رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران با بیان این که نقش تحریم‌ها در کند پیش رفتن روند اورهال، نوسازی و توسعه ناوگان متروی تهران در سال‌های گذشته چندان تعیین‌کننده نبوده است، عنوان کرد: در حال حاضر ایران به خودکفایی ۸۵ درصدی در تولید واگن‌های مترو و تمام قطعات مربوط به آن اعم از شاسی، اتاق، تزئینات، بخش‌هایی از قوای محرکه و تجهیزات داخل واگن‌ها دست پیدا کرده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، در سال‌های اخیر روند تعمیر، نوسازی و به‌روزرسانی ناوگان متروی تهران و ساخت ایستگاه‌های جدید به کندی پیش رفته است و نه تنها مطابق آمارهای رسمی، حدود دو سوم قطارهای مترو به اورهال نیاز دارند، بلکه احداث بسیاری از ایستگاه‌های پیش‌بینی‌شده در نقشه خطوط ۷ گانه متروی پایتخت به تاخیر افتاده است و هر از گاهی شاهد انتشار اخبار مربوط به خراب شدن تجهیزات قطارهای مترو بر اثر فرسودگی هستیم که بعضا باعث توقف طولانی مدت قطار در ایستگاه نیز می‌شود.

علاوه بر تشدید مشکلات اقتصادی کشور در چند سال گذشته و کاهش محسوس کمک مالی دولت به شهرداری تهران برای به‌روزرسانی خطوط مترو و ساخت ایستگاه‌های جدید، یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر باعث کند پیش رفتن روند توسعه متروی تهران و رفع فرسودگی در ناوگان حمل و نقل زیرزمینی پایتخت شده، مساله تحریم هاست؛ مساله‌ای که هم واردات قطعات لازم برای تولید یا تعمیرات واگن‌های مترو را با مشکل مواجه کرده و هم روند احداث ایستگاه‌های جدید و تامین تجهیزات مورد نیاز آن را به تاخیر انداخته است.

در سال‌های اخیر، مسئولان شهری پایتخت بارها درباره نقش تحریم‌ها در کند پیش رفتن روند توسعه متروی تهران سخن گفته‌اند و در آخرین نمونه این اظهارات، اخیرا لطف الله فروزنده، معاون امور مالی و اقتصادی شهرداری تهران در مراسم تحویل ۷۴۱ چرخ باقیمانده از محموله ۲۰۰۰ عددی چرخ مترو به شرکت بهره برداری متروی تهران، تحریم‌های ظالمانه علیه ایران را از جمله عوامل اصلی واردات دیرهنگام محموله و ایجاد بحران در چرخ‌های متروی تهران دانست؛ بحرانی که باعث توقف تعداد زیادی از واگن‌های مترو به دلیل کمبود چرخ شده بود و حالا به گفته فروزنده، این واگن‌ها مجددا به خطوط مترو بازگشته‌اند.

این البته اولین باری نبود که یکی از مدیران شهری تهران از تاثیر تحریم‌ها بر ایجاد تاخیر در روند توسعه متروی پایتخت می‌گوید و تیرماه سال ۹۸ نیز وقتی پیروز حناچی، شهردار وقت تهران درباره علت عمل نکردن شهرداری به وعده خود مبنی بر افتتاح ماهانه یک ایستگاه جدید در متروی تهران مورد سوال قرار گرفت، پاسخ داد که بسیاری از ایستگاه‌هایی که پیش از این وعده افتتاح آن‌ها داده شده بود، بیش از ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند، اما علاوه برعدم پرداخت بهای اوراق مشارکت توسط یک بانک، مساله تحریم‌ها شهرداری را در تامین تجهیزات ایستگاه‌های جدید با مشکل مواجه کرده است.

مشکلات مالی و تشریفات قانونی پیچیده؛ عامل اصلی کند پیش رفتن روند توسعه مترو

در شرایطی که اگر در لابه‌لای اخبار مربوط به مدیران شهری و اعضای شورای شهر قبلی و فعلی جست‌وجو کنیم، به اظهاراتی برمی‌خوریم که مؤید تاثیر تحریم‌ها بر کند پیش رفتن روند تعمیر و رفع فرسودگی ناوگان مترو و تولید یا واردات قطارهای جدید است، کارخانجات مختلفی در سطح کشور در سال‌های اخیر موفق شده‌اند به فناوری تولید واگن مترو و بسیاری از قطعات مربوط به آن دست پیدا کنند؛ از جمله این کارخانجات نیز می‌توان به «شرکت واگن‌سازی تهران» اشاره کرد که اخیرا متروی تهران قرارداد تولید ۱۰۵ واگن جدید را با آن منعقد کرده است.

