تهران- ایرنا- روزنامه اعتماد درباره مافیای قدرتمند مواد مخدر در کشور به گفت وگو با کارشناسان پرداخت و آورد: تمایل مافیا به واردات و پا پس کشیدن از ورود به عرصه تولید، باید به عنوان یکی دیگر از ویژگی ‌های شبکه قاچاق مواد مخدر در این کشور مورد توجه باشد.

در گزیده ای از این گزارش می خوانیم: نام «جمعه خان گمشادزهی»، «قورباغه مکران» و «نصیر بامری» که در دهه‌های ٨٠ و ٩٠ به عنوان توزیع‌کنندگان کلان تریاک و هرویین در ایران دستگیر شدند، امروز در فهرست افتخارات نیروی مقابله ایران با مواد مخدر ثبت شده؛ اگرچه این سه نفر و معدودی مانند آنها، پایان غائله توزیع و ترانزیت مواد مخدر در ایران نیستند و نخواهند بود.

وابستگی سرشاخه ‌های اصلی این شبکه به گردش اقتصادی تک ‌محصولی، یکی از تفاوت ‌هایی است که نه در سطح خرد که در سطح کلان و حتی در مرور نحوه فعالیت همان چند چهره‌ای که در فهرست افتخارات نیروی مقابله با مواد مخدر ایران به ثبت رسیده‌اند بارز است.

گمشادزهی، قورباغه مکران و نصیر بامری، صرفا نقطه ‌های کوچکی روی خط ممتد و همیشگی جابه‌ جایی و عرضه داخلی و بین ‌المللی تولیدات افغانستان هستند. چندی قبل، مسوولان نیروی انتظامی از فعالیت ٢٠٠ الی ٢٥٠ هزار قاچاقچی مواد مخدر در ایران خبر دادند. این اعداد، مخاطبان را به این اشتباه می‌اندازد که مافیای مواد مخدر در ایران از ٢٠٠ الی ٢٥٠ هزار قاچاقچی تشکیل شده است. ممکن است اعضای زیرشاخه‌‌ها، تعداد قابل توجهی باشد اما قطعا سود کلان این تجارت، در میان تعداد معدودی تقسیم می‌شود.

خرده فروشانی که طی سال‌های گذشته، خبرنگار «اعتماد» با آنها صحبت کرده و از محل فروش چند کیلو هرویین یا شیشه، چند میلیون تومان در روز کاسب بوده‌اند، هیچگاه سرشاخه‌ ها را ندیده‌اند و صرفا از «علی و هومن و آرش و حمید و فریدون و...» نام می‌برند که صاحبان این اسامی مستعار هم، فقط یک پله و نه بیشتر، بالاتر از این خرده فروشان ایستاده‌اند. حتی صاحبان پاتوق‌ های خیابانی مصرف مواد که به دلیل نوع فعالیت پاتوق، صاحب‌نام شده‌اند، از توزیع ‌کننده اصلی، هیچ نمی‌دانند و البته، نمی‌خواهند هم که بدانند... همچنان که انحصار تجارت مخدرها و محرک‌های سنتی در دنیا، برای مافیای کشورها یک برند قدرت به شمار می‌آید، ایران هم از این وضعیت مستثنی نیست.

به نظر می‌رسد مافیای ایران هم مانند سایر شبکه‌های جهانی مواد مخدر، ورود به عرصه تولید روانگردان‌ها را برای آبروی شجره خود عار می‌شمارد. صرفنظر از سابقه تاریخی مصرف روانگردان‌ها در دنیا، مواد روانگردان با این ترکیبات و ضمایم امروزی، برای مافیای مواد مخدر ایران همچون مُدهای زودگذر بی‌ریشه‌ای هستند که بیشتر، حیثیت حرفه‌ای آنها را خدشه‌دار می‌کند تا اینکه سود تضمین شده و آینده‌سازی به دنبال داشته باشد. دولت ایران، هر سال در سالگرد مبارزه با مواد مخدر، چند ده کیلو مواد روانگردان به آتش امحا می‌سپارد در حالی که بنا بر اظهارات رسمی مسوولان، از مجموع تریاک تولید شده در افغانستان، سالانه حدود ١٥٠٠ تن وارد ایران می‌شود که یک سوم این مقدار در داخل کشور مصرف شده، حدود یک سوم توسط نیروی مقابله ایران کشف می‌شود و باقیمانده هم در مسیر ترانزیت به سمت آسیای میانه از کشور خارج می‌شود.

