مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) فرآیندی مستمر و پویاست که بر اساس آن، تصمیمات لازم جهت بهره برداری صحیح، توسعه موزون و حفاظت از نواحی ساحلی و دریایی و منابع آن اتخاذ می شود.
با استناد به ماده 63 برنامه چهارم توسعه دولت موظف است حداکثر تا پایان سال اول برنامه چهارم،‌به منظور ساماندهی و جلوگیری از آلودگی و تخریب سواحل ، با اولویت دریایی خزر، طرح جامع ساماندهی سواحل که متضمن اقدام های ضروری همچون تعیین و آزاد سازی حریم، صیادی و آبزی پروری، بازبینی و اصلاح و تکمیل قوانین و مقررات را همراه با تعیین مسئولیت دستگاه های ذیربط در زمینه سیاستگذاری، اجرا و نظارت تدوین کند.
دولت موظف است تمام وزارتخانه ها و موسسات دولتی را به شکلی ساماندهی کند که تا پایان برنامه چهارم ،‌عقب نشینی 60 متر حریم دریا صد درصد انجام پذیرد.
طرح ICZM به لحاظ گستره و فراگیری در میان کشورهای خاورمیانه صاحب دریا منحصر به فرد است، هیچ یگ از کشورهای حاشیه دریای خزر و خلیج فارس برای تمام مناطق ساحلی خود طرح مدیریت تهیه نکرده اند.
نتایج این طرح زمینه فایق آمدن بر مشکل حریم قانونی دریا و امکان آزاد سازی سواحل و دسترسی همگانی به دریا را برای عموم فراهم آورده است این طرح کاملاً فرابخشی است و دستگاه های دولتی، عمومی و خصوصی مختلف مرتبط با ساحل می توانند از سامانه پشتیبان مدیریتی آن بهره گیرند.
مطالعات پدیده‌های دریایی،‌ زمین‌شناسی و ژئوفولوژی ساحلی،‌ آب و هوا و اقلیم‌شناسی، مخاطرات محیطی در سواحل و سرانجام تدوین برنامه مدیریت نوار ساحلی در شمال و جنوب از جمله مطالعات انجام شده در طرح مدیریت یکپارچه (ICZM) است .
یکی از اهداف اصلی طرح مدیریت یکپارچه ساحلی ،ساماندهی گردشگری در طول سواحل است.اینکه چقدر این طرح توانسته در رونق توریسم دریایی موثر واقع شود،سئوالی است که سعی شده در این گزارش به آن پاسخ داده شود.
“محمد زاده”رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان مازندران در خصوص طرح مدیریت یکپارچه و تاثیر آن در گردشگری دریایی می گوید: آنچه که به عنوان گردشگری دریایی در استان ها ی شمالی مطرح می شود عمدتاً،به ایجاد امکانات گردشگری در ساحل و دریا در غالب مناطق نمونه گردشگری ساحلی محدود می شود.
وی با تاکید بر اینکه ساماندهی و آزاد سازی سواحل نیازمند مدیریت یکپارچه است اظهار داشت: بر اساس مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در راستای اعمال مدیریت یکپارچه بر سواحل دریای خزر،سازمان توسعه و عمران سواحل تشکیل می شود که با شکل گیری آن می توان به آینده محیط زیست و گردشگری دریای خزر امیدوار بود.
وی تصریح می کند:از آنجا که در حال حاضر حدود 11 دستگاه دولتی بر سواحل دریای خزر تکلیف قانونی دارند،هر گونه اقدام در راستای ساماندهی سواحل از جمله آزاد سازی آن با مشکلات متعددی مواجه شود.
این مقام مسئول در استان مازندران خاطرنشان می کند:با اعمال طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی و نیز تشکیل سازمان توسعه و عمران سواحل ، سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری نیز همچنان نقش خود را به عنوان بستر ساز ورود گردشگر ایفا می کند.
محمد زاده می افزاید:همچنین سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری،معرفی و هدایت سرمایه گذاران بخش خصوصی در زمینه های مختلف گردشگری را در داخل دریا و طول سواحل به عهده دارد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه عملیات ایجاد زیرساخت های گردشگری در مناطق نمونه گردشگری ساحلی استان مازندران همچنان ادامه دارد،اظهار می دارد:با اعمال طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی، بدون شک تشکیل مناطق نمونه گردشگری با سرعت بیشتری صورت خواهد گرفت.
رئیس سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان مازندران یادآور می شود:در سفر اول و دوم هیات دولت به استان مازندران ایجاد بیش از 30 منطقه نمونه گردشگری ساحلی و دریایی در طول سواحل استان مصوب شده است که در حال حاضر بیشتر این مناطق به منظور انجام عملیات اجرایی و تبدیل شدن به منطقه نمونه گردشگری در اختیار بخش خصوصی است.
