به‌گزارش خانه آب ایران به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، منابع آب زیرزمینی یکی از منـابع استراتژیک و مهم کشور بوده و حفظ و حراسـت آن از وظایف وزارت نیرو است، ولی انجام این وظیفه عزم ملی در سطح حاکمیت را می‌طلبد.
از طرفی پراکندگی منابع مذکور شامل چاه‌ها، چشمه‌ها و قنوات در سطح کشور، خشکسالی‌های مکرر و تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر از یک طرف و افزایش جمعیت، افزایش نیاز به آب و سیاست‌های ناکارآمد توسعه و اشتغال بدون انجام مطالعات آمایش سرزمین باعث سوق دادن اشتغال به سمت استفاده از منابع آب زیرزمینی، افزایش فشار بر منابع مذکور و موجب خالی شدن آبخوان‌ها شده و وضعیت نامتعادل کنونی در آبخوان‌های کشور را به‌وجود آورده است.
تشدید افت سطح آب و کسری مخزن در آبخوان‌ها ممنوعیت 388 محدوده از 609 محدوده مطالعاتی کشور را به دنبال داشته و روند افزایشی بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و با راندمان‌های بسیار پائین‌تر از متوسط نرخ جهانی چه در مبحث انتقال و مصرف در مزرعه و چه در تولید ماده خشک به‌ویژه در ده سال اخیر حکایت از خسارت‌های سنگینی بر این منابع ارزشمند دارد.
به‌رغم اعمال محدودیت‌های لازم توسط وزارت نیرو برای بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی در بسیاری از محدوده‌های مطالعاتی کشور، اعم از پیاده سازی نظام تخصیص آب از سال 1380 و ممنوعه کردن حدود 388 محدوده مطالعاتی کشور، رشد فزاینده حفر چاه‌های غیرمجاز در دهه اخیر رخ داده است؛ به‌طوری که بر اساس آماربرداری سراسری دور دوم منابع آب در سال 88 لغایت 90 تعداد چاه‌های غیرمجاز کشور بالغ بر 320 هزار حلقه چاه با حجم تخلیه بیش از هفت میلیارد متر مکعب است.

کدام استان‌ها بیشترین چاه غیرمجاز را دارند؟
نگاهی به وضعیت چاه‌های غیرمجاز در نقاط مختلف کشور حکایت از این دارد که استان‌های آذربایجان غربی با بیش از 30 هزار حلقه، استان تهران با 20 هزار حلقه و استان اصفهان با بیش از 16 هزار حلقه چاه غیرمجاز در صدر استان‌های دارای چاه غیرمجاز قرار گرفته‌اند.
استان فارس با 14 هزار حلقه، استان‌های البرز و آذربایجان شرقی با 6 هزار حلقه، خراسان رضوی با چهار هزار و 200 حلقه، همدان با چهار هزار حلقه و خوزستان نیز با سه هزار و 500 حلقه در ادامه لیست استان‌های دارای تعداد بیشتر چاه‌های غیرمجاز قرار گرفته‌اند.
در این بین استان‌های مازندران و گیلان نیز دارای حجم بسیار بالایی چاه غیرمجاز هستند ولی به دلیل اینکه بیشتر چاه‌های غیرمجاز حفر شده کم عمق هستند و در مقاطع زمانی خاصی از سال که این مناطق با کاهش بارندگی روبه‌رو هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند، تاثیر چندان زیادی بر وضعیت سفره‌های زیرزمینی ندارند.
از جمله مواردی که موجب افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز شده می‌توان عدم مشارکت تمامی ذی‌نفعان در مدیریت منابع آب زیرزمینی و عدم هماهنگی و تعامل بین سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌مدخل، رشد کند توسعه در سایر بخش‌ها مثل صنعت، خدمات و گردشگری و سهم اندک اشتغال در این بخش‌ها و اعمال قوانین و سیاست‌های نامناسب در بخش کشاورزی اشاره کرد.
در این بین عدم وجود قوانین بازدارنده و یا مجازات‌های متناسب با جرم، ارزان بودن بهره‌برداری از منابع آب من جمله آب زیرزمینی، تمرکز بر تامین اشتغال در بخش کشاورزی و عدم همراهی یا بی‌توجهی سایر دستگاه‌ها برای کنترل و جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و حتی تشویق و ایجاد انگیزه به متخلفین از طرف بخش مصرف کننده و اعمال سیاست‌های تشویقی نیز از جمله مباحثی است که در افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز موثر بوده است.

منبع خبر