«رحمان قهرمان‌پور»، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به گزارش ادارۀ سرمایه‌گذاری خارجی ترکیه در خصوص حجم و میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی و همچنین کشورهای عمدۀ سرمایه‌گذار در این کشور اظهار داشت: «سیاست تجاری دولت ترکیه و کاهش ارزش لیر، بخشی از یک تصویر بزرگ است که در اقتصاد این کشور شاهد آن هستیم و برای فهم و شناخت آن نباید تنها بر سیاست‌های مالی و نقش بانک مرکزی این کشور تمرکز کرد.»

وی افزود: «اردوغان در سال ۲۰۰۲ از درون یک بحران بزرگ اقتصادی پیروز شد، این بحران به قدری بزرگ بود که کمال درویش، از اقتصاددانان برجستۀ ترکیه که آن زمان در بانک جهانی کار می‌کرد نتوانست کاری از پیش ببرد، چرا که تورم به مراتب بیشتر از اکنون بود. اردوغان تا سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴، عملکرد اقتصادی بسیار خوبی داشت و نه تنها توانست بحران اقتصادی ترکیه را پشت سر بگذارد، بلکه این کشور را وارد جرگۀ کشورهای دارای اقتصاد نوظهور کرد و اکنون نیز جزو گروه ۲۰ است.» این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه بعد از سال ۲۰۱۵ و خصوصاً ۲۰۱۶، مجموعه‌ای از اتفاقات باعث تغییر در فضای حاکم بر سیاست‌های اقتصادی ترکیه شد؛ کودتای نافرجام، اعمال تحریم‌های آمریکا، پیامدهای بحران مالی ۲۰۰۸ جهان، شیوع کرونا، دخالت‌های اردوغان در سیاست‌های بانک مرکزی، ورود مهاجران و آوارگان سوری، تشدید درگیری‌ها با کردهای پ‌ک‌ک و هزینه‌های عملیات نظامی در خارج از مرزها و همچنین تنش در روابط با غرب را از جمله این عوامل دانست و گفت: «عمدۀ سرمایه‌های مالی که وارد ترکیه می‌شود، از سوی آمریکا و اروپا است و تنش در روابط با غرب بدون تردید تأثیر مستقیمی در ورود سرمایه‌ها به این کشور دارد.»

قهرمان‌پور توضیح داد: «به دلیل مجاورت ترکیه با اروپا و بالا بودن نرخ بهره در این کشور، سرمایه‌گذاران اروپایی و آمریکایی ترجیح می‌دادند پول‌های خود را در بانک‌های ترکیه و حتی مصر سرمایه‌گذاری کنند و بهره بیشتری بگیرند؛ چرا که در اروپا نرخ بهرۀ بانکی پایین است. البته آمریکا نیز بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری خود در ترکیه را سال ۲۰۰۷ در زمینۀ بانکداری انجام داد. سرمایه‌ای که وارد ترکیه می‌شود تابعی از شرایط سیاسی و اقتصادی است و زمانی که ارزش لیر کاهش می‌یابد، اعتماد سرمایه‌گذاران کمتر و سرمایه‌ها از این کشور خارج می‌شود.»

سرمایه‌گذاران عمده در ترکیه

وی با یادآوری اینکه آمریکا در سال ۲۰۲۱ با ۱.۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، بعد از هلند، بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در ترکیه بوده و این دو کشور ۲۸ میلیارد دلار تجارت دو جانبه داشته‌اند، اضافه کرد: «۶۰ درصد از سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در ترکیه از سوی کشورهای اروپایی انجام شده و پس از آن جمهوری آذربایجان و کشورهای عرب حاشیۀ خلیج‌فارس قرار دارند. اردوغان تلاش می‌کند بخشی از سرمایه‌هایی که کشورهای اروپایی وارد ترکیه نمی‌کنند، از طریق کشورهای عربی جذب کند.» قهرمان‌پور ضمن اشاره به افزایش نرخ تورم تا ۲۰ درصد و نرخ بیکاری ۱۳ درصدی و نرخ ۲۵ درصدی جوانان در ترکیه، گفت: «برخی شاخص‌های اقتصادی گویای مشکلات عدیده‌ای است که در ترکیه وجود دارد، اما سایر شاخص‌های اقتصادی گویای وجود بحران نیست و شاید واژه بحران و مشکلات دقیق‌تر باشد.»

