ترابر نیوز:
آلودگی هوا
آلودگی هوا تغییر در ویژگیهای طبیعی جو براثر مواد شیمیایی، غباری یا عاملهای زیستشناختی است. جو یا اتمسفر سامانهٔ گازیِ طبیعیِ پویا و پیچیدهایاست که زندگانی در سیارهٔ زمین به آن بازبستهاست. تحلیلرفتن لایه اوزن ِ استراتوسفر به خاطر آلودگی هوا، دیرزمانیاست که خطری برای تندرستی مردمان و نیز زیستبومهای زمین شناخته میشود.
این آلودگی هوا ممکن است طبیعی (مانند فعالیت آتشفشانها)، یا مصنوعی باشند. آلودگیهای مصنوعی عمدتا ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانهها هستند.
منابع آلودگی هوا
هر مادهای در هوا که برای سلامت و رفاه انسان و محیط زیست مضر باشد به عنوان آلاینده هوا تلقی میشود و در تعریف علمی آن گفته میشود: منظور از آلودگی هوا یعنی افزایش میزان گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع در هوا در غلظتهایی که تهدیدکننده سلامتی هستند.
مهمترین آلاینده های هوا
اولین آلایندههای هوا احتمالا دارای منشأ طبیعی بودهاند. دود ، بخار بدبو ، خاکستر و گازهای متصاعد شده از آتشفشانها و آتشسوزی جنگلها ، گرد و غبار ناشی از توفانها در نواحی خشک ، در نواحی کمارتفاع مرطوب و مههای رقیق شامل ذرات حاصل از درختهای کاج و صنوبر در نواحی کوهستانی ، پیش از آنکه مشکلات مربوط به سلامت انسانها و مشکلات ناشی از فعالیتهای انسانی محسوس باشند، کلا جزئی از محیط زیست ما به شمار میرفتند، به استثنای موارد حاد ، نظیر فوران آتشفشان.
ذرات جامد ,این ذرات از سد دفاعی طبیعی بدن عبور میکنند و به طور عمقی به ریهها نفوذ کرده و باعث تشدید آسم و اختلال عملکرد ریوی میشوند.
ذرات معلق موجود در هوا اگر غلظت آنها بالاتر از یک حد باشد باعث مرگ و میر خواهد شد.
به اینصورت که اگر غلظت ذرات معلق به حدود ۳۵میکروگرم در مترمکعب باشد میزان مرگ و میر بالا میرود که با این محاسبه سالانه در شهر تهران اگر غلظت ذرات جامد به این میزان ( ۳۵میکروگرم) برسد احتمال مرگ و میر سه تا چهار هزار نفر وجود دارد.
یکی دیگر از آلایندههایی که سرطان زا هستند موادآلی یا هیدروکربنها هستند که در هر ۱۰۰هزار نفر اگر میزان غلظت آلاینده ۳۵میکروگرم باشد ۵۵ نفر میمیرند.
مواد آلی احتمال سرطان زایی بیشتری دارند و عمده سرطان ناشی از آنها سرطان ریه است.
عامل تشدیدکننده سرطان ریه در کنار عامل آلودگی هوا سیگار است بر اساس بررسیهای انجام شده بین میزان مرگ و میر سیگاریهایی که در شهرهای بزرگ و در معرض آلودگیهای هوا زندگی میکنند در مقایسه با سیگاریهایی که به دور از این آلودگیها و در هوای پاک روستاها به سر میبرند بیشتر است.
آلودگیهای ناشی از منابع طبیعی معمولا ایجاد چنان مشکلات جدی برای حیات جانوران و یا اموال انسانها نمیکنند. این در حالی است که فعالیتهای انسانی ، ایجاد چنان مشکلاتی از نظر آلودگی مینمایند که بیم آن میرود بخشهایی از اتمسفر زمین تبدیل به محیطی مضر برای سلامت انسانها گردد.
بررسی آمارهای جهانی نشان میدهد که سالانه حدود ۴/۵میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.
صنعت مدرن امروز با تولید گازها و ذرات آلوده معلق در هوا فضایی برای نفس کشیدن باقی نمیگذارد و استشمام هوای پاک را که همواره مایه شادمانی زندگی بشر بوده، به آرزویی دست نیافتنی تبدیل میکند.
مشکل آلودگی هوای کلان شهرها عمدتا ناشی از حرکت وسایل نقلیه و کارخانجات صنعتی است که اینها از آلایندههای ناشی از فعالیتهای انسانها به شمار میروند.
