به گزارش ریل‌نیوز به نقل از ترابر نیوز، در ایران نیز در سال های نه چندان دور، مسافران برای گرفتن بلیط قطار، ساعت ها در انتظار می ماندند. اما متاسفانه امروزه مردم سهم زیادی از این وسیله نقلیه محبوب ندارند و سایر اشکال حمل و نقل و به‌ویژه حمل و نقل جاده ای، جای آن را گرفته است. چرا که گردشگران امروز انتظارات بیشتری از صنعت حمل و نقل دارند و حمل و نقل خوب دیگر فقط به معنی جابجایی سریع نیست. بلکه اطمینان، راحتی و ارزانی مزیت رقابتی دوچندان در این صنعت ایجاد می کند.

سهم ناچیز ریل در حمل بار و مسافر

طبق آمار، در حال حاضر سهم ریل در حمل بار در کشور تنها ۵/۱۱ درصد و در حمل و نقل مسافر ‌حدود ۸ درصد است و نبود تقاضای گسترده در این بخش، شرکت های حمل‌ونقل ریلی را با مشکلات و مسائل مالی متعددی روبه رو ساخته است.

در این بین، مسئولان راه آهن دلیل عدم اقبال راه‌آهن را نبود خدمات کیفی در حوزه مسافر دانسته اند و معتقدند: در حال حاضر حمل و نقل جاده‌ای، رقیب اصلی راه‌آهن محسوب می‌شود و اکثر مردم ترجیح می‌دهند با خودروهای شخصی به مسافرت بروند. چرا که ارتقای کیفی در حمل ونقل ریلی مسافر به خوبی تعریف نشده و توجه بیش از اندازه به شاخص‌های کمی حمل ونقل ریلی موجب شده تا از کیفیت خدمات در این بخش غفلت شود و به همین دلیل کیفیت سفر، خانواده‌ها را برای استفاده از وسایل نقلیه شخصی ترغیب می‌کند. این جریان دقیقا برخلاف آن سیاستی است که دولت در جهت رشد و توسعه حمل و نقل ریلی دنبال می کند.

جایگاه بخش‌خصوصی

به گزارش «صما» از یک سو توسعه حمل و نقل ریلی در گروی رشد سرمایه گذاری است، اما به دلیل پایین بودن نرخ بازگشت سرمایه، چشم انداز روشنی در این بخش وجود ندارد. از سوی دیگر جذب سرمایه در بخش حمل و نقل ریلی نیازمند مشوق‌هایی است که در حال حاضر چون این مشوق ها وجود ندارد، متقابلا بخش خصوصی هم تمایل کافی برای مشارکت و سرمایه گذاری در این حوزه را ندارند. چرا که می بینند شرکت‌های فعال در این بخش به ازای خدماتی که ارائه می‌دهند، از درآمد کافی برای سرمایه‌گذاری بیشتر و ارائه خدمات بهتر برخوردار نیستند.

در همین راستا اخیرا وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر ضرورت افزایش سهم بخش‌خصوصی در تأمین مالی توسعه راه‌آهن، مبنای فعالیت این وزارتخانه را حمایت از بخش خصوصی دانسته و گفته است: ما در ناوگان باری و مسافری حمایت‌های متعددی از بخش خصوصی انجام داده‌ایم و به دنبال این هستیم که بخش خصوصی در حوزه راه آهن سهم بیشتری داشته باشد.

به گزارش «صما» عباس آخوندی با بیان اینکه در حال حاضر بخش خصوصی در نوسازی ناوگان ریلی سهم خوبی دارد، گفته است: استراتژی وزارت راه و شهرسازی برای تضمین مالی قراردادهای توسعه ناوگان ریلی، نشان می‌دهد که صنعت ریلی می‌تواند شاهد رشد و توسعه باشد و بتواند در بخش اشتغال‌زایی فعالیت‌های گسترده‌ای انجام دهد.

نارضایتی شرکت ها در بخش نوسازی ناوگان ریلی

اما با وجود این صحبت های وزیر راه، ظاهرا شرکت های بخش خصوصی از شرایط خود در بخش نوسازی ناوگان ریلی رضایت چندانی ندارند. به طوری که فعالان این حوزه با انتقاد از برخی اقدامات متولیان راه آهن، بر این باورند که برخی سیاست ها آن هم در شرایطی که شرکت های حمل و نقل ریلی از نظر ملی در وضعیت مناسبی به سر نمی برند، آنها را برای ادامه فعالیت خود با چالش مواجه کرده است.

