سازمان اسلامی، آموزشی، علمی و فرهنگی (آیسسکو) قرار است در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷ میلادی) مشهد مقدس را به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی کند و حال این کلان‌شهر مذهبی در حسرت بسیاری از ویژگی‌ها و زیرساخت‌های لازم برای استقبال و جابه جایی زائران ازجمله اتمام پروژه خط دوم قطار شهری است.

مشهد مقدس سالانه پذیرای بیش از ۲۵ میلیون زائر از نقاط مختلف کشور و دنیا است که با وجود فراهم‌سازی بسیاری از امکانات در حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) اما امکانات حمل‌ونقل به‌ویژه قطار شهری به شاخص های مورد نیاز نرسیده است.

بر اساس آمارهای منتشره روزانه سه و نیم میلیون جابه‌جایی در شهر مشهد صورت می‌گیرد که ۳۳ درصد آن با اتوبوس و ۲۳ درصد با تاکسی است و سهم قطار شهری کمتر از ۱۰ درصد بوده است.

بر اساس برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ۷۵ درصد از جابه‌جایی مسافران درون‌شهری در شهر مقدس مشهد باید به‌وسیله سامانه‌های حمل‌ونقل همگانی درون‌شهری انجام گیرد.

خط یک قطار شهری مشهد که عملیات اجرایی آن بیش از ۱۰ سال به طول انجامید اسفندماه سال ۱۳۸۹ مورد بهره‌برداری قرار گرفت و هم‌اکنون روزانه حدود ۱۰۰ هزار مسافر به‌وسیله این سامانه جابه‌جا می‌شود و باوجوداینکه قرار بود خط دوم قطار شهری نیز در سال ۹۲ به بهره‌برداری برسد اما این پروژه نیز با تأخیر روبرو شده است.

تأخیر چهارساله

عملیات اجرایی خط دوم قطار شهری مشهد از منطقه رضا شهر به‌سوی منطقه طبرسی شمالی به طول حدود ۱۴ کیلومتر از سال۱۳۸۷ آغاز شد و طبق قرارداد با قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به‌عنوان پیمانکار پروژه قرار بود این خط تا بهمن‌ماه سال ۱۳۹۲ به بهره‌برداری برسد.

تأخیر در اجرای این پروژه موجب شد تا اعضای شورای اسلامی شهر مشهد واکنش نشان داده و سال گذشته در جلسه علنی شهرداری را مکلف به ارائه گزارش تأخیر پیمانکار خط دوم قطار شهری کنند.

تاخیرسه ساله این پروژه و نگرانی اعضای شورای شهر مشهد موجب شد تا کمیته هفت نفرِه ای در شورای اسلامی شهر برای بررسی علت این تأخیر تشکیل شود.

هرچند که فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) خردادماه سال گذشته در سفر به مشهد مقدس از احداث خط دوم قطار شهری مشهد در برابر پروژه‌های بزرگ این قرارگاه به‌عنوان یک طرح کوچک یادکرد و گفت این قرارگاه توانایی افزایش ظرفیت و سرعت اجرایی خود را تا دو برابر دارد اما مسئولان قطار شهری مشهد از تأخیر سه‌ساله این پروژه و تا سال ۹۶ خبر می‌دهند.

قطار شهری تأخیر دارد

مدیرعامل شرکت قطار شهری مشهد در گفت‌وگو با مهر تأمین منابع را دلیل تأخیر چهارساله اتمام خط دو قطار شهری مشهد عنوان می‌کند و می‌گوید:  افزایش چند برابری قیمت دلار اتمام این پروژه را از ۹۲ به ۹۶ به تعویق انداخت.

کیانوش کیا مرز با اشاره به تنظیم قرارداد خط دو قطار شهری مشهد با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء در سال ۸۸ اظهار کرد: در ابتدای تعیین قرارداد خط دو قطار شهری مشهد این پروژه هزینه‌ای در حدود ۴۰۰ میلیون یورو منابع ارزی و ۴۰۰ هزار میلیارد منابع ریالی را نیاز داشت.

مدیرعامل شرکت قطار شهری مشهد با اشاره به اینکه عملیات اجرایی خط دو قطار شهری مشهد از سال ۹۱  به‌طور رسمی آغاز شد، افزود: پس از گذشت سه سال از انعقاد قرارداد برخی از پیمانکاران طی نامه‌ای خواستار افزایش میزان مبلغ قرارداد به دلیل چند برابر شدن قیمت مصالح شدند.

