مژگان جمشیدی ، خبرنگار محیط‌زیست؛ میزان تخریب درختان که بیشتر آن غیر قانونی و به صورت قاچاق انجام می‏ شود تهدید بزرگی جهت مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش مساحت جنگل‌ها به حساب می‏ آید به طوریکه بر اساس آخرین برآوردهای صورت گرفته مشخص شده نرخ نابودی جنگل‏ها در سال ۲۰۱۷ میلادی، ‏رقمی معادل ۹۴/۴ میلیون هکتار بوده که از زمان آغاز نظارت‏ های نسبتا سختگیرانه بر جنگل‌زدایی در جهان از سال ۲۰۰۱ تاکنون دومین رتبه بالا را داشته است. 

گزارش پلیس بین الملل از قاچاق چوب در دنیا
بهره برداری غیر قانونی از جنگل‌ها، بین ۵۰ تا ۹۰ درصد از فعالیت ‏های جنگل داری در جنگل‌های مناطق حاره‏ای و گرمسیری زمین را تشکیل می‏دهد. این مناطق عمدتا شامل جنگل‏ های جنوب شرق آسیا، حوضه آمازون، و آفریقای مرکزی است که ۱۵ تا ۳۰ درصد از کل چوب مورد نیاز جهان را تامین می‏ کند. بر اساس گزارش پلیس بین الملل (اینترپل)، تجارت غیر قانونی چوب و الوار در جهان یک تجارت بسیار سودآور است که تخمین زده می‏ شود هرساله بین ۳۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار نفع اقتصادی عاید قاچاقچیان چوب کند. 

به گفته کارشناسان،‏ بهبود اجرای قوانین جنگل و افزایش مقررات ملی و بین المللی در زمینه تجارت چوب یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با تجارت غیر‌قانونی الوار در جهان است که می‏ تواند بهره‌برداری ‏های غیر قانونی را کاهش دهد. اما اگرچه تلاش‌های زیادی در این رابطه صورت گرفته اما همچنان بهره‌برداری‏ های غیر قانونی ادامه دارد.  در همین حال برخی گزارش‏ ها نشان می‏ دهد حدود ۴۰ تا ۶۱ درصد از تولید الوار در جنگل‌های اندونزی از راه‌های غیرقانونی حاصل می‏ شود. علاوه بر این حتی در روسیه نیز ۲۵ درصد از صادرات الوار این کشور منشا غیر قانونی دارد. در گابن نیز ۷۰ درصد از چوب برداشت شده از جنگل که وارد بازار‏های جهانی می‏شود از راه‌های غیر‌قانونی به دست می‏آید. با این حال سازمان‏های بین‌المللی حفاظت از محیط زیست تلاش می‏کنند تا بهره برداری غیر قانونی از جنگل را به صفر برسانند!

حقایقی از جنگل تراشی غیر قانونی 
تجارت جهانی چوب، کاغذ، مبلمان و دیگر محصولات تولید شده از چوب یک صنعت چند میلیون دلاری در دنیاست. اساسا بهره‌برداری غیر قانونی از جنگل و صنایع مرتبط با آن زمانی اتفاق می‏افتد که الوار خارج از چارچوب قوانین ملی و منطقه‏ای ابتدا برداشت و سپس حمل و نقل و پردازش شده و در نهایت در بازارهای داخلی و جهانی خرید و فروش شوند. این اتفاق معمولا زمانی رخ می‏دهد که جنگل‌ها برای تبدیل به مزارع نخل روغنی و توسعه اراضی کشاورزی پاکتراشی می‏شوند. رشد روز‌افزون جنگل تراشی در دنیا نیز به دلیل تقاضای بالای محصولات چوبی و کاغذی و صنایع بسته بندی است که هر ساله رو به افزایش است. 