البته به تازگی مرتضی مقدمی، مدیرعامل شرکت واگن‌سازی تهران تاکید کرده است که «شبکه متروی کلانشهرهای کشور برای ۱۰ سال آینده به حدود ۹ هزار واگن جدید نیاز دارد» و این در حالی است که به گفته او، حداکثر ظرفیت تولید شرکت واگن‌سازی تهران، تولید یک هزار واگن در ۷۴ ماه (معادل ۱۶۲ واگن در یک سال) است. این یعنی در شرایطی که شرکت واگن‌سازی تهران و سایر کارخانجات تولیدکننده واگن مترو در کشور، به تنهایی قادر به تولید صفر تا صد واگن‌های مترو نیستند و ایران در برخی قطعات از جمله چرخ‌های قطارها هنوز نیازمند واردات است، به نظر می‌رسد ظرفیت فعلی تولید داخلی هنوز نمی‌تواند نیاز آینده شبکه متروی کلانشهرها به واگن‌های جدید را برطرف کند.

در چنین شرایطی سوال مهم این است که به توجه به لزوم توسعه روزافزون حمل و نقل عمومی در تهران و دیگر کلانشهرها برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا، آیا در آینده توان تولید داخل به حدی خواهد رسید که بتواند نیاز ایران به خارج از کشور درباره واردات واگن مترو و تمام قطعات آن را برطرف کند و با توجه به وضعیت موجود، اساسا تحریم‌ها چه مشکلاتی را برای توسعه قطارها و خطوط مترو پدید آورده است و در شرایط کنونی، برای واردات تجهیزات لازم جهت تولید واگن مترو، چقدر به خارج از کشور وابسته هستیم؟

این سوالات را با «جعفر تشکری هاشمی» رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران در میان گذاشتیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار ایلنا گفت: تحریم‌ها قطعا روی کند پیش رفتن روند تهیه، تامین و تولید قطارهای متروی تهران و قطعات مربوط به آن اثرگذار بوده اند، اما نقش آن‌ها چندان تعیین کننده نبوده است. شکی نیست که دشمنان ملت ایران از هر فرصتی برای این که مردم را تحت فشار بگذارند، استفاده می‌کنند، ولی در موضوع قطعات واگن‌های مترو، مساله تحریم چندان جدی نبوده است و ضعف‌های ما در ساز و کارهای اجرایی و مشکلات مربوط به تامین منابع مالی، اقدامات حقوقی و تشریفات انجام کار، نقش مهمتری در ایجاد تاخیر در روند تامین تجهیزات لازم برای تعمیر و توسعه ناوگان مترو در سال‌های گذشته داشته است.

وی افزود: در هر زمانی که منابع مالی تامین شده و فرآیندهای اجرایی برای تهیه قطعات مورد نیاز واگن‌های مترو تسهیل شده است، این قطعات با وجود تحریم‌ها وارد کشورمان شده و کار مردم لنگ نمانده است؛ به نحوی که همین اواخر مشکل کمبود چرخ قطارهای مترو با همت مسئولان شهرداری رفع شد. البته چون ما در داخل کشور توان تولید این چرخ‌ها را نداریم، ناچار به واردات آن‌ها بودیم که خوشبختانه این کار انجام شد. در سال‌های قبل نیز واردات چرخ قطارهای مترو بیش از آن که به دلیل تحریم‌ها به تاخیر بیفتد، به دلیل تشریفات قانونی پیچیده وعدم تامین منابع مالی لازم به مشکل خورده بود.