وی بابیان اینکه در پی ارسال نامه از سوی این پیمانکاران، شهرداری مشهد نیز طی نامه‌ای به سازمان برنامه‌وبودجه کشور این سؤال را مطرح کرد که آیا قرارداد ای. پی اس( E.P.C) به دلیل تغییر قیمت‌ها امکان تبدیل‌شدن به قرارداد فهرست‌بها دولتی را دارد؟ ادامه داد: سازمان برنامه‌وبودجه کشور با توجه به نوع فعالیت قطار شهری مشهد میزان قرارداد خط دو قطار شهری مشهد را متناسب باقیمت‌های فعلی با یک درصد کاهش موافقت کرد.

دلار ترمز قطار شهری را کشید

کیا مرز با اشاره به پیشرفت فیزیکی ۵۱ درصدی خط دو قطار شهری مشهد گفت: در ابتدای جدول زمان‌بندی این پروژه مقرر شد که پروژه خط دو قطار شهری مشهد تا پایان سال ۹۲ به پایان برسد اما در دو سال ۹۰ و ۹۱ به دلیل افزایش سه برابری قیمت دلار و گران شدن مصالح تمام پروژه‌های عمرانی کشور از کار بازایستاد.

وی از اتمام پروژه خط دو قطار شهری مشهد تا پایان سال ۹۶ خبر داد و تصریح کرد:‌ پروژه‌های عظیمی همچون احداث خط قطار شهری به‌سادگی ساخت یک ساختمان نیست و به‌عنوان‌مثال اگر بگوییم در مدت پنج سال به اتمام می‌رسد ممکن است این‌طور نباشد و در هر دوره‌ای به‌تناسب مشکلاتی که بر سر راه این قبیل پروژه‌ها به وجود می‌آید زمان اتمام آن‌ها نیز طول بکشد.

تحریم سد راه قطار

وی با اشاره به اینکه یکی از معضلات کشور در پروژه‌های عمرانی تحریم‌ها است افزود: به دلیل تحریم‌ها برای مثال قطعه‌ای که باید در مدت یک ماه وارد کشور شود پنج ماه طول می‌کشد و این مسئله اتمام پروژه‌ها را زمان‌بر می‌کند.

وی ادامه داد: به‌طور عمده احداث و راه‌اندازی قطارهای شهری دو تا سه سال زمان بیشتر از موعد مقرر اتمام پروژه را می‌طلبد.

مدیرعامل شرکت قطار شهری مشهد تصریح کرد: بودجه دولت برای پروژه خط دو قطار شهری مشهد در سال جاری ۱۲۰ میلیارد تومان است که تاکنون تنها ۵۰ درصد آن تخصیص‌یافته است.

وی ادامه داد: شهرداری مشهد تا پایان سال جاری موظف است تا از طریق فروش اوراق مشارکت مبلغی به میزان ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیارد تومان بابت خط دو قطار شهری بپردازد.

کیا مرز تأکید کرد: درصورتی‌که شهرداری بتواند در هرسال ۵۰۰ میلیارد تومان بابت این پروژه بپردازد می‌توانیم این پروژه را در مدت زمان‌بندی تعیین‌شده به اتمام برسانیم.

مشهد روی ریل توسعه

 درمجموع چهار خط برای قطار شهری مشهد تعریف‌شده که خط یکم آن به طول ۱۹ کیلومتر از پایانه غدیر نخ‌ریسی تا وکیل‌آباد اسفندماه سال ۱۳۸۹ به بهره‌برداری رسید و هم‌اکنون روزانه به‌طور میانگین ۱۰۰ هزار نفر را در این مسیر جابه‌جا می‌کند.

عملیات اجرایی مسیر توسعه پنج کیلومتری این خط نیز از ایستگاه غدیر تا فرودگاه مشهد مراحل پایانی را طی می‌کند.

عملیات حفاری مسیر ۱۴، ۵ کیلومتری خط دوم قطار شهری مشهد نیز از منطقه رضا شهر به‌سوی منطقه طبرسی شمالی توسط دو دستگاه تی. بی. ام از تیرماه ۱۳۹۰ آغازشده  است.

عملیات اجرایی خط سوم قطار شهری مشهد نیز به طول ۲۸، ۵ کیلومتر که مسیر شهرک ابوذر تا قاسم‌آباد را پوشش می‌دهد خردادماه امسال با حضور وزیر کشور آغاز شد و اینک مراحل ساخت ایستگاه ورودی دستگاه حفاری در ضلع شمال شرقی میدان فردوسی در حال انجام است.

مطالعات خط چهارم قطار شهری مشهد هم که قرار است از خواجه ربیع آغاز و با عبور از میدان شهدا با امتداد به‌سوی حرم مطهر رضوی از ضلع شمالی حرم عبور کرده و به قلعه ساختمان و جاده سرخس منتهی شود، به پایان رسیده است حال باید منتظر نشست که آیا قطار خط دوم شهری مشهد می تواند خود را برای جشن پایتخت فرهنگی جهان اسلام به مشهد برساند یا خیر؟

مهر