تین نیوز اسماعیل درگاهی* :

نقش پراهمیت حمل‌ونقل ریلی در اقتصاد پایدار کشورها و کمیت و کیفیت بالای حمل‌ونقل مسافر در این سیستم و هزینه نسبتاً پایین آن، مطالعه و تحقیقات در خصوص افزایش سرعت و دقت حمل مسافر از طریق بهینه‌سازی سیستم‌های کنترل ترافیک را ضروری می‌کند. از سویی بهینه شدن سیستم‌های کنترل ترافیک در حمل‌ونقل ریلی و مترو، مستلزم ایجاد جدول زمان‌بندی بسیار دقیق و همه جانبه‌نگر با لحاظ سرعت قطار و پیش‌بینی اغتشاشات در سیستم بصورت مکانیزه است. از نگاه کنترل ترافیک سیستم‌های ریلی افزایش یا کاهش سرعت، سبب ایجاد تاخّر و تقدم برای یک قطار و سایر قطارها و در نتیجه ایجاد اختلال در شبکه ریلی است.

 روش‌های کنترل ترافیک قطارها حمل‌ونقل ریلی و مترو

در روش‌های مدرن کنترل ترافیک در شبکه حمل‌ونقل ریلی و مترو، از تکنولوژی‌های ارتباطی موثر برای کنترل حرکت قطارها و نظارت بر سرعت و مکان آنها به‌صورت آنلاین استفاده می‌شود. در واقع در سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی و مترو، مرکز کنترل ترافیک بر حرکت همه قطارها به صورت خودکار نظارت می‌کند و قطارها را به مقاصد مورد نظر هدایت و بر اعزام آنها نظارت می‌کند. بدان معنا که مرکز کنترل ترافیک درحمل‌ونقل ریلی و مترو سیر و حرکت کلیه قطارها را به‌صورت لحظه‌ای و برخط تحت کنترل و نظارت دارد در جدول زمان‌بندی حرکت قطارها، تاخیر یا تقدم بسیار اتفاق می‌افتد و این تاخیرها و تقدم‌ها می تواند به علل مختلفی همچون تخلف راهبر قطار از برنامه زمان‌بندی یا افزایش سرعت و یا توقف ناشی از خرابی قطار وخرابی خط در یکی از بلاک‌ها، به‌وجود آید. در کنترل غیرهوشمند‌، در هنگام بروز تاخیر یا تقدم به‌صورت غیر متمرکز و توسط کنترلرهای محلی یا مرکزی و از طریق تجربه راهبران مراکز محلی به وضعیت موجود با تکیه بر تجارب ایشان رسیدگی می‌شود.

مشکلات سیستم کنترل ترافیک حمل‌ونقل ریلی و مترو به روش سنتی

کنترل ترافیک قطارها در شبکه حمل‌ونقل ریلی و مترو به روش سنتی دارای معایبی است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود؛

- در روش سنتی کنترل ترافیک به دلیل آن‌که توسط انسان انجام می‌گیرد‌، امکان بروز خطای انسانی و در نتیجه خطرات مالی و جانی بسیار بیشتر است.

- هنگام بروز تقدم یا تاخیر برای هر یک از قطارها‌، هماهنگی حرکت قطارها در ایستگاه‌ها توسط مراکز محلی انجام می‌گیرد‌، که این مهم ممکن است از دید کنترل ترافیک مرکزی مخفی بماند و چون مرکز محلی دید کلی روان‌سازی شبکه ترافیک را ندارد ممکن است باعث بروز اغتشاش درقسمت‌های دیگر شبکه شود.

- بهینه کردن سیستم کنترل ترافیک از طریق مینیمم کردن زمان توقف قطارها با درنظر گرفتن امنیت شبکه انجام می‌گیرد که در روش سنتی کنترل ترافیک به دلیل عدم وجود نگرش سیستمی در کنترل قطارها به این مهم‌، توجه چندانی نخواهد شد.

- سرعت جبران انحرافات در روش سنتی کنترل ترافیک بسیار پایین است زیرا هر مرکز محلی ناحیه‌ای را پوشش می‌دهد و ارتباط آن با مرکز اصلی به‌صورت یکپارچه تعریف نمی‌شود.

- توقف قطارها در تونل از نظر روانی تاثیر منفی‌تری نسبت به سرعت کم قطار دارد. به عبارت دیگر چنانچه هنگام ایجاد تقدم سیستم تشخیص دهد نیاز به جبران تقدم است و این تاخیر از طریق توقف دادن قطار در ایستگاه انجام دهد تاثیر روانی منفی‌تری بر روی مسافران خواهد داشت. از سویی می‌توان این تقدم را در صورت امکان از طریق یک سیستم کنترل ترافیک ایمن و پویا در لحظه انجام داد در روش سنتی کنترل ترافیک به این مهم توجه چندانی نمی‌شود.

- هرچه کنترل ترافیک شبکه به‌صورت متمرکز انجام و از وسایل ارتباطی موثرتری استفاده شود‌، دید کاملتری نسبت به کل شبکه، ایجاد می‌شود و در نتیجه امنیت و بهره‌وری بهینه‌تری از سیستم حاصل خواهد شد.

امروزه با وجود سیستم‌های ارتباطی موثر در این زمینه، می‌توان از اطلاعات لحظه‌ای قطار استفاده و علاوه بر آن‌که در مورد زمان ورود و خروج قطار از ایستگاه تصمیم‌گیری کرد در مورد سرعت لحظه‌ای قطار نیز تصمیم گیری نمود. در حالی که سیستم‌های سنتی چنین امکانی را در اختیار ندارند. بدان معنا که اگر استفاده از تکنولوژی ارتباطی موثر برای کنترل حرکت قطارها و نظارت برسرعت و مکان لحظه‌ای هر قطار‌، به‌صورت آنلاین و با ارائه یک سیستم کنترل ترافیک ایمن و پویا، با استفاده از هموارسازی ترافیک در لحظه انجام شود بسیار اثربخش‌تر خواهد بود و با توجه به کلیه محدودیت‌هایی همچون شیب و فراز خط‌، نیروی کشش‌، مشخصات قطار و... در شبکه حمل‌ونقل ریلی و مترو؛ در مورد سرعت لحظه‌ای می‌توان تصمیم گرفت.

* کارشناس مرکز کنترل و فرمان متروی تهران