آزادسازی نرخ بلیت هواپیما درحالی با برخی انتقادها مواجه شده که بسیاری از اقتصاددانان و فعالان صنعت گردشگری معتقدند این اتفاق اثرات بسیار مثبتی بر توزیع زمانی و مکانی سفر خواهد داشت. به باور این افراد، گرچه در کوتاه‌مدت ممکن است نوسانات شدیدی را در بازار سفر‌های هوایی شاهد باشیم اما چنانچه این آزادسازی با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح پیش برود و با درک درست طرف عرضه و تقاضا از این بازار همراه شود، می‌تواند رشد چشمگیری در حمل‌ونقل هوایی کشور ایجاد کند.


 دکتر موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان، در این باره معتقد است که اقدام دولت در جهت واقعی‌سازی قیمت بلیت هواپیما گامی در جهت بهبود خدمات پروازی در بیشتر مسیرهای هوایی کشور است. به باور او، با ابزار قیمتی می‌توان کیفیت ارائه خدمات در پروازهای داخلی و خارجی را بالا برد و چنین امری با دستور مقامات دولتی و بخشنامه به‌وجود نخواهد آمد. غنی‌نژاد اضافه می‌کند: «حلقه گمشده این موضوع ادامه واگذاری بنزین یارانه‌ای به شرکت‌های هواپیمایی است که سبب خواهد شد واقعی‌سازی قیمت‌ها با تاخیر صورت گیرد و دولت به 4 درصد از افراد مصرف‌کننده هواپیما که عمدتا اقشاری از دهک‌های بالای جامعه به شمار می‌روند، یارانه سوخت گزافی بپردازد.» او گام بعدی را در تکمیل این آزادسازی، خودداری دولت از ارائه بنزین یارانه‌ای به شرکت‌های هواپیمایی می‌داند که موجب می‌شود این شرکت‌ها بنا به نظام عرضه و تقاضا اقدام به قیمت‌گذاری شناور کنند. 

به این ترتیب در ایام تعطیل با توجه به انبوه تقاضا قیمت بلیت افزایش و در ایام غیرتعطیل به خاطر نبود تقاضا، قیمت کاهش می‌یابد و از این طریق فضای رقابتی میان شرکت‌های هواپیمایی ایجاد می‌شود. غنی‌نژاد تاکید می‌کند که بهتر است دولت یک بار برای همیشه از دور باطل تقدیم حامل‌های سوخت به‌صورت یارانه‌ای به مصرف‌کنندگان مختلف بیرون آید و با واقعی کردن قیمت‌ها هم رانت و فساد موجود را از بین ببرد هم کیفیت ارائه خدمات را افزایش دهد.

فرآیند توزیع زمانی و مکانی سفر
اما مدیر یکی از بزرگ‌ترین آژانس‌های مسافرتی کشور نیز ضمن بررسی اثرات آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بر گردشگری می‌گوید: «بحث عرضه و تقاضا یکی از نکات مهم در مباحث اقتصادی است که در حوزه گردشگری نیز با آن روبه‌رو هستیم. زمانی که نرخ فروش بلیت وسایل نقلیه مختلف براساس فصول پرسفر و کم‌سفر یا براساس روزهای هفته و ساعات روز شناور باشد، دست دو طرف عرضه و تقاضا را باز می‌گذارد و تنوع در بازار ایجاد می‌کند.» دکتر محمدتقی انصاری می‌افزاید: «در چنین شرایطی گردشگر اگر بخواهد هزینه کمتری برای سفر خود داشته باشد، می‌تواند زمان غیر پیک سفر را برای مسافرت خود انتخاب کند تا به موجب آن هزینه حمل‌ونقل کمتری را بپردازد. از سوی دیگر شرکت‌های هواپیمایی نیز دیگر در روزهای میانی هفته یا در ایام غیرپیک مجبور نخواهند بود پروازهای خود را با صندلی‌های خالی راهی مقصد کنند چون با کاهش قیمت می‌توانند این صندلی‌ها را پر کنند.»

این فعال بخش خصوصی با اشاره به تبعات آزادسازی این نرخ در کوتاه‌مدت خاطرنشان می‌کند: «چنین اقدام بزرگی بی‌شک در کوتاه‌مدت تبعاتی نیز خواهد داشت چون هم شرکت‌ها و هم مردم بر این موضوع که چگونه می‌توانند از این فرصت بهره بگیرند اشراف ندارند و این موجب می‌شود که در نگاه اول اثرات مثبت این اقدام دیده نشود.» به اعتقاد انصاری، اما در بلندمدت این آزادسازی به بهبود خدمات و کیفیت پروازها و کاهش قیمت آنها خواهد انجامید. با این حال او دستیابی به این اهداف را مشروط بر یک برنامه‌ریزی مدون می‌داند و یادآور می‌شود: «چنانچه در بلندمدت شرکت‌های هواپیمایی بتوانند ناوگان هوایی خود و همچنین افزایش تکنولوژی‌های هوایی را بهبود دهند، فضای بازار عرضه و تقاضا منطقی خواهد شد.»