تاثیرات اقتصادی بهره‌برداری غیر‌قانونی جنگل
بهره برداری غیر‌قانونی از جنگل‌ها در دو قرن اخیر، بزرگ‌ترین تهدید برای جنگل‌ها بوده است. ابعاد این نوع بهره‌برداری به قدری گسترده و مخرب است که علاوه بر آثار و پیامدهای زیانبار برای محیط زیست و تنوع زیستی، معیشت جوامع محلی و شرکت‏های مسئولیت‌پذیر را هم با مخاطرات جدی مواجه می‏سازد.  وقتی جنگل‌ها بدون کسب مجوزهای قانونی از بین می‏روند، درآمد دولت‌ها که پیشتر از محل دریافت عوارض و مالیات بر قطع درختان حاصل می‏شد کاهش می‏یابد. الواری که بدون دریافت مالیات و عوارض از جنگل نیز تهیه می‏شود قیمت‏ها را در بازار چوب کاهش می‏دهد و همین امر باعث انگیزه بیشتر مصرف‌کنندگان از محصولات چوبی و کاغذی می‏شود. بنابراین بهره‌برداری غیر‌قانونی نه‌تنها درآمد دولت‏ها را کاهش می‏دهد که یک چرخه نامتعادلی از قیمت‏ها را در بازارهای جهانی ایجاد می‏کند که درنهایت به افزایش تقاضا و عرضه منجر شده و تخریب جنگل را تشدید می‏کند. 

یک مطالعه جدید صورت گرفته توسط انجمن جنگل و کاغذ آمریکا برآورد کرده که بهره برداری غیرقانونی از جنگل‌ها، ‏بین ۷ تا ۱۶ درصد در کاهش قیمت الوار در جهان تاثیرگذار بوده است. این امر باعث شده که شرکت‏های مسئولیت‌پذیر که پیش از این تحت پوشش قانون و نظارت دستگاه‌های اجرایی کار می‏کردند دست کم ۴۶۰ میلیون دلار در سال متضرر شوند.  بانک جهانی نیز می‏گوید درآمد حاصل از چوب در بازار جهانی هرساله ده میلیارد دلار کاهش می‏یابد و دولت‌ها نیز به دلیل رونق تجارت غیر‌قانونی چوب و از دست دادن درآمد حاصل از مالیات و عوارض چوب بری هرساله ۵ میلیارد دلار متضرر می‏شوند. 

اثرات اجتماعی بهره برداری/ غیر قانونی از جنگل
پاکتراشی غیرقانونی جنگل‌ها برخی از ارزشمندترین زیستگاه‌های جنگلی جهان از آمازون تا روسیه و شرق دور را تهدید می‏کند. با این حال برای بسیاری از مردمی که در این جنگل‌ها یا حاشیه آن زندگی می‏کنند بهره‌برداری غیر‌مجاز از جنگل یکی از مهم‌ترین راه‌های تامین معیشت و کسب درآمد محسوب می‏شود. متاسفانه هنوز برای برخی از این مردم، ‏جنگل‌تراشی تنها محل درآمد روزانه‌شان محسوب می‏شود.  افزایش تقاضای جهانی برای محصولات جنگلی، برای مردم فقیری که در جنگل یا حاشیه جنگل‌ها زندگی می‏کنند منافع مالی و اقتصادی ناچیزی دارد چون آنها را به تخریب بیشتر جنگل وادار می‏کند. اما شواهدی هم وجود دارد که نشان می‏دهد معمولا جوامع فقیری که به طور کامل وابسته به جنگل هستند، درآمد چندانی ندارند؛ چرا‌که مجبورند برای شرکت‏های قدرتمندی که در کار تجارت غیر قانونی چوب هستند به طور غیر مستقیم کار کنند و سود اصلی عاید این شرکت‏ها می‏شود و آنها فقط نقش کارگران روزمزد را دارند. ضمن اینکه بیشترین پیامدهای ناشی از جنگل‌زدایی که سیل و رانش زمین است در آینده نزدیک خسارات زیادی به جوامع محلی وارد می‏کند. 

در سراسر جهان همواره جوامعی که روی زمین‏های خود در جنگل،‏ مالکیت ثبت شده‏ای نداشتند به راحتی بازیچه شرکت‏های بهره‌بردار شدند. چون در‌نهایت آنها زمین‌هایشان را به افراد ذی‌نفوذ و شرکت‏های قدرتمند واگذار می‏کنند تا آنها بتوانند از جنگل بهره برداری کنند و مردم نیز به درآمد حداقلی حاصل از فروش زمین هایشان رضایت می‏دهند.

