خداداد مقبلی در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی با اشاره به وظایف معاونت برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در قبال نگهداری آزادراه‌های کشور اظهار داشت: در حال حاضر ۲۲ آزادراه به طول ۲۴۱۶ کیلومتر در ۱۸ استان کشور در دست بهره‌برداری قرار دارد که ۱۹ آزادراه‌ به طول ۱۸۷۷ کیلومتر با مشارکت بخش غیردولتی و ۵ آزادراه به طول ۵۳۹ کیلومتر با اعتبارات دولتی ساخته شده‌اند؛ اما باید توجه داشت که ۱۳۵ کیلومتر از آزادراه‌ها پیش از انقلاب و ۲۲۸۱ کیلومتر بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و البته بیشتر با مشارکت بخش خصوصی ساخته شده است.

وی افزود: اخذ عوارض و انجام عملیات نگهداری آزادراه‌های دولتی بر عهده سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است و در آزادراه‌ها مشارکتی مطابق تفاهم‌نامه و قانون، ۷۵ درصد باقیمانده به‌عنوان اصل و سود مشارکت، ۱۰ درصد بابت هزینه‌های بهره‌برداری و ۱۵ درصد بابت هزینه‌های نگهداری در نظر گرفته می‌شود که بنا بر اختیار، شرکت‌های آزادراهی می‌توانند اقدامات نگهداری را به سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای واگذار ‌کنند.

معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای یادآور شد: دو آزادراه کرج-زنجان و زنجان-قزوین در تیرماه سال جاری با حکم دادستانی و آزادراه تهران-ساوه در شهریورماه با حکم شورای حفظ حقوق بیت‌المال به دولت واگذار شدند.

اهم اقدامات سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در قبال بهره‌برداری آزادرا‌ه‌ها

مقبلی با اشاره به اهم اقدامات سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در خصوص بهره‌برداری و نگهداری مطلوب آزادراه‌های کشور گفت: اخذ برنامه‌‌های اجرایی سالانه نگهداری و بهره‌برداری شرکت‌‌های آزادراهی، بررسی و ابلاغ برنامه‌های مصوب به آن‌ها در ابتدای سال، اخذ گزارش‌های دوره‌ای ماهیانه ۳ ماهه، یک‌ساله و عملکرد شرکت‌های آزادراهی در اجرای برنامه‌های مصوب، انجام بازدید‌های مستمر و دوره‌ای از آزادراه‌های کشور توسط کارشناسان، تهیه گزارش و پیگیری جهت رفع معایب، انجام بازدید در خصوص آمادگی  آزادراه‌ها  برای راهداری زمستانی، بازدید در خصوص آمادگی آزادراه‌ها برای راهداری زمستانی  و بازدید از راهدارخانه، تجهیزات و ماشین‌آلات شرکت‌ها و میزان ذخیره نمک و ماسه موردنیاز برای عملیات زمستانی، عقد قرارداد‌ با مهندسان مشاور جهت برنامه‌ریزی  و اولویت‌بندی رفع نواقص مهم‌ترین اقدامات معاونت برنامه‌ریزی در خصوص آزادراه‌ها محسوب می‌شود.

وی نظارت و جلوگیری از دریافت عوارض آزادراهی خارج از نرخ مصوب را یکی دیگر از وظایف سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای عنوان کرد و گفت: در صورت بالا بودن هزینه ساخت آزادراه و کم بودن ترافیک عبوری تردد، زمان بهره‌برداری افزایش می‌یابد در مقابل بالا بودن ترافیک عبوری موجب کاهش نرخ عوارضی می‌شود.

چالش‌های نگهداری آزادراه‌ها

معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای یکی از چالش‌های بخش نگهداری آزادراه‌ها را نبود تناسب بین افزایش هزینه‌های نگهداری و دستمزد‌ها با سهم ۱۵ درصدی هزینه نگهداری آزادراه‌ها خواند و افزود: با ادامه این روند نگهداری آزادراه‌ها با مشکل مواجه خواهد شد.