به عنوان مثال، در سال ۹۵ راه‌آهن به منظور اجرای سیاست‌ نوسازی واگن‌های با عمر بالا، تعدادی از واگن‌های شرکت های حمل و نقل را از گردش و سیر بهره‌برداری خارج کرد و این در حالی بود که قبل از این سیاست، تعدادی از واگن‌ها با نظر و صلاحدید راه‌آهن بازسازی شده بود. درواقع علیرغم صرف هزینه زیاد برای بازسازی این واگن‌ها، بعضی از این واگن‌ها از رده خارج و این موضوع باعث شد تا مشکلات مالی شرکت ها تشدید شود. بنابراین در حالی که در شرایط کنونی جاذبه کافی برای سرمایه‌گذاری در این بخش وجود ندارد، اجرای این قبیل سیاست ها هم مزید بر علت است.

چرا دولت متولی حمل‌ونقل ریلی است؟

به این ترتیب اگرچه طی سال‌های گذشته، توسعه زیر‌ساخت‌ها در بخش حمل‌ و نقل ریلی کشور سیر صعودی داشته، اما جایگاه بخش خصوصی در این صنعت رشد چشمگیری نداشته‌ و صاحب نظران دلیل این امر را ناشی از کم‌ توجهی و بی‌مهری دولت ها نسبت به آن تلقی می کنند.

در این بین موضوعی که مورد انتقاد جدی کارشناسان قرار دارد، این است که چرا با وجود اینکه تصدی گری امور در حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی بر عهده بخش خصوصی است و دولت صرفا نقش نظارتی بر آنها را دارد، اما در حمل‌ونقل ریلی به این ترتیب نیست و سیاست ها و تصمیمات متفاوت دولت‌ها برای حمل‌‌‌ونقل ریلی، سبب بلاتکلیف ماندن این صنعت از نظر تصدی گری امور در بخش روسازی و بهره‌برداری شده است.

توسعه راه آهن در گروی خصوصی سازی

بدون شک، نقش پررنگ بخش خصوصی در رشد و گسترش حمل‌ونقل ریلی کشور غیرقابل انکار است و تجربه چند دهه فعالیت در این زمینه نشان می دهد که دولت به تنهایی نمی‌تواند راه‌آهن را به رونق در‌آورد. بر این اساس با توجه به نیاز شدید این صنعت به جذب سرمایه و تکنولوژی، توسعه و رونق این صنعت تنها از طریق خصوصی سازی امکان‌پذیر است و تجربه همه کشور‌های توسعه یافته نیز این ادعا را ثابت می کند.

کارشناسان، خصوصی سازی صنعت راه آهن را الزامی می دانند. به این صورت که بخش بهره‌برداری راه‌آهن به سازمان‌های خصوصی واگذار شود و دولت بر حسن انجام امور آن نظارت ‌کند.در چنین شرایطی و با خصوصی سازی صنعت حمل‌ونقل ریلی، شرکت‌های حمل‌ونقل برای جذب مسافر و بار وارد می‌شوند که پیامدهای مفید و موثر زیادی در ارتقای این صنعت به دنبال دارد.

ارتقای سطح کیفی و کمی حمل مسافر و بار، استفاده از جدیدترین فناوری ها در قطارها جهت رفاه مسافران، افزایش سرعت قطارها، توسعه زیربنایی راه‌‌آهن، ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات داخلی ناوگان حمل‌ونقل، افزایش بهره ‌‌وری در صنعت حمل‌ونقل ریلی، افزایش جابجایی کالای ترانزیت با ایجاد جذابیت‌ برای مشتریان خارجی، رقابت در کاهش تعرفه‌های حمل‌ونقل داخلی، کاهش حوادث جاده‌ای، اشتغال‌‌زایی، افزایش درآمد دولت در بخش حمل‌ونقل ریلی، رونق گردشگری ریلی و موارد دیگر ازجمله این آثار است.

شرط موفقیت در صنعت ریلی

طی سال ‌های گذشته نقش شبکه ریلی در توسعه اقتصادی کشورها سه برابر شده و این در حالی است که این روند در ایران کند پیش می ‌رود. آنچه مسلم است، تامین اعتبار و مشارکت بیشتر بخش خصوصی، پیشران جهش ریلی کشور است و در شرایطی که عقب‌ماندگی بخش ریلی کشور نسبت به بخش جاده‌ای، سالانه هزینه قابل ملاحظه‌ای را به کشور تحمیل می‌کند، لازم است تا توسعه حمل و نقل ریلی با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرد.

درمجموع توسعه و ارتقای راه‌‌آهن در کشور، نیاز به سرمایه‌گذاری کلان بخش خصوصی دارد و اگر دولت‌ها، زمینه‌های توسعه آن را فراهم کنند می‌توانیم شاهد شکوفایی صنعت حمل‌ونقل ریلی در ایران باشیم. در این بخش استفاده از تجربیات دیگر کشورهایی که صنعت ریلی موفقی دارند، می تواند حرکت چرخ صنعت حمل‌ونقل ریلی را سرعت ببخشد که درنهایت موجب افزایش امنیت و کاهش هزینه سفرها خواهد شد.