این فعال گردشگری، برهمین اساس آزادسازی نرخ بلیت را یکی از راهکارهای توزیع زمانی و مکانی سفر عنوان و تصریح می‌کند: «چنانچه اشاره کردیم با این آزادسازی، نرخ بلیت هواپیما در زمان‌های کم‌سفر کاهش خواهد یافت و این موجب می‌شود که افراد این زمان‌ها را برای سفر در نظر گیرند؛ زمان‌هایی که مقاصد گردشگری با رکود سفر مواجه هستند و کسب و کارهای مرتبط با گردشگری نیز متعاقبا دچار رکود می‌شوند. به این ترتیب می‌توان گفت که آزادسازی نرخ بلیت می‌تواند به همه زمانی شدن سفر بینجامد.» انصاری اضافه می‌کند: «از سوی دیگر در سیستم نرخ‌های شناور بلیت هواپیما، افرادی که زودتر بلیت تهیه می‌کنند، هزینه کمتری می‌پردازند و این نیز می‌تواند امتیاز مثبتی برای آنها محسوب شود.»  وی همچنین درباره توزیع مکانی سفرها متعاقب آزادسازی نرخ بلیت هواپیما توضیح می‌دهد: «ایرلاین‌ها در صورت شناور بودن قیمت‌ها می‌توانند قیمت بلیت مقاصد کم‌سفر را کاهش دهند تا گردشگران را به سفر به این مناطق نیز تشویق کنند. به این ترتیب مقاصد کم‌سفر نیز رونق خواهند گرفت.»  به گفته این فعال بخش خصوصی، در چنین شرایطی اگر برنامه‌ریزی صورت گیرد نرخ اشغال هتل‌ها نیز افزایش می‌یابد و رونق گردشگری داخلی به تدریج اتفاق می‌افتد.

تجارب جهانی
انصاری با برشمردن برخی تجارب جهانی از آزادسازی نرخ بلیت اظهار می‌کند: «در دنیا خدمات سفر نرخ‌های توافقی دارد و شناور است و براساس زمان‌ها و مکان‌های مختلف اعمال می‌َشود. حتی اتفاقات سیاسی و اجتماعی که در هر مقصد رخ می‌دهد به شکل قابل توجهی بر قیمت‌های آنها تاثیر می‌گذارد.» 

وی با بیان مثالی ادامه می‌دهد: «برای مثال بعد از واقعه 11سپتامبر در آمریکا، قیمت بلیت هواپیما و همچنین نرخ اتاق‌های هتل در این کشور به شدت کاهش یافت تا صنعت گردشگری را در این کشور همچنان سرپا نگه دارند و گردشگران را به خود جذب کنند. برهمین اساس بود که توانستند افراد را قانع کنند امنیت به این کشور بازگشته است.» این مدیر آژانس اضافه می‌کند: «درباره برخی بیماری‌هایی که در دنیا شایع می‌شود نیز این اتفاق می‌افتد و نرخ‌ها را برای جذب گردشگر کاهش می‌دهند.» وی به تجربه شخصی خود در سفری به بارسلون اسپانیا اشاره و تصریح می‌کند: «در اروپا براساس این سیستم، شما می‌توانید بلیت یک مقصد را که 600یورو قیمت دارد، دوماه قبل از پرواز به قیمت 25یورو تهیه کنید. این امتیازاتی است که شناور کردن نرخ بلیت به مسافر و شرکت‌های هواپیمایی ارائه می‌کند.»

انصاری با بیان این مطلب که شناور بودن نرخ پیش از این نیز در برخی مقاصد داخلی کشور انجام می‌شد، یادآور می‌شود: «این تفاوت در نرخ بلیت هواپیماها طی چند سال گذشته برای مقاصد پر مسافری همچون کیش و مشهد وجود داشته و مردم متوجه می‌شدند که چنانچه با پروازهای چارتری در روزهای میانی هفته سفر کنند هزینه کمتری پرداخت خواهند کرد. اما این اتفاق به‌صورت غیررسمی و در شکل پروازهای چارتری صورت می‌پذیرفت. تنها مساله‌ای که وجود داشت این بود که این شرکت‌ها در ایام پیک‌سفر نمی‌توانستند قیمت بلیت خود را افزایش دهند.» این فعال گردشگری در پایان تاکید می‌کند: «باید از این زاویه به موضوع نگاه کنیم که به این ترتیب فرصتی فراهم می‌شود برای کسانی که می‌خواهند از طریق حمل‌ونقل هوایی سفر کنند اما به دلیل قیمت‌های بالا نمی‌توانند با هواپیما به سفر بروند. این آزادسازی موجب می‌شود این افراد فصل‌های کم‌سفر را برای مسافرت‌های خود انتخاب کنند و همان‌طور که گفتیم از رکود سفر در چنین ایامی نیز کاسته خواهد شد.»

حالا کارشناسان معتقدند به‌رغم برخی تحلیل‌های شتاب‌زده درخصوص آزادسازی نرخ بلیت و تاثیراتی که در بازار خواهد گذاشت، بهتر است اندکی صبر کنیم تا این سیستم به تدریج جا بیفتد و نوسانات خود را طی کند. بی‌شک در ماه‌های آتی بهتر می‌توان درباره اثرات واقعی این آزادسازی بر گردشگری و در مجموع بازار حمل‌ونقل هوایی نظر داد.