اکرم امینی - گروه صنعت: مسافرانی که هر روز صبح و عصر با فشار جمعیت وارد واگن‌های مترو تهران شده و هنگام خروج نیز بر موج جمعیت سوار می‌شوند، شاید نمی‌دانند که ۱۰ سال پیش، مترو شیوه‌ای لوکس در حمل‌ونقل به شمار می‌آمد و هر واگن مترو روزانه بیش از ۲ مسافر نداشت.

این سخن اگرچه با توجه به میزان استقبال مردم از مترو از زمان آغاز به کار آن، تعجب‌آور و غیرقابل باور است اما بر مبنای گفته‌های مسئولان بیان می‌شود.
به گفته سیدجعفر تشکری‌هاشمی، معاون پیشین حمل‌ونقل و ترافیک تهران، در سال ۸۴ مترو تهران، ۳۵۰ واگن داشت و روزانه در مجموع ۶۰۰ مسافر در تهران با مترو جابه‌جا می‌شدند این یعنی به طور متوسط ۲ مسافر با هر واگن. این در حالی است که آمار مسافران مترو در حال حاضر براساس سخن مسئولان، به ۲ تا ۳میلیون مسافر در روز رسیده است و با توجه به اینکه مترو تهران در حال حاضر ۱۲۵۸ واگن دارد این بدان معناست که هر واگن روزانه بین ۱۶۰۰ تا ۲۴۰۰ مسافر جابه‌جا می‌کند.
تناقض یک میلیونی در آمار جابه‌جایی مسافر به دلیل تفاوت در آمار و ارقام اعلام شده از سوی مسئولان است. معاون پیشین حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران گفته بود در تهران روزانه ۳میلیون مسافر با مترو جابه‌جا می‌شود؛ این یعنی بیش از یک میلیارد مسافر در سال اما مازیار حسینی، معاون جدید حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران می‌گوید، ظرفیت فعلی مترو تهران، جابه‌جایی سالانه ۷۱۷میلیون مسافر است؛ این یعنی روزانه حدود ۲میلیون مسافر.
براساس آنچه در چشم‌انداز مترو برای سال ۹۶ آمده و معاون جدید حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز بر آن تاکید کرده است، با اتمام ساخت خط ۶ و ۷ و خط فرودگاه امام، ظرفیت مترو تهران تا نیمه سال ۹۶ به یک میلیارد و ۱۰۰میلیون مسافر در سال خواهد رسید. به گفته او افق ظرفیتی مترو در سال ۹۶ جابه‌جایی ۳میلیون و ۵۸۸ هزار مسافر در روز بوده و قرار است آمار جابه‌جایی مسافر سالانه مترو به بیش از یک میلیارد مسافر در سال برسد.
در حالی مدیران مترو و معاون فعلی حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از رسیدن به چشم‌انداز یک‌میلیارد مسافر سالانه مترو سخن می‌گویند که اگر آماری که در ماه‌های گذشته از سوی تشکری‌هاشمی، معاون وقت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران اعلام شد را بپذیریم، در حال حاضر روزانه ۳میلیون مسافر و سالانه بیش از یک میلیارد مسافر با مترو جابه‌جا می‌شوند.

 

