اگر اهل سفر کردن باشید حتماً این سوال برایتان پیش آمده است که: کدام یک از وسایل حمل و نقل ایمنی بیش­تری دارد؟ و در عین حال مقرون به صرفه نیز هست؟

 مقرون به صرفه بودن وسایل حمل و نقل را می­توان به راحتی در وب سایت­ها جستجو و با یکدیگر مقایسه کرد، اما برای بررسی ایمنی باید نگاهی به آمار حوادث و سوانح آن­ها بیندازیم. اگر تا کنون تجربه­َی سفر با قطار را نداشته­اید و می­خواهید آن را به عنوان وسیله سفر بعدی­تان انتخاب کنید، اما قصد بررسی میزان ایمنی آن را دارید، با ما همراه باشید تا آمار حوادث ریلی در ایران در چند سال گذشته را بررسی و نیز نگاهی به آمار سوانح ریلی در جهان بیندازیم.

به طور کلی سرفصل­های ارائه شده در این مقاله شامل موارد زیر می­شود:

• مزایای حمل و نقل ریلی
• فعالیت­ها و اقدامات موثر برای توسعه حمل و نقل ریلی
• مروری بر آمار حوادث ریلی در ایران در چند سال گذشته

 مزایای حمل و نقل ریلی

راه­ آهن به عنوان یک شریان ارتباطی موثر، جایگاه ویژه­ای را در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. قابلیت حمل انبوه، صرفه­جویی در مصرف انرژی، سرعت­های بالا، ایمنی بیش­تر، قیمت تمام شده­ی پایین­تر نسبت به سایر بخش­های حمل و نقل و هزینه­های اجتماعی کم­تر، از مزایای حمل و نقل ریلی است. همچنین سیستم­های حمل و نقل درون شهری (مترو) با دارا بودن مزایای زیادی مانند کاهش حجم تصادفات رانندگی، نداشتن آلودگی­های صوتی و زیست محیطی و همچنین کاهش مصرف انرژی که منجر به کاهش آلودگی حاصل از احتراق بنزین و انتشار گازهای سمی در سطح شهرهای بزرگ می­شود، توسعه و گسترش حمل و نقل ریلی را در دنیای پیشرفته­ی امروزی به دنبال داشته است.

مزایای حمل و نقل ریلی

در این میان پارامتر ایمنی از فاکتورهای رقابتی مهم این صنعت حمل و نقل به حساب می­آید. برای مثال طبق آمار موجود در کشورهای عضو اتحادیه راه آهن­ها UIC، سالانه در تصادفات جاده­ای به طور متوسط 54000 نفر کشته و  7/1 میلیون نفر زخمی می­شوند که آمار بسیار نگران کننده­ای است و هزینه­های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این مسئله بالغ بر 5/2 درصد تولید ناخالص ملی این کشورها می­باشد.

 در حالی که در آمار سوانح ریلی، میزان زخمی­ها و تلفات با چنین اعداد و ارقامی اصولا قابل مقایسه نبوده و تعداد مجروحان و کشته­شدگان، به ترتیب یکصدم و یک سی­ام جاده­ها می­باشد. همچنین حمل کالاهای خطرناک توسط راه آهن از ایمنی بسیار بالایی برخوردار است. این موضوع نشان دهنده­ی آن است که در بخش حمل و نقل، ایمنی به جهت لزوم حفظ جان مسافر و سلامت کالا از اهمیت فوق­العاده­ای برخوردار است.

فعالیت­ها و اقدامات موثر برای توسعه حمل و نقل ریلی

بی تردید ایمنی در حمل و نقل، به‌خصوص در سیستم­های حمل و نقل عمومی انبوه نظیر راه آهن از اهمیت شایانی برخوردار است. در این بین مقوله زیرساخت ریلی، به عنوان بستر اصلی بهره­برداری از سیستم راه آهن، از موضوعات کلیدی و مهم به حساب می­آید که سوانح مربوط به آن، علاوه بر خسارت به کالاها و مسافرین، مشکلات عدیده دیگری؛ از جمله کاهش قابلیت اعتماد به سیستم و خرابی زیرساخت­ها و ناوگان را در بردارد. از طرف دیگر دستیابی به سرعت­های بالاتر؛ بویژه درخطوط مسافری و نیز بار محوری بیشتر درخطوط باری، درکنار تنوع انواع بارها، ضرورت در دسترس بودن زیرساخت­های ریلی ایمن را نمایان­تر می‌کند.

توسعه راه آهن به عنوان یکی از سیستم­های حمل و نقل ایمن همواره مورد توجه دولت ها است. صرفه جویی در مصرف انرژی و سوخت، کاهش آلودگی هوا، حمل انبوه کالا و جابجایی زیاد مسافر، از مزیت­های حمل ونقل ریلی است.

مروری بر آمار حوادث ریلی در ایران در چند سال گذشته

یکی از مهم­ترین مواردی که در بررسی آمار حوادث ریلی در ایران به آن برمی­خوریم، حادثه­ی برخورد قطارهای مسافری در ایستگاه هفت خوان (میان سمنان و دامغان) است (آذرماه 1394) که به جان باختن و مصدومیت شماری از هموطنان منجر شد. این حادثه ضرورت بررسی دقیق و ریشه­یابی دلایل و برنامه­ریزی برای جلوگیری از تکرار وقایع مشابه را دو چندان کرده است.