مقبلی با اشاره به تکلیف قانونی شرکت‌های آزادراهی برای انجام روکش آسفالت در سال دوازدهم بهره‌برداری تصریح کرد: در تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری با مشارکت بخش خصوصی و بانک‌ها پیش‌بینی‌شده است در سال دوازدهم بهره‌برداری، شرکت آزادراهی مکلف به اجرای روکش آسفالت است که هزینه‌های آن در گزارش هزینه-درآمد  منضم به قرارداد منظور شده است؛ اما باید در نظر داشت که هزینه انجام روکش آسفالت در شرایط فعلی برابر با هزینه احداث پروژه در ۱۲ سال قبل است که آزادراه‌های قم-کاشان، کاشان-اصفهان، ساوه –سلفچگان و زنجان-تبریز مشمول این بند می‌شود.

وی با بیان اینکه «نگهداری عملیاتی و جاری زمستانی در آزادراهی مشارکتی قالب ۱۵ درصد درآمد حاصل از وصول آزادراه‌ها انجام می‌گردد» گفت: در ۱۳ مورد از تفاهم‌نامه منعقدشده ۱۲۲۶ کیلومتر عملیات نگهداری جاری و زمستانی توسط شرکت آزادراهی که نمایندگی سرمایه‌گذاری بر عهده‌دارند را انجام می‌دهند و در ۵ آزادراه به طول ۶۱۷ کیلومتر ۸ اداره کل راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای از محل ۱۵ درصدی سهم دریافتی از عوارض وصولی کار نگهداری جاری و زمستانی آزادراه‌های حوزه استحفاظی خود را انجام می‌دهند.

تشریح فرایند طراحی آزادراه‌ها

معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در خصوص فرایند طراحی آزادراه‌ها بیان داشت: کار مطالعه و احداث آزادراه‌ها مطابق آیین‌نامه طرح هندسی راه‌های ایران  «نشریه ۴۵» و سایر نشریات  بین‌المللی نظر به «ashto» و آیین‌نامه‌های کشورهای دیگر بوده است. دوره احداث از طریق شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل  کشور تعیین و دوران بهره‌برداری از طریق سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای  کشور انجام می‌گیرد.

مقبلی یادآور شد: بر اساس تفویض وزیر راه و شهرسازی وقت در اسفندماه سال ۹۰، مسئولیت نظارت عالیه بر نحوه بهره‌برداری آزادراه‌های مشارکتی کشور به سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای واگذار شده است و شامل فصول بهره‌برداری آیین نامه‌ اجرایی قانون مشارکت این نظارت انجام می‌گیرد و این نظارت‌ها در ۲ بخش نظارت عالیه بر نگهداری و حقوق نظارت عالیه بر امور بهره‌برداری شرکت‌ها صورت می‌گیرد.

اخذ عوارض الکترونیکی در تمام آزادراه‌ها اجرا می‌شود

وی با اشاره به نحوه دریافت و پرداخت عوارضی آزادراه‌ها بیان داشت: در حال حاضر پرداخت عوارضی آزادراه‌ها توسط کاربران غالباً به‌صورت دستی و نقدی صورت می‌گیرد که مشکلات زیادی برای پرداخت‌کننده عوارض و هم برای شرکت‌های آزادراهی و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای متصور است و برای رفع این مشکلات، به‌منظور کاهش زمان سفر، مصرف سوخت، صرفه‌جویی در استهلاک خودرو و پرداخت آسان عوارض، جلوگیری از خرابی‌های روسازی محل گیت‌های عوارض ناشی از ترمز در زمان توقف و شروع به حرکت پس از پرداخت عوارض یا همان افتادگی و جمع شدگی آسفالت و در مجموع ارتقا ایمنی آزادراه‌ها در نظر است دریافت عوارض کلیه آزادراه‌ها به‌صورت الکترونیکی انجام گیرد.

به گفته معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، هم‌وطنان در صورت داشتن نظرات و پیشنهاد‌ها و مشاهده عدم علت موضوعات اشاره‌شده و عدم ارائه خدمات مطلوب و با تخلف یا مشاهده هرگونه کاستی و خرابی در سطح رویه آسفالتی آزادراه‌ها، می‌توانند در سامانه گویای ۱۴۱ و تلفن ۱۴۱  مرکز مدیریت راه‌های کشور به‌صورت شبانه‌روزی ثبت و پیگیری قرار گیرد.