان مسیر ریلی رشت ـ آستارا به راهگذر «شرق ـ غرب» معنا می بخشد و قطار کانتینری شانگهای - تهران را می توان از مسیر رشت - آستارا -تفلیس ، راهی اروپا کرد.

لازم به ذکر است، حدود 10 روز قبل دستیار رئیس جمهور روسیه از دستور پوتین به مسئولان این کشور برای اجرای خط آهن رشت ـ آستارا، برقی سازی خط اینچه برون - گرمسار و افزایش ظرفیت های همکاری های حمل ونقلی دو کشور ایران و روسیه خبر داد.

تصمیم قاطع روسیه برای سرمایه گذاری در دو پروژه راه آهن (در شرق و غرب دریای خزر) یک پالس مشخص برای شکل گیری نظم جدید از مسیر کریدورهای اقتصادی است، در ادامه به نکته حائز اهمیت در این خصوص می توان اشاره کرد.

رقابت مستقیم اقتصادی با چین و طراحی دالان اقتصادی هند به اروپا

1 ـ اتصال هدفمند و ارزان قیمت هند به مناطق مرکزی اروپا ذیل پروژه کریدور شمال - جنوب (کنار تسهیل تجارت اختصاصی روسیه و هند) یک رقابت جدید تجاری ـ اقتصادی میان هند و چین به عنوان دو قدرت نوظهور ایجاد خواهد کرد. توجه داشته باشیم که بعد از تکمیل پروژه کالاهای هندی (به عنوان نزدیک ترین رقیب منطقه ای چین) از مسیر کریدور شمال جنوب به اروپا می رسد، در این بین، اقدام روسیه برای تکمیل بخش بلاتکلیف کریدور مذکور بعد از گسترش پرسرعت پروژه رقیب چینیها (BRI: ایده کمربند ـ راه) محل تأمل جدی برای سیاست گذاران و تصمیم گیران است.

فراموش نکنیم که هند دارای 3700 کیلومتر مرز زمینی با چین است و دو کشور سابقه یک جنگ در سال 1962 بر سر یک اختلاف مرزی را در حافظه دارند.

برنامه  اقتصادی بلندپروازانه روسها برای تحول در جریان حمل ونقل کالا در جهان

2 ـ بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته از طرف روسیه قرار است ظرفیت حمل ونقل کریدور شمال - جنوب (عبور از ژئوپولیتیک ایران) تا سال 2030 به 32 میلیون تن افزایش یابد، البته این اتفاق یک شبه رخ نخواهد داد، هرچند پتانسیل این کریدور بسیار زیاد است چراکه 5 هزار کیلومتر طول دارد و هم اکنون سالانه 14 میلیون تن کالا در مسیر آن جابه جا می شود.

در همین خصوص به تازگی آندره بلوسوف معاون اول نخست وزیر روسیه، اعلام کرده که ایجاد و توسعه کریدور حمل ونقل شمال ـ جنوب دسترسی به خطوط کشتیرانی زیادی را ممکن می کند. این کریدور از همه کشورها از شمال تا جنوب کشیده می شود و به کریدورهای حمل ونقل شرق به غرب هم ارتباط خواهد داشت و از روسیه هم می گذرد، به همین خاطر شکل گرفتن این چهارراه یک فرصت را برای دسترسی به خطوط دریایی و حمل ونقل کالا فراهم می کند، اگر بتوانیم این کریدور را توسعه دهیم، مسیر جدید می تواند کل جریان حمل ونقل کالا در جهان را دگرگون کند.

در گزارشهای قبلی تسنیم به طرح سرمایه گذاری چین در سرخس برای ایجاد پارک لجستیک و مسیر ذیل یکی از کریدورهای اقتصادی کمربند راه پرداخته شد، بر این اساس می توان تأکید کرد که پیاده سازی هر دو کریدور شمال ـ جنوب و شرق به غرب وابسته به موقعیت ژئوپولیتیک ایران است. بهره مندی از این فرصت تاریخی (که مربوط به ظهور گامهای جدید ذیل پازل نظم جدید جهانی است) باید به مهمترین پروژه برنامه ریزان کشور تبدیل شود.​

درخصوص مزیت هرکدام از مسیرهای ذکرشده (شرق دریای خزر: اینچه برون ـ گرمسار و غرب دریای خزر: رشت ـ آستارا) و انتفاعات نهفته اقتصادی و منافع ژئواستراتژیکی که از این طریق برای کشورمان وجود دارد، در گزارش بعدی به همراه جزئیات مربوط به هزینه های عمرانی به مزایای ژئواکونومیک حاصله، پرداخته خواهد شد.