وی با بیان اینکه سرمایه گذار بیشتر مناطق نمونه گردشگری ،شهرداری های شهرستان های ساحلی هستند می گوید:از آنجا که بخش اعظم ساختمان های واقع در حریم ساحل و مناطق نمونه گردشگری در تملک شهرداری هاست به این ترتیب عملیات اجرایی پروژه ها با سرعت بیشتری پیش می رود.البته به جز شهرداری ها ،سرمایه گذاران بخش خصوصی نیز متقاضی سرمایه گذاری در مناطق نمونه گردشگری ساحلی هستند.
وی همچنین به برخی سرمایه گذاری های بخش خصوصی در داخل آبهای دریا اشاره و خاطرنشان می کند:طرح های بسیاری از سوی سرمایه گذاران برای ساخت امکانات گردشگری در داخل دریا به سازمان میراث فرهنگی ارائه می شود که یکی از این طرحها که مصوبه اجرا گرفته ساخت مرکز تفریحی_توریستی در فاصله 750 متری از ساحل درآبهای نوشهر است.
وی می افزاید: هزینه لازم برای ساخت این مرکز تفریحی – توریستی آبی ،320 میلیارد تومان برآورد شده است که بخشی از این هزینه در قالب تسهیلات بانکی از سوی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان در اختیار سرمایه گذار بخش خصوصی قرار خواهد گرفت.
فریدون فعالی ،رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان گلستان نیز در خصوص مزایای طرح جامع مدیریت یکپارچه سواحل می گوید:بر اساس مطالعات این طرح ،دو منطقه گردشگری در بندر گز و بندر ترکمن به سازمان میراث فرهنگی استان معرفی شد.
وی ادامه می دهد:بر اساس این مطالعات تمام ظرفیت های این مناطق برای ایجاد امکانات گردشگری امکان سنجی شده بود که ما می توانیم با بهره گیری از این مطالعات جامع نسبت به ایجاد امکانات گردشگری در این مناطق اقدام کنیم.
فعالی خاطرنشان می کند: پروژه های ویژه ای در ادامه ساماندهی گردشگری در سواحل استان تعریف شده که یکی از آنها احداث راه دسترسی مناسب از شهر به اسکله بندر ترکمن است که امسال اجرایی می شود.
این مقام مسئول در استان گلستان همچنین از تکمیل و تجهیز کمپینگ و آلاچیق در سواحل بندر گز و گمیشان تا پایان سال مالی جاری خبر می دهد.
رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان گلستان تاکید می کند:به منظور رونق گردشگری دریایی استان گلستان هر ساله اعتبار ویژه ای تخصیص می یابد که در سال جاری ،500 میلیون تومان اعتبار اختصاص یافته است .
وی علاوه بر سواحل بندر گز،بندر ترکمن و نوکنده در گمیشان،جزیره آشوراده را یکی دیگر را قطب های گردشگری دریایی استان گلستان می داند و عنوان می کند:با توجه به ضوابط زیست محیطی حاکم بر این جزیره ،طی سالهای گذشته نتوانسته ایم اقدام جدی در امر گردشگری آن انجام دهیم اما با واگذاری تمام امور اجرایی آن به استانداری،امید می رود درهای این جزیره به روی گردشگران باز شود.
وی اظهار می دارد:مطالعات جامع گردشگری جزیره آشوراده تا پایان سال به اتمام می رسد که در صورت تصویب این مطالعات از سوی سازمان محیط زیست،عملیات اجرایی ساخت امکانات گردشگری در این جزیره با سرمایه گذاری بخش خصوصی و نظارت سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان گلستان از سال آینده آغاز خواهد شد.
علاوه بر فعالیت استان های شمالی مبنی بر توسعه گردشگری دریایی ،در سواحل جنوبی نیز طی سالهای اخیر اقدامات بسیار موثری به همین منظور صورت گرفته است.ساخت هتل دریایی در ساحل شمالی جزیره کیش و راه اندازی نخستین هتل شناور در آبهای خلیج فارس از جمله مهمترین پروژه های گردشگری دریایی به شمار می رود که توسط سرمایه گذران بخش خصوصی در آینده نزدیک انجام می شود.پیش از این نیز تعدادی رستوران دریایی در جزیره کیش مورد بهره برداری قرار گرفته بود.
ساخت هتل دریایی لیاموند در بوشهر نیز از دیگر اقداماتی است که در صورت اجرایی شدن آن ،گردشگری جنوب کشور متحول خواهد شد.

*حسنا شمس آرا