منوریل قم در روزهای پایانی سال 89 به عنوان نویدی خوش در حمل و نقل قم و راهکاری در رفع مشکلات ترافیکی از سوی دولت وقت مطرح شد، طرحی که خود سرآغاز مشکلات زیادی در قم شد اما گویا بنا نبود با وجود ناکارآمدی پروژه از همان ابتدا جلوی پیشرفت آن را بگیرند، هر چند بسیاری از مسئولان وقت به خوبی می دانستند که چنین ایده ای با شکست مواجه خواهد شد.

متاسفانه زمان و بودجه زیادی صرف شد تا مسئولان باور کنند منوریل پروژه ای بی ریشه، مطالعه نشده و فاقد نگاه کارشناسی بود؛ حقیقتی که میلیاردها تومان آب خورد تا سر عده ای از مسئولان وقت را به سنگ ندامت و پشیمانی بزند.

منوریل قم با همه تلاش ها، پیگیری ها و تخصیص اعتبارات هنگفت سرانجام در کمال ناباوری متوقف شد! این طرح به نقطه ای رسید که پروژه ای ناکارآمدرا بر روی دست مردم قم نهاد و به عنوان تجربه ای تلخ برخی از مسئولان را به این نتیجه رساند که توجیهی اقتصادی برای تکمیل و تداوم آن وجود ندارد.

منوریل قم به گونه شهرت یافت که بسیاری از زائران و مسافران در قم سراغ سرنوشت پروژه را می گرفتند همچنین این پروژه گاهی سوژه طنزی برای طنزپردازان می شد، هر چند به کام قمی ها تلخ شد.

به گفته مسئولان منوریل قم در بخش اعتبارات در طول چند سال بالغ بر 220 میلیارد تومان بودجه دولتی را به هدر داد، این در حالی است که در ارزیابی های بودجه ای در قم مشخص شد در سال 97 بیش از 600 پروژه نیمه کاره در قم معطل بودجه مانده و اگر چه اتمام همه آن ها رقمی 10 هزار میلیاردی می طلبد اما در میان این پروژه ها،طرح هایی نیز بود که با اعتبار 220 میلیارد تومانی منوریل می توانست سرنوشت خوبی پیدا کند و در زمینه اشتغال و تولید و گردشگری و یا خدمات به نفع مردم قم باشد.

وقتی برای ساخت مدرسه ای در قم حداقل اعتبار عمرانی 2میلیارد و 500 هزار تومان نیاز است و یا برای ساخت و تکمیل بیمارستانی مجهز نیازمند 170 میلیارد تومان اعتبار هستیم و یا از طرفی سرمایه گذارانی را داریم که سالهاست گرفتار موانع بانکی و اعتباری هستند قطعا این بودجه هنگفت در منوریل می توانست بخش زیادی از مشکلات در قم را رفع کند.

چرا منوریل قم سرانجام از نفس افتاد؟!

سید مهدی صادقی استاندار پیشین قم که چندی قبل میز خود را به دلیل قانون منع بازنشستگی واگذار کرد یکی از پرچالش ترین پروژه های بلاتکلیف قم را منوریل می دانست و در این باره متذکر شد: به سرانجام رسیدن این پروژه ناقص بیش از 110 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که دولت از پس تامین آن در شرایط فعلی اقتصادی برنمی آید.

با وجود انتشار خبری مبنی بر قطع بودجه منوریل اخیرا سید محمدرضا هاشمی سرپرست استانداری قم در یک کارگروه تخصصی پیرامون منوریل با حضور نمایندگان مردم قم در مجلس و نمایندگان قمی ها در شورای اسلامی شهر تاکید کرد: مونوریل قم به زودی با نظر کارشناسی و مطالعاتی تعیین تکلیف می‌شود.

هر چند چشم انداز روشنی از تعیین تکلیف منوریل مشخص نشد اما از سوی اعضای شورای اسلامی شهر قم اعلام شد منوریل قم بر اساس نظرات کارشناسان در مسیر 4.5 کیلومتری توجیه اقتصادی ندارد.

