جاده تاریخی ابریشم از مسیر جنوب غرب ایران و ادامه آن در خاک عراق، از هنگام خط کشی های جغرافیایی تحمیلی به ملت های منطقه، در عمل قطع شد؛ به ویژه پس از تشکیل کشور عراق در دهه 30 قرن میلادی گذشته و استقلال آن از حکومت عثمانی.
قدیمی هایی که یکی دو دهه قبل تعریف می کردند، کار پیله وری و تجارت از شهرهای غربی ایران به بغداد و شهرهای مرکزی و شمالی و جنوبی عراق تا پیش از دهه 40 میلادی قرن گذشته هم جریان داشته است.
آنها از شهرهای مختلف ایران کالا و بار را از نقاط شرقی ایران به سمت بازارهای بغداد، نجف، بصره و سلیمانیه حمل می کردند و در آنجا پس از فروش آن، کالاهایی از کشورهای غربی و اروپایی را به داخل ایران می آوردند و این چرخه تجارت منطقه ای گستره ای از چین تا مدیترانه و از آنجا تا ونیز و همچنین شمال آفریقا را در بر می گرفت.
از 2003 میلادی با سقوط دیکتاتور ، بار دیگر مرزهای 1400 کیلومتری ایران و عراق بر روی ملت های 2 کشور گشوده شد و مسیر مسدود شده قدیمی جاده ابریشم باز شد.
یکی از این راه ها مسیر جنوبی است که می تواند بر تجارت منطقه غرب آسیا به میزان قابل ملاحظه ای تاثیر بگذارد و نه تنها ایران و عراق بلکه کشورهای کویت ، عربستان، اردن، امارات و قطر و حتی یمن و عمان را نیز در بر بگیرد.
در همین راستا، 2 کشور ایران و عراق در سال های پس از تشکیل نظام سیاسی جدید این کشور برآن شدند تا این مسیر را با خط آهن میان 2 کشور متصل کنند؛ خط آهنی که از طرف ایران از یک سو به خط آهن سراسری و از دیگر سو به خط آهن بندر امام خمینی(ره) در خوزستان متصل است و در آن سوی اروند در خاک عراق نیز به خط آهن سراسری این کشور وصل می شود.
این خط آهن قابلیت ایجاد شبکه ریلی منطقه ای را نیز دارد و کشورهای این منطقه می توانند به آن متصل شوند.
با راه اندازی راه آهن شلمچه – بصره، ایران به یک مسیر جدید به اروپا از طریق زمین های عراق دست خواهد یافت و علاوه بر دسترسی به بازارهای عراق، به بازارهای اردن و سوریه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، متصل خواهد شد.
در مقابل عراقی ها نیز علاوه بر دسترسی ریلی به بازارهای ایران، به آسیای مرکزی و چین و نیز پاکستان و هند متصل خواهند شد.
احیای جاده ابریشم ریلی از مسیر جنوب غربی ، امتیازات ویژه ای هم دارد که می تواند چرخه تبادل کالا را در سطح منطقه به مراتب بهتر و آسان تر روی ریل اصلی تجارت قرار دهد ، به طوری که در خصوص توجیه اقتصادی این طرح می توان گفت هر قطار برابر 15دستگاه اتوبوس و 60 دستگاه تریلی ظرفیت حمل بار و مسافر دارد که هم در مصرف سوخت و هم در کاهش تصادفات جاده ای نقش موثری خواهد داشت و به علاوه تشریفات گمرکی نیز تسریع می شود.
پروژه اتصال راه‌آهن خرمشهر به شلمچه (به طول 17 کیلومتر) در سال 90 به بهره‌برداری رسیده و ادامه آن تا شهر بصره به طول 32 کیلومتر در خاک عراق باقی مانده که به دلایل مختلف از جمله یورش داعش به عراق در 2014 میلادی ، این پروژه در داخل عراق با وقفه همراه بوده است.
با تکمیل 32 کیلومتر خط باقی مانده، خط آهن خرمشهر به خط آهن سراسری عراق متصل خواهد شد و ازاین طریق جریان بزرگ تبادلات تجاری و جابجایی مسافر از ایران تا خاورمیانه برقرار می شود.
بر اساس توافقنامه ای که بین دولت عراق و جمهوری اسلامی ایران منعقد شد، سهم ایران احداث پل 700 متری بر روی رودخانه اروند و سهم دولت عراق ساخت 32 کیلومتر خط آهن حد فاصل شلمچه – بصره است.
با ایجاد این شبکه، ارتباطات ملت های گسترش خواهد یافت و تبادلات فرهنگی و اجتماعی به نزدیکی ملت ها می انجامد، بازارها رونق می یابند و فرصت های شغلی فراوان ایجاد می شود و هرچه ملت های منطقه برخوردارتر شوند، صلح و دوستی و به تبع آن امنیت گسترش خواهد یافت.