گزارش دیده‌بان جنگل از گسترش جنگل تراشی در جهان
بررسی‏های ماهواره‏ای نشان می‏دهد تنها در سال ۲۰۱۷ میلادی هر ثانیه منطقه‏ای جنگلی به وسعت تقریبا یک زمین فوتبال در جهان از بین رفته است که در مدت یک سال مساحت جنگل‌های از دست رفته وسعتی بالغ بر کشور ایتالیا را شامل می‏شود. تخریب جهانی جنگل‌ها از سال ۲۰۰۳ تاکنون دو برابر شده و جنگل‌زدایی در جنگل‏های استوایی از سال ۲۰۰۸ نیز به بیش از دو برابر افزایش یافته است. در برزیل نیز اگرچه در سال‌های اخیر این روند سیر نزولی طی کرده اما در کلمبیا همزمان با ناآرامی ‏های سیاسی تخریب جنگل‏ها افزایش یافته است.

در جمهوری کنگو نیز مناطق جنگلی با تخریب گسترده‏ای روبه‏رو بوده اما در اندونزی بعد از سال‌ها بهره‌برداری غیر‌قانونی در سال ۲۰۱۷ سرانجام جنگل‌زدایی به دلیل اقدامات دولتی و کاهش موارد آتش‌سوزی جنگلی کاهش ۶۰ درصدی داشته است. از بین رفتن جنگل‏ها باعث تشدید انتشار گاز کربنیک می‏شود. همچنین جنگل‌زدایی زیستگاه حیات وحش و گونه‏های بسیاری را تخریب می‏کند و در ۴۰ سال گذشته همواره مهمترین دلیل کاهش تنوع زیستی جنگل تراشی‏های گسترده بوده است. 

از سوی دیگر گرمایش جهانی و افزایش دمای هوا باعث وقوع حریق‏های متعددی در جنگل‌های جهان شده به طوری‌که بیش از یک چهارم از پوشش درختی جنگل‌های برزیل در سال ۲۰۱۷ به دلیل آتش‌سوزی‏های عمدی و حدود ۴۰۰ هزار هکتار از جنگل‌های آمریکا در سال ۲۰۱۸ به دلیل همین حریق‏ها از بین رفت. گرمایش جهانی دمای هوا را افزایش داده و جنگل‏ها را در برابر آتش‌سوزی‏ با عامل انسانی و طبیعی آسیب‌پذیرتر کرده است.

به سوی جنگل‌زدایی صفر!
جمعیت انسان روی این سیاره رو به رشد است و این جمعیت رو به رشد به فضا و منابع بیشتر برای زندگی و گذران امور نیاز دارد. در چنین شرایطی برقراری صلح و آشتی بین حفاظت از تنوع زیستی با توسعه اقتصادی و تلاش برای مقابله با تغییر اقلیم چندان آسان نیست. اکنون پرسش این است که اساسا کدام مناطق را می‏توان برای توسعه اختصاص داد و راهکار حفظ جنگل و تنوع زیستی در چنین شرایطی چیست؟ ما چطور می‏توانیم اطمینان حاصل کنیم که دولت‏ها و بخش خصوصی برای حداقل استانداردهای لازم برای فرآیند آمایش و برنامه ریزی سرزمین احترام قائل شوند؟  برنامه محیط زیست سازمان ملل دو ابزار کلیدی را در این میان مطرح کرده:‏ یکی رویکرد ذخیره کربن توسط جنگل و دیگری رویکرد حفاظت از جنگل برای حفظ تنوع زیستی. درنهایت هر دوی این رویکردها به کاهش انتشار و حفظ تنوع زیستی منجر می‏شود اما رویکرد نخست جزو یکی از برنامه‏های اصلی متعهدین به کنفرانس پاریس هم درآمده است تا با افزایش سطح جنگل‌ها به ذخیره کربن در زمین کمک کنند.