ادامه پروژه منوریل قم به صلاح نیست

محسن بهشتی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم نیز در گفت و گو با خبرنگار ما درباره منوریل عنوان کرد: با توجه به اعتبارات هدر رفته دولتی در این طرح ادامه منوریل قم به صلاح نیست.

حذف و تکمیل منوریل توجیه اقتصادی برای مردم قم ندارد

وی در این باره خاطرنشان کرد: در شرایطی هستیم که هر تصمیمی برای منوریل گرفته شود به ضرر استان است و حذف و تکمیل آن واقعا توجیه اقتصادی برای مردم قم ندارد.

بهشتی تصریح کرد: همچنین برداشتن پایه های سیمانی و بتنی منوریل و حذف آن تبعات سنگین اجتماعی به همراه دارد از طرفی باید پاسخگوی بودجه ای بود که در این سالها صرف اجرای پروژه منوریل شد.

منوریل قم از ابتدا هم پشتوانه مطالعاتی و کارشناسی نداشت

وی به صراحت بیان کرد: پروژه منوریل از ابتدا هیچ گونه پشتوانه مطالعاتی و کارشناسی نداشت و در برهه ای رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت و با اصرار دولت وقت ادامه پیدا کرد.

معاون عمرانی استاندار قم اظهار کرد: در هنگام تصویب منوریل من در شهرداری قم فعال بودم و در جریان مستقیم اجرای طرح قرار داشتم اصلا این پروژه به نوعی دیگر تصویب و اجرایی شد.

چگونه منوریل به قم تحمیل شد

وی در تشریح ماجرای تصویب منوریل در قم توضیح داد: مشاور طرح در جهت رفع گره های ترافیکی در قم بر اساس مسافرت های شهری در واقع دو خط مترو برای قم تعریف کرد که این طرح به شورای عالی ترافیک کشور ارجاع داده شد و بر اساس آن یک کمیته فنی بررسی قطار شهری در قم تشکیل شد.

وی با بیان اینکه در شورای عالی ترافیک کشور دو خط 14 و نیم و 18 و نیم کیلومتر برای مترو مصوب شد، خاطرنشان کرد: در این شورا تصمیم گرفته شد یکی از این خطوط تبدیل به منوریل شود که با این روند می توان گفت به نوعی منوریل به قم تحمیل شد.

شهردار وقت مجبور شد منوریل قم را بپذیرد

معاون عمرانی استاندار قم بیان کرد: در آن زمان در جهت جذب اعتبار، شهردار وقت مجبور شد منوریل را بپذیرد تا مبادا طرح مترو از دستور خارج شود زیرا قم به عنوان کلان شهر نیاز مبرمی به مترو داشت‌.

بهشتی گفت: شاید بتوان از ایده هایی در جهت تغییر کاربری پروژه استفاده کرد اما در حال حاضر منوریل قم بلاتکلیف است.

عبدالله جلالی رئیس شورای اسلامی شهر قم نیز درباره مصیبت های این پروژه عنوان کرد: تکمیل منوریل در تعهد دولت بوده و اگر مدیران وقت این پروژه را پذیرفتند، به واسطه تعهدی بود که دولت در قبال تامین اعتبارات پذیرفته بود.

اما و اگرهای منوریل قم باید به خوبی آسیب شناسی شود

وی تصریح کرد: اما و اگرهای زیادی در مورد اجرای منوریل و مسیر طرح و نگاه غیر کارشناسانه آن وجود دارد که باید به خوبی بررسی و آسیب شناسی شود.

همچنین سید حسن رضوی معاون برنامه ریزی و اشتغال استانداری قم در رابطه با آسیب شناسی پیرامون منوریل در گفتگو با ایسنا عنوان کرد: یکی از دغدغه های جدی در مسیر اجرای پروژه های کلان، شخص محور بودن در تصمیمات است در حالی که تصمیمات نیاز به ظرافت های کارشناسانه دارد به راحتی به صورت شخص محور و در پشت درب های بسته به تصویب می رسد.

وی گفت: متاسفانه نگاه شخص محوری بر منوریل قم حاکم بود وگرنه امروز به جای یک پروژه نیمه کاره ده ها پروژه دیگر به اتمام رسیده بود.