آخرین وضعیت توسعه مترو
مترو تهران در حال حاضر ۷ خط، ۱۸۸ کیلومتر طول و ۱۰۴ ایستگاه دارد و براساس برنامه قرار است تعداد ایستگاه‌ها در سال ۹۶ به ۱۶۶ ایستگاه افزایش یابد.
در واقع چشم‌انداز مسئولان این است که در خط ۷ امسال حدود ۲۲کیلومتر و ۱۸ ایستگاه به بهره‌برداری برسد و قرار است این خط روزانه یک میلیون مسافر جابه‌جا کند. خط ۶ نیز قرار است تا سال ۹۶ به‌عنوان بلندترین خط مترو تهران، با ۳۷ کیلومتر طول و ۳۱ ایستگاه به بهره‌برداری برسد. این دو خط در کنار مترو فرودگاه امام، خطوطی هستند که قرار است تکمیل شده و طول مترو را به ۲۶۶ کیلومتر برسانند. در واقع به گفته آنها باید تا سال آینده حدود ۸۰ کیلومتر مترو توسعه یابد.
در این زمینه نیز در سخن مسئولان تناقض وجود دارد. در واقع افزایش طول خطوط مترو به ۲۶۶ کیلومتر سخن حسینی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران است در حالی که هابیل درویش، مدیرعامل مترو می‌گوید تا سال ۹۶ باید ۱۰۰ کیلومتر دیگر مترو در تهران ساخته شود و مجموع خطوط مترو به بالای ۳۰۰ کیلومتر برسد.
۱۲۵۸ واگن فعال در مترو
اگرچه مسئولان درباره توسعه مترو و افزایش آمار جابه‌جایی‌ها زیاد صحبت می‌کنند اما کمتر درباره چشم‌انداز افزایش ناوگان سخنی به میان می‌آورند و معلوم نیست افزایش مسافران مترو قرار است با چه میزان افزایش ناوگان جبران شود.
براساس آماری که مسئولان مترو و مدیریت شهری می‌دهند و به نظر می‌رسد جزو آمارهای دقیق و بدون تناقض است، در حال حاضر ۱۶۰ قطار با حدود ۱۲۰۰ واگن در مترو تهران فعالیت می‌کند و قرار است در سال ۹۶ تعداد قطارهای مترو تهران به ۲۸۹ قطار یعنی بیش از ۲هزار واگن برسد. البته به تازگی و در یکی دو هفته اخیر ۵۸ واگن جدید وارد ناوگان مترو تهران شد و مسئولان می‌گویند با این ۵۸ واگن، ظرفیت مترو به اندازه ۲۰۰هزار مسافر در روز افزایش می‌یابد این بدان معنی است که برای هر واگن، بیش از ۳۴۰۰ نفر ظرفیت درنظر گرفته شده است!

 

توسعه ناهمگن مترو
به گزارش صمت، مسئولان در بیان روند پیشرفت مترو به آمار و ارقام زیاد اشاره می‌کنند به‌عنوان نمونه می‌گویند در سال ۸۴ تنها ۸۰ کیلومتر مترو ساخته شده بود و ۳۵۰ واگنی که آن زمان وجود داشت، روزانه ۶۰۰ نفر را جابه‌جا می‌کرد اما امروز یعنی در سال ۹۵ بیش از ۱۸۰ کیلومتر مترو داریم و بیش از ۳میلیون مسافر هر روز با ۱۲۰۰ واگن در تهران جابه‌جا می‌شوند. اگرچه این آمار و ارقام بزرگ است و نشان از توسعه مترو دارد اما اگر تناسب میان واگن و مسافران را در سال ۸۴ با امروز مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که در سال ۸۴ به‌طور متوسط روزی ۲ نفر با مترو جابه‌جا می‌شدند اما در سال ۹۵ به‌طور متوسط روزانه ۲۵۰۰ نفر با هر واگن مترو جابه‌جا می‌شوند.
از سوی دیگر همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، با درنظر گرفتن مجموع ۱۲۵۸ واگن مترو فعلی، در حال حاضر هر واگن روزانه ۱۶۰۰ تا ۲۴۰۰ مسافر را حمل می‌کند. در واقع ۳۵ ایستگاه سال ۸۴ اکنون به حدود ۱۰۴ ایستگاه و جابه‌جایی روزانه مترو از ۶۰۰ نفر به ۳میلیون مسافر در روز رسیده است این یعنی تعداد ایستگاه‌ها به‌طور تقریبی ۳ برابر و جمعیت مسافر روزانه به‌طور تقریبی ۵هزار برابر شده در حالی که ناوگان در این زمان تنها ۳ برابر شده است و کفاف جمعیت را نمی‌هد.
این سخن به معنای توسعه ناهمگن مترو در بخش‌های متخلف است؛ مسئله‌ای که رییس کمیته حمل‌ونقل و ترافیک شورای شهر تهران از آن به‌عنوان عقب‌ماندگی مترو از برنامه یاد می‌کند.
محسن سرخو در پاسخ به صمت با تاکید بر عقب بودن مترو از برنامه توسعه سالانه ۳۰ کیلومتری می‌گوید: بیش از یک سال از زمان بهره‌برداری از خط ۳ می‌گذرد اما هنوز همه ایستگاه‌های آن در مدار قرار نگرفته است. خط ۷ باید سال گذشته افتتاح می‌شد اما این اتفاق نیفتاد و خط ۶ هم امسال باید تکمیل و افتتاح می‌شد اما به نظر نمی‌رسد تا پایان سال به بهره‌برداری کامل برسد. این در حالی است که اگر مترو بر اساس برنامه پیش رفته بود باید این اهداف محقق می‌شد اما مسئولان مترو می‌گویند خط ۶ به احتمال زیاد سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد و خط ۶ هم معلوم نیست چه زمانی تکمیل شود.
این عقب‌ماندگی در حالی در توسعه خطوط وجود دارد که به گفته او براساس برنامه ۵ساله دوم شهرداری تهران در سال آخر این برنامه یعنی سال ۹۷ باید حداقل کار ساخت خطوط ۸ و ۹ آغاز شده باشد.