بومی‌سازی ۶۰ درصد واگن‌های دوطبقه و ۵۰ درصد واگن‌های یک طبقه مترو

تشکری هاشمی با تاکید بر امکان تولید بخش اعظم واگن‌های مترو در داخل کشور گفت: خوشبختانه در تهران یک کارخانه واگن‌سازی فعال وجود دارد که در اوایل دهه ۹۰ به بهره برداری رسید و در همان سال‌ها تولید واگن‌های دوطبقه و واگن‌های یک طبقه خودکششی مترو را آغاز کرد و با پیشرفتی که تا امروز به دست آمده است، می‌توان گفت اکنون حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از واگن‌های دوطبقه خط ۵ مترو و حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد واگن‌های یک طبقه مترو در داخل کشور بومی‌سازی شده است.

رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران ادامه داد: در سال‌های بعد از تاسیس شرکت واگن‌سازی تهران، سایر شرکت‌های صنعتی و مجموعه‌های علمی مانند جهاد دانشگاهی، برای بومی‌سازی قطعات متروی تهران اقدام کردند و اکنون به خودکفایی ۸۵ درصدی در تولید واگن‌های مترو و تمام قطعات مربوط به آن اعم از شاسی، اتاق، تزئینات، بخش‌هایی از قوای محرکه و تجهیزات داخل واگن‌ها دست پیدا کرده ایم. البته قطعا این ظرفیت در داخل کشور وجود دارد که با تلاش صنعتگران داخلی و با اعتماد به دانش بومی، در بلندمدت در تولید واگن‌های مورد نیاز برای شبکه متروی کلانشهرهای کشور به صورت کامل خودکفا شویم.

وی در ادامه تاکید کرد: ما هنوز به فناوری تولید لوکوموتیو مترو در کارخانجات واگن‌سازی داخل کشور دست پیدا نکرده ایم، اما شرکت مپنا در این زمینه تلاش‌هایی انجام داده و دستاوردهای خوبی داشته است. البته باید توجه داشت که در خطوط متروی تهران، لوکوموتیو فقط برای قطارهای موجود در خط ۵ مورد استفاده قرار می‌گیرد و قطارهای موجود در سایر خطوط مترو، دارای واگن‌های خودکششی هستند و نیازی به استفاده از لوکوموتیو در آن‌ها وجود ندارد، چون قوای محرکه روی خود واگن‌ها نصب شده اند.

دولت برای توسعه کارخانجات تولید واگن مترو برنامه‌ریزی کند

تشکری هاشمی با بیان این که هنوز ظرفیت تولید واگن‌های مترو در داخل کشور به اندازه‌ای که بتواند نیاز شبکه متروی کلانشهرها را به صورت کامل رفع کند، نرسیده است، عنوان کرد: کشورمان در ۱۰ سال آینده به ۹ هزار واگن جدید احتیاج دارد و قطعا ظرفیت فعلی شرکت واگن‌سازی تهران هنوز برای تولید این تعداد واگن در طول یک دهه آتی کافی نیست، ولی وقتی ما در داخل کشور به توان تولید محصولی مانند واگن مترو و قطعات آن دست پیدا کرده ایم، دیگر نیازی نیست که تولید این محصول را صرفا در یک کارخانه انجام دهیم و می‌توانیم به احداث کارخانجات دیگری در این زمینه بپردازیم. البته همین حالا علاوه بر شرکت واگن‌سازی تهران، حداقل سه کارخانه دیگر در سطح کشور در این زمینه فعال هستند که می‌توانند در تولید قطعات مربوط به واگن‌های متروی تهران و دیگر کلانشهرها کمک کنند.

وی در پایان تصریح کرد: اکنون دانش تولید واگن مترو در داخل کشور بومی‌سازی شده است و بسیاری از قطعات مربوطه نیز در ایران تولید می‌شود. بنابراین وقتی ما توانسته‌ایم این دانش را بومی کنیم، دولت باید برای توسعه کارخانجات تولید واگن در سطح کشور برنامه ریزی کند تا دیگر نیازی نباشد که تولید واگن‌های مورد نیاز شبکه متروی کلانشهرهای کشور صرفا محدود به یک کارخانه باشد. البته ما در حال حاضر هنوز به توان تولید برخی قطعات مربوط به واگن‌های مترو در داخل کشور دست پیدا نکرده ایم، ولی با حمایت‌های دولتی، می‌توان در آینده نه چندان دور به این توان نیز دست پیدا کرد و صفر تا صد واگن‌های مترو را در ایران تولید کرد.