به گزارش عیارآنلاین، افزایش ظرفیت حمل بار و جابجایی مسافر مهم‌ترین هدف دولت‌های مختلف برای توسعه شبکه ریلی در کشور بوده است. اخیراً سید مسعود نصر آزادانی، معاون ساخت و توسعه راه‌آهن اعلام کرده است: «تلاش می‌کنیم در سال جاری به رقم مناسبِ ساخت خط‌ آهن دست یابیم و ۱۸۰۰ کیلومتر راه‌آهن بسازیم و در صورت تأمین منابع مالی، ۶۰۰ کیلومتر خط‌ آهن را ریل‌گذاری کنیم. در حال حاضر ۱۰ هزار کیلومتر خط آهن در کشور در حال بهره‌برداری است و به همین میزان نیز در پیوست قانون، خط‌آهن در دست ساخت داریم».

برای دستیابی به این هدف، دو راه پیش روی وزارت راه‌وشهرسازی قرار دارد؛ نخست این که مشابه با مسیر طی‌شده در گذشته، اقدام به ساخت مسیرهای جدید نموده و با این روش، مقداری از بار جاده به ریل منتقل شود. با توجه به حجم بالای سرمایه مورد نیاز برای احداث زیرساخت ریلی، این اقدام حتی اگر با همراهی بخش غیردولتی باشد، به معنای نیاز شدید به منابع دولتی است. چرا که برای احداث ۱۸۰۰ کیلومتر مسیر، به بودجه‌ای  در حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان نیاز خواهد بود[۱] که این رقم نیز به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام، افزوده خواهد شد[۲] و طبیعتاً تأمین این حجم سرمایه مورد نیاز، با توجه به کمبود بودجه عمرانی کشور، سال‌ها به طول خواهد انجامید.

روش دوم برای دستیابی به هدف افزایش بار و مسافر در شبکه ریلی، افزایش بهره‌وری خطوط موجود است. این روش در عین اینکه در تضاد با افزایش طول شبکه نیست، اولویت بسیار بالاتری نسبت به احداث خطوط جدید ریلی دارد. همانگونه که در نمودار زیر مشاهده می‌شود، در حال حاضر شبکه ۱۰ هزار کیلومتری راه‌آهن کشور در مقایسه با کشورهای دیگر، دارای بهره‌وری پایینی بوده و از ظرفیت آن به درستی استفاده نمی‌شود.

 علت این مسأله، قدیمی بودن روش‌های بهره‌برداری از خطوط ریلی است که موجب شده که مسیری بسیار طویل را برای عبور تنها یک قطار مسدود نمایند؛ این امر موجب کاهش ظرفیت تردد قطارها از یک مسیر می‌شود. در نتیجه در غالب مسیرهای شبکه ریلی کشور، تردد قطارها به مراتب کمتر از ظرفیت حقیقی زیرساخت موجود است.

کوتاه نمودن طول بلاک‌ها با نصب سیستم‌های به‌روز سامانه کنترل قطار، برنامه‌ای کردن قطارهای باری، اولویت‌بندی در حرکت قطارها و افزایش سرعت سیر، از جمله مهمترین شاخص‌های سامانه بهره‌برداری از شبکه ریلی می‌باشند.

با این توضیحات، برای دستیابی به هدف افزایش حمل بار و جابجایی مسافر در شبکه ریلی، افزایش بهره‌وری ظرفیت زیرساختی موجود، با ارتقای سامانه بهره‌برداری اولویت دارد، چرا که اولاً بار مالی کمتری خواهد داشته و در نتیجه، با سرمایه بخش غیردولتی به راحتی قابل انجام است. ثانیاً هر چند آغاز پروژه‌های جدید با دولت باشد و کلنگی نیز بر زمین زده شود، اما به سرانجام رساندن آن‌ها توسط دولت با توجه به وضع موجود، به هیچ وجه قابل پیش‌بینی نخواهد بود.

*********************************************************

پی‌نوشت:

[۱] هزینه احداث هر کیلومتر راه آهن در سال ۹۳ به گفته نورزاد، معاون وزیر راه‌وشهرسازی، بین ۷ تا ۱۰ میلیارد تومان بوده است.

[۲] طبق اعلام نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، ۲۰۰۰ پروژه عمرانی نیمه‌تمام موجود در کشور، برای تکمیل به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان منابع نیاز دارد.