تجارت تریاک و مواد بر پایه آن، نه فقط در ایران، هنوز در دنیا ارج و قرب خاصی دارد که برای سران مافیا مانند سرقفلی غیرقابل فروش است. ممکن است در مقطعی کوتاه و در نیاز سنجی بازار و به پیروی از مطالبات روز، مافیا وارد عرضه روانگردان‌ها شده باشد اما روند تمرکز نیروی مقابله با مواد مخدر ایران، نشان می‌دهد که بازار، همچنان در دست گل خشخاش است.

** کارشناسان، «مافیا» را چگونه می‌بینند؟
پرویز افشار، معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر، در گفت ‌وگویی که چندی قبل با «اعتماد» داشت در تحلیل عملکرد مافیای مواد مخدر در ایران گفت: «واقعا نمی‌توانیم بگوییم که چند درصد قاچاقچیان ترانزیت مواد مخدر از افغانستان به اروپا (از مسیر ایران) ایرانی هستند که اگر این افراد را می‌شناختیم، حتما در هر نقطه از دنیا بودند می‌توانستیم به آنها ضربه بزنیم.

** فکر می‌کنید مافیای ایران، هم سطح، بالاتر یا پایین‌تر از شبکه‌های جهانی است؟
«واقعا نمی‌توانم اظهارنظر کنم. تعدادی از دانه‌ درشت ‌هایی که در ایران سال‌ها تحت تعقیب بودند، با ردزنی ‌های اطلاعاتی دستگیر شدند اما به هر حال، قاچاقچی بین ‌المللی، قاچاقچی بین ‌المللی است.»

نهادهای غیردولتی فعال در کاهش آسیب ‌های اعتیاد، به دلیل ارتباط دایمی با معتادان داوطلب حمایت، مواجهاتی هم با خرده ‌فروشان و گردانندگان جزء کلنی ‌های مصرف دارند؛ مواجهاتی که می‌تواند ردی به تحلیل درباره فعالیت مافیای مواد مخدر در ایران بکشد.

عباس دیلمی ‌زاده، مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره، در گفت ‌وگو با «اعتماد» در نگاهی به ماهیت و عملکرد شبکه قاچاق مواد مخدر در ایران می‌گوید: نگاهی به وضعیت تولید و فروش تریاک در افغانستان، می‌تواند تصویری از ساختار مافیای مواد مخدر ایران به دست دهد. فراموش نکنیم که در افغانستان، آزمایشگاه‌های تولید هرویین هم فعال هستند و بنابراین، کالای ترانزیت از ایران به سمت اروپا و امریکا، تریاک و هرویین خواهد بود. این سوال را باید مطرح کنیم که آیا یک قاچاقچی جدید می‌تواند وارد خاک افغانستان شده و ٥ الی ١٠ تن تریاک خریداری کند بدون آنکه شناسایی شود؟ پاسخ این سوال منفی است زیرا کشاورزان افغان، تولید‌کنندگان خرد هستند که محصول ‌شان را یا در سطح خرده ‌فروشی عرضه کرده یا به بنکدارهایی می‌فروشند که مشتریان خاص، سراغ همان بنکدارها خواهند آمد چون تجارت و اقتصاد مواد مخدر در دست آنهاست.