به هر حال علی رغم وعده های مسئولان در اتمام پروژه در سال 90 امروز قم با پروژه ای مواجه است که حتی ستون های آن آزاردهنده شده و پیشنهاداتی مبنی بر رها کردن و تخریب و یا تکمیل آن با حواشی زیادی همراه است.

جای تعجب داشت پروژه ای که حتی علما و تولیت های سابق و فعلی حرم مطهر حضرت معصومه(س) از عبور آن از مقابل حرم مخالف بودند، چگونه توانست تا این مرحله پیش رود و اعتبارات زیادی را بر باد دهد.

منوریل از همان ابتدا مدافعین و مخالفین سرسختی داشت اما وجود برخی از نگرش های سیاسی موجب شد تا صدای مخالفان به جایی نرسد و پروژه ای که قرار بود با 19 میلیارد تومان به بهره برداری برسد، از مرز 220 میلیارد تومان بگذرد و راه به جایی نبرد.

یکی از مخالفان منوریل در شورای چهارم حسن بختیاری عضو شورای اسلامی شهر قم بود که در همان دوره پیش بینی کرد منوریل حتی اگر به سرانجامی برسد به یکی از مشکلات جدی در آینده پردیسان و شهر قم تبدیل خواهد شد.

منوریل سیما و منظر شهری قم را خراب کرد

وی اخیرا نیز اعلام کرد این پروژه از ابتدا کارشناسی نبود و سیما و منظر شهری را به راحتی تخریب کرده و هزینه های غیر قابل جبرانی را بر دستان مردم قم قرار داد .

در این میان مرتضی سقائیان نژاد شهردار قم نیز که خود از مخالفان شدید منوریل در سالهای گذشته در اصفهان بود با توجه به هزینه های سرسام آور منوریل یکی از راهکارهای مهم را در تعیین تکلیف منوریل قم در استفاده از کاربری های گردشگری دانست‌.

جانمایی نادرست پروژه و ده ها علت دیگر منوریل را زمین گیر کرد، در حالی که در سال 92 یکی از وعده های مهم استاندار وقت قم این بود که قم صاحب منوریل می شود در حالی که اگر موشکافانه تر وضعیت بودجه و پروژه ارزیابی می شد، این دیوار کج تا ثریا پیش نمی رفت و امروز بهای کمتری بابت پروژه منوریل پرداخت می‌کردیم.

پروژه ای که در یک زمان آن را افتخار قم می دانستند؛ به جایی رسید که هر یک از مسئولان دیگری را مقصر می دانست اما با مرور بر چگونگی تصویب منوریل در قم یک سوال مهم باقی می ماند و آن اینکه چگونه این طرح با همه نقصان و معایبی که داشت در یک سکوت خبری و بدون نگاه کارشناسی اصحاب رسانه تا این مرحله پیش رفت و آیا واقعا خبرنگاران قمی در برابر اجرای این پروژه سکوت کردند؟؟

مرتضی داستانی رئیس هیات مدیره خانه مطبوعات قم و یکی از خبرنگاران پیشکسوت و قدیمی قم و از منتقدان جدی منوریل قم که خاطرات زیادی از روزهای نخستین در اجرای منوریل تاکنون دارد در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: در آن زمان احساس کردم منوریل نیاز به بازنگری دارد؛ از این رو درباره منوریل تحقیق کردم و متوجه شدم که اصلا کارکرد منوریل مسافربری نیست و گردشگری است.

وی افزود: تصویب منوریل در قم همزمان شده بود با مخالفت های سقائیان نژاد شهردار وقت اصفهان با اجرای پروژه منوریل در اصفهان و همچنین مخالفت در تحقق پروژه در مشهد مقدس، حتی رد شدن طرح در شیراز نیز در آن ایام مطرح بود .