شاخص آلودگی هوا
اگر شاخص آلودگی هوا را ۱۰۰فرض کنیم چنانچه غلظت آلایندهها مطابق با ۱۰۰باشد هوا استاندارد و چنانچه غلظت آلایندهها کمتر از این میزان باشد کیفیت هوا خوب یا متوسط است و اگر بالاتر از ۱۰۰باشد نشاندهنده افزایش غلظت آلایندههای هوا است.
شاخص آلودگی هوا بر اساس تقسیم بندی هوا بصورت هوای سالم، هوای ناسالم یا غیر بهداشتی، هوای خیلی ناسالم و هوای خطرناک یا بحرانی تعریف میشود.
سازمانهای حفاظت محیط زیست، شاخصهای کیفی هوا را با ۵نوع آلودهکننده هوا محاسبه میکنند که شامل ازن روی سطح زمین، منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و گرد و غبار است.
برای هر یک از این موارد، سازمانهای حفاظت محیط زیست، استانداردی را جهت حفظ سلامت تعریف کردهاند.
میزان آلایندگی هر یک از این آلایندهها بر اساس اندازهگیری حدود ۱۱ تا ۱۳ایستگاه دائمی تعیین آلودگی هوای تهران صورت میگیرد این ایستگاهها بطور شبانهروزی آلودگی هوا را مورد سنجش قرار میدهند.
اعداد و ارقامی که در نتیجه این سنجشها حاصل میشود تحت عنوان شاخص آلودگی هوا یا شاخص کیفیت هوا به کار برده میشود.
عدد شاخص کیفیت هوا را با استفاده از فرمولهای خاصی بدست میآورند اگر این عدد بین ۱۵۱تا ۲۰۰پیپیام (یک میلی لیتر آلودگی هوا در یک متر مکعب هوا) باشد هوا غیر بهداشتی، صفر تا ۵۰هوا پاک و از ۵۱تا ۱۰۰متوسط است و اگر این رقم بالای ۳۰۰باشد آلودگی هوا خطرناک است و اگر از ۴۰۰ تجاوز کند شرایط بحران آلودگی هوا اعلام میشود.
در چنین شرایطی باید یک سری اقدامات را در جهت کاهش منابع آلودگی هوا مانند تعطیلی مدارس و یا تعطیل عمومی انجام شود که به دنبال آن دود ناشی از استفاده از وسایل نقلیه نیز کاهش مییابد.
اثرات آلودگی هوا برروی سلامت انسان
مساله آلودگی هوا اگر یکی از حادترین مسائل ناشی از تمدن صنعتی نباشد، بدون شک از بغرنج ترین آنهاست. اگرچه در حالت عادی تنها به اثرات سوء وارد به انسان توجه میشود اما این تعریف آلودگی را تنها به این اثرات محدود نمینماید. مواد نامطلوب میتوانند برانسان، گیاه، مواد و اشیاء یا محیط زیست جهانی تاثیر گذاشته ویا با مه آلود کردن هوا و ایجاد بوهای نامطلوب جلوههای نامناسب ایجاد نمایند. روز ۲۹دی ماه ششمین سالی است که روز هوای پاک را تجربه میکنیم. بدون استفاده از ابزارهای پایش هوا نمیتوان تصور کرد که روزانه چه مقدار آلاینده از طریق نفس کشیدن وارد دستگاه تنفسی و بدن میشود. سال گذشته وضعیت آلودگی هوای شهری مثل تهران تنها در هفت دهم روزهای سال پاک بوده و در ۵۶٪روزها در شرایط ناسالم و در ۳۱٪روزها در شرایط بسیار ناسالم قرار داشت. آلوده کنندهای مختلفی که ممکن است از منابع طبیعی و یا مصنوعی وارد اتمسفر گردد عبارتند از: دی اکسید گوگرد: SO2 حتی در غلظتهای بسیار کم موجب ایجاد واکنشهایی در مغز، تحریک غشاء مخاطی دستگاه تنفس، افزایش مقاومت ریه به جریان هوا، درد در ناحیه سینه، گاهی ریزش خون از بینی، اثر بر سیستم گوارش، تحریک چشم، تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، افزایش سرعت حرکات تنفسی، توسعه بیماریهای مزمن ریوی بخصوص برونشیت، سرفه و کاهش ظرفیت تنفسی میگردد همچنین خون افرادی که در معرض این گاز قرار گرفتهاند نشان میدهد که این گاز سنتز DNA (عامل انتقال وراثت) را مختل میکند و ازرشد برخی از گلبولهای سفید خون (لنفوسیتها) جلوگیری میکند که در نتیجه سیستم دفاعی بدن کاهش مییابد. اکسیدهای ازت: اکسیدهای ازت به دو طریق مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت انسان اثر میگذارند. اثر مستقیم آنها بستگی به نوع اکسید دارد زیرا NO2 نزدیک به چهار برابر بیشتر از NOسمی است و در غلظتهای مساوی با COاز آن زیان آورتر است. اثرات ثابت شده NO2 بر روی انسانها کاملا به اثر تنفسی محدود میشود که باعث پیامدهائی نظیر اختلال در بویائی، بیحالی، خستگی، ناراحتیهای حفره بینی، اشکالات تنفسی، تحریک گلو، چشم، ناراحتیهای اعصاب، گشادی مردمک چشم، افزایش برونشیت حاد و تولید نیتروزامین. هیدروکربنها: عمومأ مدرکی دال بر اثرات نامطلوب هیدورکربنها در غلظت جاری هوا بر روی انسان وجود ندارد بلکه اثر مضر آنها اغلب از طریق واکنشهای فتوشیمیایی که مواد ثانوی آلوده ساز تولید میکنند میباشد. اکسیدانهای فتو شیمیایی: علائمی از قبیل سرفه، کوتاه شدن تنفس، انقباض مجاری هوایی، سردرد، تنگی نفس، اختلالات تنفسی، تغییر گلبولهای قرمز خون، التهاب حلق و گلو، تحریک چشم و آبریزش چشم میتواند نتیجه تماس با این آلاینده باشد. منواکسید کربن: میل ترکیبی هموگلوبین (Hb) خون که عامل انتقال اکسیژن به بافتهای بدن است با منو اکسید کربن تقریبا ۲۰۰برابر بیشتر از میل ترکیبی آن با اکسیژن است. از این رو وجود COدر هوای تنفسی قادر است مقادیر زیادی از هموگلوبین خون را به کربوکسی هموگلووبین (COHB) که یک ترکیب پایدار است تبدیل کند و از مقدار هموگلوبین که اکسیژن را به بافتها می رساند بکاهد و باعث اختلالات جزئی در برخی اعمال بدن، اثر بر سیستم اعصاب مرکزی، اختلال در تشخیص زمان، اشکالات بینایی، تغییر در اعمال قلب، تنفس، خستگی، خواب آلودگی، حالت کما و مرگ گردد. ذرات: ذرات استنشاق شده ممکن است در مجاری تنفسی فوقانی اثر تحریکی داشته و یا در داخل ششها نفوذ نماید وایجاد عوارضی در ششها نماید که منجر به اختلالاتی در اعمال تنفسی گردد. از جمله ذرات معلق در هوا عنصر سرب است که بیشتر از طریق تنفس وارد بدن میشود و قابلیت حمل اکسیژن در خون را کم میکند، لذا اکسیژن کافی به مغز نمیرسد. این نارسائی در کودکان میتواند منجر به عقب ماندگی ذهنی شود و یا سرب میتواند بر روی دستگاه خون ساز کلیه و مجاری ادراری اثر گذارد. اثرات مزمن ممکن است نظیر سردرد، ضعف، سستی یبوست، خط آبی یا بورتون در سرتا سر لثهها، بی اشتهایی و کم خونی باشد. از اثرات نامطلوب دیگر کاهش میدان دید است. بر اثر این کاهش حمل و نقل زمینی و هوایی با اشکالاتی روبرو گردید. بعلاوه اثرات روانی کاهش میدان دید در یک منطقه که ساکنان آن از تماشای زیباییهای طبیعی محروم میشوند قابل ملاحظه است. مواد رادیو اکتیو: مخفی ترین و وحشتناک ترین منبع آلودگی هوا مواد رادیو اکتیو هستند که اثرات جسمانی و ژنتیکی را در انسان بوجود خواهد آورد.[نیازمند منبع] سالیانه ۳ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. دربعضی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست میدهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بطور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژیهای مختلف تنفسی است.[۱] آلودگی هوا به طرق گوناگونی میتواند آثار زیانبار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب میبینند.
معمولا میزان آسیبها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد یعنی مدت تماس با آلایندهها و غلظت مواد شیمیایی. صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون، خطری است که هر ۳ نفر از ۵ نفر با آن روبرو هستند.
منبع:رشد+راسخون+ویکی پدیا
|