همان‌طور که در بخش نخست از این گزارش اشاره شد، یکی از الزامات اصلی توسعه حمل‌ونقل ترکیبی، توسعه بنادر مجهز به ترمینال‌های کانتینری است. امروزه حمل‌ونقل با سیستم کانتینری به علت مزایای چشمگیری که دارد مورد توجه قرار گرفته است و عمده حمل‌ونقل بین‌المللی کالا از طریق کانتینر انجام می‌شود. ورود سیستم کانتینری به عرصه حمل ونقل کالا موجب شکل‌گیری و توسعه حمل‌ونقل ترکیبی و یکپارچه شد. در این بخش وضعیت سیستم حمل‌ونقل کانتینری به‌عنوان یکی از الزامات توسعه حمل‌ونقل چندوجهی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.




در جدول زیر میزان حجم عملیات کانتینری انجام گرفته در سال 2013 در دنیا، آسیا، حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان و ایران ارائه شده است. همچنین سهم ایران از این مقدار مشخص شده است.

این آمار نشان‌دهنده اهمیت حمل‌ونقل دریایی و سیستم کانتینری در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی کالا است. همان‌طور که مشاهده می‌شود حجم عمده‌ای از عملیات کانتینری دنیا (حدود 70درصد) در قاره آسیا متمرکز است. اما باوجود جایگاه ویژه و ممتاز ایران در زمینه ترانزیت کالا، سهم ایران از مجموع عملیات کانتینری دنیا، آسیا و حوزه خلیج‌فارس به ترتیب حدود 5/ 0، 7/ 0 و 11 درصد است.

ایران با بیش از 5800کیلومتر مرز دریایی دارای حدود 11 بندر تجاری-بازرگانی است (به استثنای بنادر مناطق آزاد و بنادر نفتی) که عملکرد این 11 بندر در سال 1393 در مجموع تخلیه و بارگیری 147 میلیون تن کالای نفتی و غیرنفتی بوده است. همان‌طور که در جدول زیر مشاهده می‌شود در حال حاضر مجموع ظرفیت اسمی تخلیه و بارگیری کالا در بنادر ایران حدود 168 میلیون تن است و ظرفیت کانتینری مجموع بنادر ایران حدود 5 میلیون TEU است. لازم به توضیح است که با اجرای طرح‌های توسعه ترمینال‌های کانتینری در بندر شهید رجایی به‌عنوان بزرگ‌ترین ترمینال کانتینری کشور این ظرفیت در سال‌های آینده افزایش خواهد یافت؛ اما در مجموع می‌توان گفت ظرفیت عملیات تحلیه و بارگیری کانتینر در بنادر ایران به نسبت سایر بنادر منطقه خاورمیانه و آسیا بسیار پایین است و برای آنکه بتوانیم در اجرای حمل‌ونقل ترکیبی در منطقه جایگاه خود را حفظ کنیم و سهم خود را از ترانزیت کالا افزایش دهیم نیازمند توسعه اسکله‌ها و ترمینال‌های کانتینری در بنادر کشور هستیم.

مقایسه ظرفیت عملیات کانتینری در بنادر ایران با برخی از بنادر منطقه خاورمیانه و آسیا نشان می‌دهد بنادر ایران در بخش عملیات کانتینری دارای نقاط ضعف جدی هستند و به توسعه ترمینال‌ها و اسکله‌های کانتینری در بنادر ایران توجه چندانی نشده است. در جدول زیر مهم‌ترین بنادر آسیا و خاورمیانه به لحاظ ظرفیت تخلیه و بارگیری کانتینری مورد مقایسه قرار گرفته‌اند.