استدلال های زیادی در رد منوریل وجود داشت

داستانی بیان کرد: من همه استدلال ها را در رد منوریل در این کلان شهرها بررسی کردم حتی تصویب پروژه در قم مصادف شد با خراب کردن پایایه های منوریل در تهران که می توانست همین اتفاق کوچک هم تلنگری برای رد پروژه در قم باشد که البته نشد؛ در بررسی های خود متوجه شدم قطعا باید ایرادی در اجرای منوریل در حمل و نقل شهری باشد که استان اصفهان علی رغم تصویب 400 میلیون تومانی اعتبار در آن سال با اجرای منوریل مخالف باشد، ‌در استدلال های شهردار اصفهان متوجه شدم آن ها وجود مترو را علت مهمی در رد منوریل می‌دانستند و می گفتند اگر منوریل در اصفهان باشد، نیاز به راه اندازی سازمان منوریل و به کار گیری نیروهای متخصص آشنا با یک سیستم خارجی داریم که خود بودجه ای جداگانه می خواهد.

وی ادامه داد: در اصفهان برآورد کرده بودند اگر بخواهند قیمت تمام شده منوریل را برای مردم محاسبه کنند 1.5 دلار برای هر بلیط باید تعیین کنند که در آن زمان مبلغ 1500 تومان می شد، در حالی که در اصفهان بالاترین قیمت بلیط 200 تومان بود و برای تشویق مردم باید سوبسید می دادند که این طرح نیز هزینه های بالایی به دنبال داشت.

وی گفت: من بعد از آسیب شناسی زیاد در مورد منوریل در روزنامه 19دی تیتری با این عنوان " ... یک دفعه منوریل در قم!" زدم؛  این سبک تیتر زدن را در مورد چند پروژه ناکارآمد دیگر در قم زده بودم و برای اهالی خبر و مسئولان وقت سبک آشنایی بود همچنین بارها در رد منوریل در قم مقاله منتشر کردم و انتقاد کردم تا جایی که یکی از اعضای وقت شورای اسلامی شهر قم در آن موقع در مصاحبه اش گفته بود وقتی قرار است در قم پروژه‌ای را اجرایی کنیم؛ روزنامه 19 دی مخالف آن است و اجازه اجرای پروژه ها را نمی دهد.

همه رسانه های قم در مخالفت با اجرای منوریل پای کار نیامدند

وی گفت: متاسفانه در آن ایام همه رسانه ها پای کار نیامدند و به نقطه مشترکی در مخالفت با منوریل نرسیدیم و مسئولان نیز وقتی چنین شرایطی می دیدند هر چه می خواستند تصویب می کردند واقعا بین اصحاب رسانه هم‌گرایی در مخالفت با منوریل وجود نداشت و ما تنها ترین صدا بودیم‌.

داستانی بیان کرد: البته من منوریل را رها نکردم و هر هفته یک مطلب با ارائه نظر های کارشناسی از سوی متخصصین منتشر می کردم تا مبادا با اجرای آن منظر شهری را از میان ببرند اما مسئولان در پاسخ می گفتند با این که هیچ توجیه عقلی برای اجرای منوریل در قم وجود ندارد ولی باید آن را ادامه دهیم چرا که پروژه به قم تحمیل شده است!! البته بعدها برخی از اصحاب رسانه نیز وارد چرخه مخالفت با منوریل شدند اما دیگر دیر شده بود .

صادق اکبرپور از رانندگان قدیمی تاکسی در قم درباره منوریل می گوید چند سالی است وقتی مسافران و زائران را به سمت حرم می آورم درباره منوریل و ستون های سیمانی اش سوال می کنند، معمولا وقتی متوجه می شوند؛ منوریل قم بی نتیجه رها شده تاسف می خورند.

سجاد عزیزی نیز یکی از دانشجویان معماری بر این باور است شهرداری می تواند با فراخوانی از ایده های برتر در خصوص تغییر کاربری منوریل و ستون هایش حداقل برخی از خسارات را جبران کند.

هر چند سرنوشت منوریل قم همچنان در حاله ای از ابهام و تردید قرار دارد اما انتظار داریم مسئولان با شفافیت و صداقت آن هم نه در جلساتی با درب های بسته بلکه این بار با خردی جمعی و با حضور مشاورانی متخصص و ایده پردازانی توانا فکری برای ستون های خسته منوریل قم کنند.

 

ایسنا