** سعید صفاتیان، رییس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفت‌وگو با «اعتماد» به یک ویژگی مشترک مافیای مواد مخدر ایران با سایر کشورها اشاره می‌کند؛ اتاق فکر.
«تاکید دارم که مافیای مواد مخدر یک اتاق فکر دارد و تغییراتی که در جامعه می‌بینیم، گران شدن شیشه، کم شدن تریاک، ورود دوباره هرویین، افزایش مصرف داروها و... اتفاقی نیست. یک اتاق فکر مشترک در شبکه‌های مافیایی، چه در داخل کشور یا در سطح جهانی، با رصد نیاز جامعه، نوع مبارزه نیروهای مقابله، برنامه‌های پیشگیری و درمان، مدل عرضه را طراحی می‌کند. اتاق فکری که متاسفانه اعضای بسیار خوش فکر و باهوشی دارد و از اطلاعات درست و بدون سانسور دریافت شده از مسیرهای چندگانه بهره می‌گیرد. نمی‌توان گفت که این اتاق فکر، در داخل کشور است یا حتی اعضای آن، ایرانی یا غیر ایرانی هستند اما قطعا این اتاق فکر، از پشتوانه‌های اقتصادی و علمی بسیار قدرتمندی برخوردار است و با تجهیز به سیستم بسیار پویا، از ضعف نظام مقابله ما، حداکثر استفاده را می‌برد. در عین حال، به نظر می‌رسد اعضای مافیای مواد مخدر، در جایگاه واقعی خود قرار دارند ضمن آنکه یکی از ویژگی‌های مافیا، گستردگی روابط در تمام حوزه‌های علمی، اقتصادی و... است.»

** همسایگی با افغانستان تاثیری در ساختار مافیای ایران دارد؟
«بله، به دلیل ارزانی قیمت و تسهیل دسترسی. افغانستان، نیروی حفاظتی قدرتمندی برای مرزهای خود ندارد و ساختار قدرت در افغانستان و حجم بالای تولید تریاک در این کشور، به واردات آسان و قیمت نازل تریاک در ایران منجر می‌شود و به همین دلیل، ساختار مافیا در ایران، مشابه ساختار مافیای کشورهای تولید‌کننده مواد مثل امریکای جنوبی است.»

** تا دو دهه قبل، با این حجم جرایم سازمان یافته و قاچاق مسلحانه مواد مخدر در ایران مواجه نبودیم. علت تغییر رویکرد مافیا را چگونه تحلیل می‌کنید؟
«سیستم انتظامی در ایران قدرتمندتر عمل می‌کند و به همین دلیل، شبکه قاچاق، روش‌های قدیمی را کنار گذاشته و ناچار به درگیری‌های مسلحانه است. در عین حال، حجم مواد در حال جابه‌جایی که با میزان سود ارتباط دارد هم، احتمالا رو به افزایش است.»

صفاتیان فرضیه گرایش به تجارت تک‌محصولی در مافیای ایران را اینگونه تایید می‌کند: «به نظر من هم رده‌های بالا، تک محصولی کار می‌کنند چون با این شیوه، بازار را در دست می‌گیرند. ورود همزمان رده‌های بالای مافیا به شیشه، حشیش و مورفین، کمی دشوار است چون با تجارت تک محصولی، بیشتر می‌توانند امنیت شبکه را تامین کنند در حالی که برای یک سیستم چند لایه باید افراد مختلفی را هم درگیر کنند که همین اتفاق، امنیت شبکه را به خطر می‌اندازد.»

این جملات، قطعا سایه محوی از شبکه‌ای است که هیچ مقام مسوولی از مختصات آن اطلاعی ندارد. دل مان را خوش می‌کنیم که اسمی را، خطوط چهره‌ای را، خبر محرمانه‌ای را به ذهن سپرده‌ایم اما در واقعیت، Mafia یک شبح محو غیرقابل رویت است.

*منبع: روزنامه اعتماد؛ 1396،5،10
**گروه اطلاع رسانی**9117**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصی