با گسترش روزافزون استفاده از خودرو در صنایع مختلف، نیاز به منابع انرژی برای به حرکت درآوردن آنها به شدت احساس می‌شود و درحال حاضر سوخت‌های فسیلی، مهمترین منابع تأمین انرژی برای به حرکت درآوردن خودرو هستند.

این درحالی است که به دلیل پایان پذیر بودن این منابع در سالهای آینده و همچنین مسائل زیست محیطی مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، امروزه صنایع مختلف به دنبال جایگزینی برای منابع تأمین انرژی با تکنولوژی‌های نوین هستند.در این میان از آنجایی که صنعت حمل و نقل یکی از مهمترین صنایع مصرف کننده سوخت است، جایگزینی خودروهای برقی و موتورهای الکتریکی با خودروهای احتراق داخلی در دستور کار کشورها قرار گرفته است.

در همین زمینه، خودروهای برقی قابل شارژ به دلیل آلودگی پایین و بازدهی بالا یکی از بهترین کاندیداها برای جایگزینی خودروهای مبتنی بر سوخت‌های فسیلی هستند و در این راستا شاهد پیشرفت‌های شگفت انگیز در صنعت باتری و تأسیسات شارژ این خودروها از سوی کشورها هستیم.

کارشناسان می گویند:کشورهای جهان به سمت برقی شدن خودروها پیش می‌روند و حتی در برخی از کشورهای اروپایی بازه زمانی برای پایان بخشیدن به فروش خودروهای بنزینی و دیزلی در نظر گرفته شده است.با این وجود بررسی وضعیت فعلی خودروهای برقی و زیرساخت‌های لازم برای شارژ آنها در ایران نشان می‌دهد که تاکنون اقدام مؤثری توسط صنعت خودروسازی کشور همراستا با اقدامات تحقیقاتی دانشگاهی صورت نگرفته و مطالعات و تحقیقات دانشگاهی به مرحله تجاری سازی نرسیده است.

بررسی گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد که سابقه طراحی و تولید خودروهای الکتریکی و هیبریدی در ایران به نیمه نخست دهه۱۳۷۰باز می‌گردد، اما تا به امروز هیچ خبری از ورود این خودروها به بازار نیست.

پاییز و زمستان با تمام زیبایی‌های چشم‌نوازی که دارد برای بسیاری از ایرانیان ساکن در شهرهای بزرگ حامل هشدارهای جدی و در بسیاری از موارد همراه با ناراحتی و افسردگی است. زیرا از این فصول به جای زیبایی آن، آلودگی، غبار، تنگی نفس و چهره زشت دود و سم در هوا برای ساکنان شهرهای بزرگ وجود دارد. به گفته بسیاری از کارشناسان آلودگی هوا در کلان‌شهر تهران که بیشتر آن ناشی از دود اگزوز خودروهاست، به خصوص دود کارخانه‌ها و صنایع و نیروگاه‌ها، به خصوص در فصل پاییز در ماه آذر بلای جان و یا به تعبیری بهتر مرگ خاموشی است که سالیانه هزاران نفر را به کام مرگ می‌کشاند. اما آن‌چه همواره در کانون توجه قرار داشته و موجب شده تا هر سال پلیس راهور هم بیشترین تمرکز را بر روی آن داشته باشد، میزان آلودگی خودروها است.

خودروهایی که هر سال با شروع فصل آلودگی تب تولید و ورود خودروهای الکتریکی به کشور را بالا برده و پس از چندی با وقوع یک یا دو بارش و تمیز شدن هوا به فراموشی می‌رود.

پیشینه تولید خودروهای الکتریکی

قدیمی‌ترین خبر مربوط به آغاز کار بر روی پروژه خودروهای الکتریکی و هیبریدی در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران مربوط به برگزاری «جشنواره حمل ونقل شهری سالم با هدف آگاهی و جلب توجه عموم به اثرات مخرب» است که در تاریخ ۱۰شهریور ۱۳۷۴منتشر شد. در این خبر آمده در تهران، ۷۷سازمان و موسسه تحقیقاتی و صنعتی جشنواره‌ای با هدف بررسی نقش آلاینده‌های محیط‌زیست، و ضرورت ایجاد یک سیستم حمل و نقل شهری مناسب برگزار کردند.

غلامحسین کرباسچی شهردار وقت تهران درمراسم گشایش این جشنواره گفته بود نقش اصلی در کاهش آلودگی هوای شهرهای بزرگ به عهده شهروندان است که می‌بایست باآگاهی و قبول قاطع اثرات مخرب این آلودگی‌ها، مسئولانه و پیگیرانه خواستار اجرای مصوبات و تمهیدات به وجودآمده دراین زمینه باشند.

در این مراسم همچنین مهندس اعلمی دبیر جشنواره حمل و نقل شهری سالم در گزارشی اعلام کرد ۷۷سازمان و موسسه صنعتی و تحقیقاتی در این مجموعه شرکت فعال دارند و فدراسیون خودروهای برقی و خورشیدی نیز بانمایش چند خودرو با سوخت الکتریکی و خورشیدی جلوه خاصی به جشنواره داده است.

۲۳بهمن ۱۳۷۵دومین خبر قدیمی در این رابطه منتشر شد. در این گزارش از قول مسعود دانایی‌مقدم مدیرعامل «مرکز تحقیقات و نوآوری صنایع خودرو» عنوان شده بود که تاکنون طراحی پنج خودروی سواری در کشور انجام شده است.

به گفته وی، «تولید انبوه پراید الکتریکی» هم قرار بود در سال ۱۳۷۶ شروع شود. در این خودرو سیستم برق جایگزین موتورهای فعلی می شد. این مرکز به لحاظ دارا بودن جدیدترین تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و مجهزترین آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها پس از ژاپن و کره‌جنوبی سومین مرکز تحقیقات صنعت خودرو در آسیاست و توان ارائه هرگونه خدمات و آزمایش را به خودروسازان داخلی را دارد.

«تولید خودروهای برقی و هیبریدی برای کاهش آلودگی هوا آغاز شد» این جمله تیتر گزارشی است که در ۲۹شهریور ماه ۱۳۷۸توسط علی کرمانشاه معاون پژوهش و فن‌آوری وقت وزارت صنایع، عنوان شده بود.

به گفته وی، حدود ۷۰درصد آلودگی هوای تهران مربوط به تردد خودروهاست و ضرورت دارد صنعت خودروسازی سیاست‌های روشنی در زمینه حفاظت از محیط‌زیست و راهبردهای توسعه آن اتخاذ کند. از دید وی خودرو الکتریکی چنانچه به تولید انبوه برسد، بخشی از معضلات محیط‌زیست را کاهش می‌دهد.

جنجالی‌ترین خبر هم مربوط به اظهارات محمدحسن شجاعی‌فرد رئیس «پژوهشکده مکانیک خودرو دانشگاه علم و صنعت» تهران است که در تاریخ ۲۰تیر ۱۳۷۹گفت: کار ساخت خودرو برقی توسط یکی از محققان این مرکز تحقیقاتی انجام شد و درصدد افزودن بخش احتراق داخلی به آن هستیم».

به گفته وی، فکر استفاده از خودروهای ترکیبی به‌طور جدی در کشور مطرح است و بتازگی یکی از شرکت‌های خودروسازی اقدام به ورود این نوع خودرو از خارج کرده است، درحالی‌که باید تلاش خود را برای دستیابی به دانش فنی لازم در داخل متمرکز کنیم.

داود عرب خابوری استاد دانشگاه علم و صنعت فرد دیگری است که در تاریخ ۱۹شهریور ۱۳۸۰خبر از اصلاح مشکلات خودروهای برقی طراحی شده در دانشگاه علم و صنعت می‌دهد.

۱۴تیرماه ۱۳۸۲در زمان برگزاری نمایشگاه خودرو، پدرام اسلامی‌نژاد مدیر برنامه‌ریزی و نظارت بر پروژه‌های شرکت «ایپکو» خبر از تولید دو دستگاه خودرو سمند هیبریدی را رسانه‌ای کرد. مصرف سوخت بسیار پایین، آلایندگی کم و توان گشتاور بالای این موتورها را از مزایای این نوع خودرو بود که برنامه تولید انبوه آن در نظر گرفته شده بود.

رامین رحیمیان کارشناس مسئول سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور هم در تاریخ سوم تیر ۱۳۸۳گفته بود دو دستگاه خودرو هیبریدی به منظور آشنایی بیشتر مردم و متخصصان صنعت خودروی کشور با فناوری‌های روز دنیا در نمایشگاه خودرو این سال به نمایش گذاشته شده است. یکی از مشکلات تولید خودروهای برقی در کشور تولید باتری این خودروها بوده است. اما این مشکل هم با راه‌اندازی خط تولید باتری‌های لیتیومی در کرج و در تاریخ ۵بهمن ۱۳۸۳و در پژوهشکده سرامیک پژوهشگاه مواد و انرژی مرتفع شد.

ثبت یک خودرو الکتریکی توسط یک جوان ۱۷ساله در شهرستان کوثر استان اردبیل در اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی ایران خبر دلگرم کننده دیگری بود که در ۶شهریور ۱۳۸۴به تیتر اخبار علمی ایران تبدیل شد.

محسن قنبری سازنده این موتور به گفته بود پایین بودن هزینه تولید نسبت به خودروهای فعلی و پایین بودن میزان آلایندگی آن از مزایای برجسته این موتور است.

چنین اخباری مبنی بر طراحی و تولید خودروهای برقی و هیبریدی در ایران درست زمانی رسانه‌ای شد که شهریور سال ۱۳۸۴خبر عرضه خودرو تمام الکتریکی ساخت شرکت «داسوی فرانسه» به بازار، انگیزه‌ها و امیدها برای تولید خودروی برقی در ایران را به شدت افزایش داد.

با وجود چنین اتفاقاتی بود که ساخت و طراحی چهار نوع خودروی برقی پس از هشت سال تحقیق و نمونه‌سازی توسط مبتکر مشهدی در ۶اردیبهشت ۱۳۸۵باز هم امیدها برای تولید خودروهای برقی در ایران را افزایش داد و کشور را در عرصه اخبار علمی یک گام دیگر به تولید این خودروها نزدیک‌تر کرد.

جعفر پیله‌وران این خودروها را شامل خودرو سواری مدل کالسکه‌ای، خودرو کشنده، خودرو دو نفره فرودگاهی و نفربر برقی عنوان کرده و گفته بود نیروی محرکه این خودروها موتور الکتریکی قدرتمند و بی‌صدا است که با انرژی حاصل از باطری حرکت می‌کند و با جریان برق شهری شارژ می‌شود.

غزال ایرانی نام دیگر خودرو برقی ایرانی بود که با همکاری دانشکده مکانیک دانشگاه تهران و گروه صنعتی ایران خودرو در کشور ساخته شد. این خودرو خورشیدی توسط یک گروه ۹نفره شامل هشت نفر از دانشجویان دانشکده مکانیک ساخته و سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت هم از آن حمایت کرده بود.

بعد از این موارد هم در خلال سال‌های ۱۳۸۸تا ۱۴۰۰بارها و بارها اخباری مبنی بر آغاز تولید خودروهای الکتریکی در کشور منتشر شد اما در واقع هیچ خبری از عرضه آن‌ها به بازار خودرو نبود.

این اخبار در حالی رسانه‌های ایران را در می‌نوردید که ژاپن در ۲۳مرداد ۱۳۸۶در یک اقدام شگفت‌انگیز توجه تمام کشورها و صنایع خودروسازی دنیا را به خود معطوف کرد و وزارت اقتصاد، تجارت و صنایع ژاپن (متی ) در این سال اعلام کرد که برای توسعه فناوری‌های پیشرفته برای مقابله با گرمایش جهانی، یک تریلیون ین معادل ۸ میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار بودجه اختصاص داده است. این کشور یکسال بعد هم خبر ورود خودروهای برقی به بازار را رسانه‌ای کرد و گفت که این خودروها آینده بازار خودرو در جهان را در دست خواهند گرفت. خبر رونمایی خودرو برقی و الکلی «سولو» در مجارستان هم زمانی انتشار یافت که اخبار ساخت خودروهای برقی در ایران در این زمان کاملا به محاق رفته و دیگر خبری از طراحی و تولید خودروهای برقی در ایران رسانه‌ای نشد.

انگیزه های سرمایه‌گذاری‌ در

تولید خودروهای برقی

افزایش چشمگیر قیمت مواد سوختی و رو به کاهش گذاشتن منابع نفتی و همچنین رویکرد همه جانبه جامعه جهانی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای در چارچوب «معاهده کیوتو» از الزاماتی بود که انگیزه سرمایه‌گذاری‌ها در تولید خودروهای برقی را افزایش می‌داد؛ چنانکه در تاریخ ۳۰خرداد ۱۳۸۷و طی اجلاسی در پاریس اعلام شد تا سال ۲۰۲۰در حدود ۲۵درصد و تا سال ۲۰۵۰در حدود ۵۰درصد از خودروهای تولیدی برخی از شرکت‌های خودروسازی در غرب برقی خواهد بود. اجلاس سران گروه ۸در ژاپن هم که با هدف مقابله با گرمایش جهانی و کاهش گازهای گلخانه‌ای با اولویت تلاش برای تولید خودروهای برقی برگزار شد، از جمله اقداماتی بود که ۱۵تیر سال ۱۳۸۷سران کشورهای صنعتی و توسعه یافته دنیا را در مورد آن به توافقاتی مبنی بر تولید خودروهای برقی قانع کرد و درست یکسال بعد در ژاپن ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی در این کشور هم راه‌اندازی می‌شود.

جمع‌بندی

بررسی طراحی و تولید خودروهای برقی در ایران نشان می‌دهد که نزدیک به ۳دهه برای طراحی و تولید خودروهای برقی و هیبریدی تلاش شده است، اما در نهایت نتیجه‌ای حاصل نشده و در عمل خودرو برقی که برای کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی قرار بود روانه بازار شود به محاق رفت. این در حالی‌است که بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند فرانسه در سال ۱۳۸۴یعنی در حدود ۱۷سال قبل نخستین خودرو برقی را روانه بازار کرد و کشوری مانند ژاپن در فاصله کمتر از یکسال هم خودرو برقی را ساخت و هم جایگاه مخصوص شارژ این خودروها را تکمیل کرد.به نظر می رسد اگرچه در حال حاضر هم دانش و هم توان طراحی و تولید خودرو برقی در ایران وجود دارد و در این خصوص طی دهه‌های گذشته موضوع جایگزینی خودروهای برقی که بخشی از سیستم حمل ونقل عمومی در کلانشهرها شود، مطرح و در برخی از قوانین و اسناد بالادستی هم مواد قانونی به منظور حمایت از توسعه سیستم‌های حمل و نقل برقی در کشور پیش بینی شده است،اما تاکنون در خصوص تولید خودروهای برقی در کشور اقدام مؤثری از سوی صنعت خودروسازی کشور و به خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان متولی بخش صنعت صورت نگرفته و صرفاً مطالعاتی در این باره انجام شده که به مرحله تجاری سازی نرسیده است.

از سوی دیگر باید توجه داشت به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و ارزان و در دسترس تر بودن سوخت‌های فسیلی، مصرف کنندگان این خودروها در کشور بیش‌تر از منبع انرژی سوخت فسیلی استفاده می‌کنند و همچنین باید گفت زیرساخت شارژ خودروهای برقی هنوز یکی از مهمترین چالش‌های حل نشده توسعه این فناوری است. اگرچه تعداد شارژهای عمومی این خودروها در سال های گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است، اما با این وجود، تعداد بیشتری از این شارژها مورد نیاز است.از سوی دیگر، باید خاطرنشان کرد: در ایران زیرساخت‌های این فناوری به طور جدی ایجاد نشده و در خودروسازی  های داخلی هم هیچ نوع تولیدات تجاری در این زمینه مشاهده نمی‌شود. هر چند طی سالهای اخیر تلاش‌هایی در این زمینه در حال انجام است، اما برای حصول به نتیجه نیازمند یک عزم جدی و همکاری همه جانبه شرکت‌های خودروسازی، دولت، شرکت‌های دانش بنیان و سرمایه گذاری بخش خصوصی است.

سرویس اقتصادی