نفت یکی از نماد‌های معرفی ایران در جهان است؛ نفتی که دیگر مثل قبل حال خوبی ندارد و تولید و توزیع و توسعه‌ی آن به چالش‌های اساسی از جنس اقتصاد و تکنولوژی و تحریم برخورده است. چاه‌های نفت نیاز به توسعه و فناوری‌های جدید دارند، اما دست تحریم‌ها کماکان جلو این روند را گرفته است. از سوی دیگر تولید اندک و توزیع اندک‌تر اهمیت سیاسی نفت را از ایران در جهان گرفته است.

 

سید مهدی حسینی، معاون سابق بین الملل وزیر نفت، درباره عدم توانایی برداشت کامل از چاه‌های نفت به «انتخاب» گفت: وقتی راجع به مخازن نفتی صحبت می‌کنیم، اول باید ببینیم ذخایر ما زیر زمین چقدر است. ما حدود ۶۰۰ میلیارد بشکه نفت زیرزمین در ایران داریم. این عدد منهای اکتشافات آینده است. ما از برآورد‌های فعلی مان تا حدود ۱۵۰ میلیارد بشکه را می‌توانیم استخراج کنیم که ۲۳ درصد نفت موجود است. اگر ما هرچه زودتر به فناوری‌های جدیدی که کشور‌های دیگر استفاده می‌کنند این نفت زیر زمین می‌ماند و غیرقابل دسترسی می‌شود. اگر قیمت متوسط نفت را ضرب کنید چندین هزار میلیارد دلار سرمایه کشور زیر زمین باقی می‌ماند؛ مثلا عربستان ۵۰ درصد یا عمان ۴۰ درصد استخراج می‌کنند. ما باید میزان استخراج نفت را بالا ببریم، این مسئله در گاز هم مطرح است. ما سالهاست که منتظر فشارافزایی در گاز هستیم و با این ورند مقدار زیادی گاز از دست خواهیم داد. متناسب با این همین مسئله، در بازار‌های نفتی و اوپک هم باید جایگاه خود را به دست بیاوریم.

 

وی در ادامه در رابطه با تاثیر دیپلماتیک نفت اشاره کرد: نفت به عنوان یک ابزار بسیار بسیار مهم دیپلماتیک می‌تواند در روابط بین المللی مورد استفاده قرار بگیرد. ما اگر به مقام دوم اوپک برسیم، اثرگذاری بسیار در شرایط بازار نفت خواهیم داشت. مثلا در سال ۱۳۷۵ که همراه با لیبی تحریم شدیم، این تحریم‌ها را نادیده گرفتیم، چون می‌دانستیم که نفت ما در آن دوره دارای جاذبه است. زیرا زمین شناسی ما خوب بود و هزینه‌های ما هم پایین بود. در آن شرایط شل آمریکا و دریای شمال و خلیج مکزیک، نمی‌توانستند با ما رقابت کنند. در آن دوره ما شروع به نادیده گرفتن تحریم گرفتیم و با تمام دنیا منهای آمریکا قرارداد بستیم. خود من مسئول قرارداد‌ها بودم و با چین و ژاپن و کره جنوبی و مالزی و روسیه و ایتالیا و فرانسه و هلند و انگلیس قرارداد‌های متعدد در حد بیش از سی میلیارد دلار سرمایه جذب شد و پارس جنوبی راه افتاد. یک مرتبه آمریکایی‌ها حس کردند با تحریم ما سرشان کلاه رفته است و شرکت‌های نفتی آمریکا به این نتیجه رسیدند که این تحریم مال ایران نیست بلکه تحریم شرکت‌های آمریکایی بوده است. نتیجتا یک مجموعه شکل دادند و ۴۷۰ شرکت و بانک و موسسه دور هم جمع شدند و علیه دولت خودشان فعالیت کردند که باید تحریم ایران برداشته شود. یکی از افرادی که در این پرونده نقش داشت آقای جیمی کارتر بود. خود من در کنگره جهانی نفت شنیدم که آمریکایی‌ها گفتند این تحریم علیه آمریکا تمام شد! 

 

وی در ادامه در رابطه با عدم توانایی مالی توسعه میادین اظهار داشت: امروز روسیه ذخایر نفت اش دو سوم ماست و ما ۵۰ درصد بیشتر از روسیه ذخیره داریم. اما چرا ما نمی‌توانیم رکورد سال‌های ۸۳ را بزنیم. ما آن دوره ۴.۵ میلیون بشکه ظرفیت داشتیم، اما الان ۳ میلیون ظرفیت داریم. ما زیرساخت‌ها را توسعه ندادیم. به اندازه تولید هر بشکه نفت حدود ۳۰ هزار دلار باید سرمایه گذاری کنیم. این عدد هزینه توسعه میدان است؛ وقتی یک مخزن نفتی می‌خواهد توسعه پیدا کند، حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار دلار سرمایه نیاز است. مثلا یک میدانی که صد هزار بشکه می‌خواهد تولید کند، صد هزار را ضرب در هر بشکه ۳۰ هزار دلار کنید. امروز چنین پولی وجود ندارد پس توسعه نمی‌دهیم. 

 

معاون سابق وزارت نفت درباره تاثیر تکنولوژی در ضعف تولید نفت بیان کرد: در بحث تکنولوژی دو کاربرد مهم باید در نظر گرفته شود. میدان‌های بزرگ نفتی ما مثل اهواز و گچساران و بی بی حکیمه سالیان است که در حال تولید هستند و حالا در مسیر افت تولید افتاده اند. در تمام دنیا اقداماتی صورت می‌گیرد که این فرسودگی عقب افتاده شود؛ اگر یک میدان تخلیه شد نفت‌های زیر زمین دیگر باقی می‌ماند و از دست می‌رود. با فناوری‌های فعلی ما مثل تزریق آب و گاز نمی‌توان افزایش تولید داشت. ما نیاز به تکنولوژی‌های جدید داریم. مهم‌ترین مشکلی که ما الان داریم بحث تحریم است. من به تحریم سیاسی کار ندارم، اما از نظر فنی، مشکلات زیادی در حوزه نفت به وجود آورده است.

 

حسینی درباره مشکلات ساختاری وزارت نفت گفت: مشکل ساختاری و مدیریتی صنعت نفت هم متفاوت با دیگر کشورهاست. من نفت را با کشور‌های مشابه خودمان مقایسه می‌کنم؛ مثلا اندونزی و مالزی که نسبتا مشابه ما هستند، ساختارشان به شکل بسیار ساده است و مانع از دخالت‌های خارج از سیستم می‌شود. آن‌ها معتقدند که نفت و مخازن جز اموال مردم است و این باید درست استفاده شود. نماینده مردم نیز نفت را برای مردم استخراج می‌کند و می‌فروشد. در ایران هم دولت مسئول این کار است، اما رابطه بین دولت و شرکت نفت که یک شرکت عملیاتی است، باید بدون دخالت گروه‌های غیرمسئول باشد. مالزی و اندونزی یک رابطه ساده را بین دولت و شرکت‌های عملیاتی شان در حوزه نفت برقرار کرده اند. در ایران شرکت نفت و وزارت نفت و گروه‌های خارج از صنعت نفت هر کدام برنامه‌های خود را دارند. مثلا بسیاری از نمایندگان مجلس برای مناطق خود حتما پتروشیمی می‌خواهند و فشار‌های سیاسی به وزیر می‌آورند و دخالت صورت می‌گیرد.

 

وی خاطر نشان کرد: آرامکو عربستان با یک برآورد ساده حدود ۴ هزار میلیارد دلار ارزش دارد. اخیرا ۱.۵ درصد از سهام خود را به بورس‌های بین المللی برد و جز اولین‌های بورس جهان است. ما اگر چنین کاری بکنیم، حدود نصف آرامکو ارزش نفتی داریم. یعنی حدود ۲ هزار میلیارد دلار می‌توان ارزیابی کرد. ما اگر تحریم را حل کنیم و با نفتمان به بورس‌های بین المللی برویم، چقدر ارزش نفت ایران بالا می‌رود. از آن طرف می‌توانیم به راحتی سرمایه جذب کنیم و بازار را تحت تاثیر قرار دهیم.