 

مترو از برنامه عقب است
تاکید این عضو شورای شهر تهران این است که مترو هم‌اکنون از برنامه عقب است؛ هرچند تلاش مسئولان برای توسعه آن ادامه دارد. به گفته او، عقب‌ماندگی مترو از برنامه وقتی قابل تامل می‌شود که بدانیم در سال ۹۳ یعنی سال ابتدایی برنامه دوم شهرداری تهران، حدود ۱۳درصد از جابه‌جایی مسافر در حمل‌ونقل عمومی تهران با مترو انجام می‌شد و بر اساس برنامه قرار است این رقم در پایان برنامه یعنی سال ۹۷ به ۲۵درصد برسد.
مسئولان مترو می‌گویند بدقولی دولت درباره اختصاص سهم دولت از بودجه توسعه مترو، عامل مهمی در کند شدن روند توسعه مترو است. درویش، مدیرعامل مترو گفته است تکمیل مترو خط ۶، ۷ و مترو فرودگاه امام بیش از ۱۲میلیارد تومان هزینه دارد که باید نیمی از هزینه‌های آن از سوی دولت پرداخته شود اما دولت در این زمینه بدقولی کرده است. با این حال سرخو، عضو شورای شهر معتقد است حتی اگر سهم دولت هم پرداخت می‌شد بازهم عقب‌ماندگی مترو از برنامه چشمگیر بود.
او با تاکید بر اینکه ساخت هر کیلومتر مترو بیش از ۱۰۰میلیارد تومان هزینه دارد، می‌گوید: بدهی دولت به مترو را نمی‌توان به عقب‌ماندگی آن از توسعه نسبت داد. مترو تعهد توسعه سالانه ۳۰ کیلومتری داده و بودجه سالانه در برنامه‌های ۵ساله شهرداری تهران بر همین اساس پیش‌بینی و نوشته شده است.
به گفته او، اگر دولت بودجه‌ای به مترو پرداخت کند مدیریت شهری می‌تواند به جای سالی ۳۰ کیلومتر، سالانه ۴۵ کیلومتر مترو بسازد. سرخو تاکید می‌کند که تهران و حومه آن، در مجموع ۷۴۰ کیلومتر مترو لازم دارد و اگر شهرداری بر اساس برنامه پیش رود، در مجموع تا پایان سال ۹۷ می‌تواند در مجموع ۳۰۰ کیلومتر مترو داشته باشد این یعنی فاصله زیادی با افق تعریف شده در برنامه‌ها داریم. بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک تهران، مترو تهران یکی از ۱۰ مترو پرمسافر دنیا و از نظر شاخص تعداد مسافر بر کیلومتر، یکی از ۲۰مترو پرتراکم دنیاست. اگر جابه‌جایی روزانه ۱۶۰۰ تا ۲۴۰۰ مسافر در روز با هر واگن مترو را درنظر بگیریم می‌پذیریم مترو تهران پرتراکم است و این جایگاه، نه یک امتیاز، که نقطه ضعفی است که نشان‌دهنده توسعه ناموزون مترو در بخش خطوط و ناوگان است. از سوی دیگر وقتی مسئولان می‌گویند با افزوده شدن ۵۸ واگن به مترو، ظرفیت آن به اندازه ۲۰۰هزار مسافر در روز افزایش می‌یابد یعنی برای هر واگن، حدود ۳۴۰۰ نفر ظرفیت روزانه درنظر گرفته و این مسئله‌ای قابل تامل
 است.