نگاهی به مهم­ترین آمار سوانح ریلی در ایران و جهان در چند سال گذشته نشان می­دهد که سوابقی در وقوع چنین حوادثی در ایران و کشورهای دیگر جهان وجود دارد که می­توان با مدیریت بهتر، برنامه­ریزی دقیق و ارایه راهکارهای موثر از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کرد.

به گزارش ایرنا بررسی آمار حوادث ریلی در ایران در هشت سال گذشته (1387 تا 1394) نشان می­دهد هر سال به طور میانگین 6 نفر بر اثر حوادث این شبکه جان خود را از دست داده­اند.

ایرنا همچنین تاکید می­کند که همواره از شبکه حمل و نقل ریلی و قطار به عنوان یکی از ایمن­ترین وسایل نقلیه در جهان نام برده می­شود و به همین جهت متقاضیان زیادی دارد،‌ اما هیچ­گاه نمی­توان بروز خطای انسانی را در هر مجموعه­ ای نادیده گرفت.

براساس مستندات موجود در آمار سوانح ریلی سال­های 1387 تا ،1394 در مجموع 15 مسافر و 35 مامور راه آهن جان خود را در حوادث ریلی کشور از دست داده­اند.

در سال 1387 تعداد 13 نفر از هموطنان در حوادث ریلی کشور جان خود را از دست دادند که دو نفر آنان مسافر و 11 نفر دیگر از ماموران شرکت راه آهن بودند.

در سال 1388 تعداد تلفات انسانی حوادث راه آهن کشور به 14 نفر رسید که هشت نفر آنان مسافر و 6 نفر مامور شرکت راه آهن بودند.

آمار سوانح ریلی نشان می­دهد تعداد جانباختگان این سوانح در سال 1389 در مجموع 4 نفر بودند که 2 نفر مسافر و دو نفر مامور شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران بودند.

همچنین در سال 1390 در مجموع 5 نفر به علت حوادث ریلی کشور جان خود را از دست دادند که همه این 5 نفر از ماموران راه آهن بودند، اما هیچ مسافری در این سال در این حوادث کشته نشد.

آمار حوادث ریلی در ایران در سال 1391 تعداد جان باختگان را 6 نفر اعلام می­کند که یک نفر آن مسافر و 5 نفر دیگر ماموران راه آهن بودند.

با ادامه روند کاهش تلفات، در آمار حوادث ریلی در ایران در سال 1393، تعداد جان باختگان حوادث ریلی به دو نفر رسید که یک نفر مسافر و یک نفر دیگر از ماموران شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران بود.

در پایان سال 1394 آمارها نشان داد در مجموع 4 نفر بر اثر حوادث ریلی کشور جان خود را از دست دادند که یک نفر آن مسافر و 3 نفر ماموران راه آهن جمهوری اسلامی ایران بودند.

در هشت ماه ابتدای سال 1395 شاهد هیچ حادثه­ی منجر به فوت در شبکه حمل و نقل ریلی کشور نبودیم، اما صبح روز جمعه پنجم آذر ماه خطای مامور راه آهن به همراه نقص فنی ، باعث کشته شدن 36 تن از هموطنان آذری و 4 مامور راه آهن در حادثه برخورد دو قطار در ایستگاه هفت خوان سمنان شد. ضمن این که در این حادثه 103 نفر از مسافران مصدوم شدند. که تا امروز بالاترین میزان تلفات در آمار حوادث ریلی در ایران در سال­های اخیر می­باشد.

حوادث ریلیهر چند مسوولان کشور کشته شدن حتی یک نفر از هموطنان را در حوادث ریلی، رانندگی و جاده­ای زیاد می­دانند اما آمارها نشان می­دهد روزانه به طور میانگین 48 نفر بر اثر حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست می­دهند. که رقمی قابل توجه و بیش از 17500 نفر در سال می­باشد! طبق آمار سال 89 دراثر سوانح جاده­ای حدود 22 هزار نفر کشته و 270 هزار نفر مصدوم شده­اند آمار تصادفات و سوانح جاده ای درایران از متوسط جهانی بسیار بالاتر است ایران به لحاظ ریسک تصادفات جاده­ای درمقام نخست جهان است و از نظر نرخ تصادفات پس ازکلمبیا، ونزوئلا و بنگلادش مقاوم چهارم را در اختیار دارد.
جلوگیری از تلفات مسافران در شبکه حمل و نقل کشور، یکی از مهم­ترین اصول دولت­ها بوده و وزارت راه و شهرسازی با ارایه برنامه و طرح­های مختلف درصدد است هر سال میزان تلفات مسافران را در خطوط حمل و نقل هوایی، ریلی، دریایی و جاده­ای به حداقل کاهش دهد.

استاندارهای جهانی نشان می­دهد، ایمنی شبکه حمل و نقل ریلی در سطح جهان 20 برابر بیشتر از جاده است و این استاندارد در کشوری مانند ایران که مهم­ترین علت مرگ و میر در آن تصادفات جاده­ای است، بالاتر از این میزان است.

در پایان می­توان گفت که آمار سوانح ریلی نسبت به دیگر وسایل حمل و نقل بسیار کم است و این نشان می­­دهد این صنعت در بخش ایمنی سهم بیش­تری دارد و ایمن­تر است. در حالی که سالانه بیش از 17 هزار نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست می­دهند و هزاران نفر به مصدومیت و معلولیت­های مختلف دچار می­شوند، خطوط راه آهن در صورت فراگیر شدن در کشور به همراه توسعه ناوگان علاوه بر سریع بودن می­تواند در کاهش تصادفات جاده­ای و مرگ و میر در کشور نقش بسیار مهمی ایفا کند.

منبع فدک