وی با اشاره به تنش‌های مکرر واشنگتن با آنکارا و ناخشنودی این کشور از برخی مواضع رئیس‌جمهور ترکیه، در رابطه با افزایش فشارهای آمریکا با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری‌ها در این کشور و درنظر گرفتن این مسئله به عنوان نقطه ضعف ترکیه، تصریح کرد: «افکار عمومی در ترکیه نسبت به هر گونه مداخله خارجی، خصوصاً در انتخابات حساس هستند و اردوغان در راستای بهره‌گیری از این خصوصیت، بارها تکرار کرده که این بحران اقتصادی که اکنون تجربه می‌کنند، نتیجۀ تلاش غرب برای براندازی او است.» این کارشناس مسائل بین‌الملل با تأکید بر اهمیت انتخابات ۲۰۲۳ در ترکیه و تلاش احزاب مخالف، یا اتحاد ملت، به رهبری حزب جمهوری خلق، برای تشدید حملات به اردوغان به دلیل مشکلات اقتصادی، ادامه داد: «در شرایط فعلی مخالفان در این کشور در حال بزرگنمایی مشکلات اقتصادی هستند و نباید تلاش‌های این جبهه را در تحلیل شرایط ترکیه نادیده گرفت. در عین حال، مخالفان در ترکیه در موقعیتی نیستند که بتوانند اردوغان را شکست دهد.»

کاهش اهمیت سیاسی ترکیه برای آمریکا

قهرمان‌پور با بیان اینکه دست اردوغان در رقابت‌های انتخاباتی بسته نیست و دلیل قانع کننده‌ای هم وجود ندارد که نشان دهد احزاب مخالف می‌توانند برندۀ این دعوا شوند، در رابطه با تأثیر سیاست‌های آمریکا و اروپا بر مسائل داخلی ترکیه، خصوصاً در آستانه انتخابات، افزود: «آمریکا اقدامی کلی را در منطقه و دنیا در راستای کاهش حضور در مناطق غیرمهم و تمرکز بر مهار چین آغاز کرده است و در این راستا، نه ترکیه و نه مصر و ایران مانند گذشته در مرکز توجه آمریکا قرار ندارند.» وی توضیح داد: «ادبیاتی که می‌گفت ترکیه اهمیت راهبردی برای غرب آسیا دارد، امروز دیگر چندان کارآمد نیست. زمانی گفته می‌شد ترکیه لنگر ثبات در جنوب شوروی و یا غرب آسیا است، اما امروز که ترکیه در سوریه عملیات انجام می‌دهد، به باور بسیاری، یکی از عوامل تشدید رقابت‌های منطقه‌ای و ناامنی منطقه به شمار می‌رود.»

این کارشناس مسائل بین‌الملل با تأکید بر اهمیت ملی‌گرایی در ترکیه، اتحاد اردوغان و حزب عدالت و توسعه با حزب حرکت ملی را نیرویی تعیین کننده در انتخابات توصیف کرد و گفت: «اردوغان در سطح افکار عمومی رقبای خود را متهم می‌کند که به دلیل ناتوانی در رقابت با او می‌خواهند از کمک‌های خارجی بهره بگیرند. دیدار شهردار استانبول، به عنوان یکی از رقبای جدی انتخاباتی اردوغان، با یکی از سفرای اروپایی تبدیل به جنجال رسانه‌ای و تبلیغاتی علیه مخالفان و حزب جمهوری خلق بود.» قهرمان پور ادامه داد: «به نظر می‌رسد با توجه به جمیع شرایط، تلاش‌های آمریکا برای تغییر در سیاست‌های ترکیه و تأثیر بر انتخابات موفق نخواهد شد؛ چرا که مخالفان مشکلات زیادی دارند و اردوغان نیز که در ۲۰ سال گذشته با حامی پروری سیاسی، شبکه گسترده‌ای از حامیان مالی ایجاد کرده است به راحتی می‌تواند در جبهه مقابل شکاف ایجاد کند. با وجود همۀ ضعف‌هایی که در اقتصاد ترکیه وجود دارد او هنوز با بدنه محافظه کار جامعه ارتباط خوبی دارد و سخنران حرفه‌ای است. آمریکا نیز تاکنون نشان داده که نتوانسته تأثیر مورد نظر غرب را در انتخابات داشته باشد و این بار نیز نخواهد داشت.»

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»