پس از حدود ۱۸ ماه تعطیلی مدارس و محقق نشدن کیفیت آموزش در بستر مجازی، هم‌اکنون بیشتر کارشناسان در این موضوع اشتراک نظر دارند که  باید منتظر افت تحصیلی پنهان و ترک تحصیل‌ باشیم.

اگر چه پیش از این حق امنیت و سلامت دانش‌آموزان اولویت و دست بالاتری داشت اما این روزها با مشخص شدن افت یادگیری، دیگر نمی‌توان حق آموزش را در کنار حق سلامت و امنیت دانش‌آموزان نادیده گرفت‌.

اوضاع آنجا حادتر می‌شود که بگوییم، بیشترین  افت تحصیلی متوجه دانش‌آموزان مناطق محروم و حاشیه شهرها یا مدارس دولتی است، چرا که مدارس خاص و غیردولتی ملزم به ارائه آموزش‌ها در بستر شبکه شاد با مشکلات خاصش در سال تحصیلی گذشته نبودند و از انواع پلتفرم‌های آموزش مجازی بهره می‌برند.

برخی والدین، مهارت و امکانات لازم برای مشارکت در آموزش فرزندانشان را ندارند و تمام این‌ها مواردی است که نظام حکمرانی کشور در سیاست‌گذاری بازگشایی مدارس باید مدنظر داشته باشد.

مسئولان وزارت آموزش و پرورش نیز درباره تبعات افت تحصیلی پنهان دانش‌آموزان در سال‌های آینده هشدار دادند.

در گفت‌وگویی که با "بهنام بهراد" عضو پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش داشتیم، تلاش کردیم تا تبعات ادامه تعطیلی مدارس بر افت یادگیری دانش‌آموزان را بیشتر بررسی کنیم و اینکه سایر کشورها چه سیاستی را در پیش گرفتند، آیا آنها نیز مانند ایران ۱۸ ماه کامل درهای مدارس را بستند؟!

به گفته او، طبق اعلام یونسکو ۱۲۷.۹۵۹.۴۱۱ دانش آموز معادل ۷.۳ درصد از کل‌دانش‌آموزان جهان که  ۱۷ کشور را شامل می‌شود هم‌اکنون تعطیل هستند، و ۹۲.۷ درصد مدارس بصورت کامل و یا ترکیبی باز هستند.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:

بهنام بهراد درباره ضرورت‌های بازگشایی مدارس اظهار کرد:  ۱.۵ میلیارد دانش‌آموز در سراسر جهان وجود دارد که ۱۱۲ میلیون دانش‌آموز حدود ۱۰ درصد به مدرسه نمی‌روند و کشور ما جزو آنهاست، بیشتر کشورها از سپتامبر ۲۰۲۱ مدارس را بازگشایی کردند، برخی به شکل ترکیبی و برخی به صورت کاملاً حضوری.

وی افزود: جدیدترین پیمایش درباره وضعیت تعطیلی مدارس در سال تحصیلی ۲۰۲۰-۲۰۲۱ که ۱۸۰ کشور در آن مشارکت داشتند و توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی OCED با همکاری یونسکو، یونیسف و بانک جهانی انجام شد، یکی از مواردی را که بررسی کرد، میزان تعطیلی مدارس بود؛ بر این اساس متوسط تعطیلی مدارس در کشورهای دارای درآمد بالا، ۵۳ روز و متوسط تعطیلی در کشورهای دارای درآمد ضعیف تا متوسط  ۱۱۵ روز بود البته وضعیت آنها بدین شکل نبود که مانند ایران از ابتدای سال تحصیلی تا پایان آن را تعطیل اعلام کنند بلکه با عبور موج کرونا  اعلام می‌کردند مدارس باز شوند.

بازگشایی مدارس در ایران اولویت نیست!

بهراد ادامه داد: در ایران مدرسه نخستین اولویت برای بسته شدن است و برای بازگشایی اصلاً اولویت نیست! ۱۰ شهریور سازمان ملل فراخوان داد، مدارس را باز کنید و بیشتر از این نمی‌توان انتظار کشید مدارس باز شود، منتظر ریشه‌کنی کرونا نباشید. تعطیلی مدارس در ایران پدیده ایستا بود و از ابتدا تا انتهای سال تحصیلی تعطیل کردیم.

عضو پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش بیان کرد: در پیمایشی که سازمان همکاری و توسعه اقتصادی انجام داد، مشخص شد برخی کشورها مانند سوئد اصلا پیش دبستانی و مدارس ابتدایی را تعطیل نکردند، برخی کشورهای اسکاندیناوی و آلمان حدود ۲۰  روز و کاستاریکا ۱۸۰ روز تعطیلی مدارس داشتند اما ایران از جمله کشورهایی است که بیشترین میزان تعطیلی را داشت، مدارس حدود ۲۰۰ روز تعطیل بودند و جزو معدود کشورهایی بودیم که تعطیلی گسترده داشتیم.

وی درباره افت یادگیری دانش‌آموزان گفت:  در آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز که عملکرد دانش‌آموزان را در سه حوزه خواندن و نوشتن، ریاضیات و علوم بررسی می‌کند، نمرات دانش‌آموزان ایرانی حدود ۵۰ نمره پایین‌تر از متوسط بین الملل است و با این عملکرد ضعیف وارد بحران کرونا شدیم.

بهراد با اشاره به اینکه بانک جهانی در گزارشی اعلام می‌کند پیش از شیوع کرونا، نرخ فقر یادگیری در کشورهای دارای درآمد متوسط و پایین  ۵۳ درصد بود، عنوان کرد: در ایران فقر یادگیری داریم  و پیشرفت تحصیلی ضعیف است با این وضعیت وارد بحران کرونا و تعطیلی مدارس شدیم بنابراین انتظار می‌رود افت تحصیلی که از گذشته داشتیم با تعطیلی‌ها افزایش پیدا کند.

 عضو پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش درباره آموزش مجازی تصریح کرد: پلتفرم آموزش مجازی باید استاندارد باشد و بیش از ۹۰ درصد نیاز معلمان و دانش‌آموزان را پاسخگو باشد، ما چنین پلتفرم در ایران نداریم، کشورهای جهان از دو دهه گذشته آموزش مجازی در پلتفرم‌های مختلف را داشتند اما در ایران آماده نبودیم و یکباره وارد آموزش مجازی شدیم، بنابراین شبکه شاد ایجاد شد، در پیمایشی درباره شبکه شاد با حضور ۵۰ هزار معلم سراسر کشور مشخص شد کارایی آن حدود ۶۰  درصد است. 

وی ادامه داد: معلمان از قبل با آموزش‌های مجازی آشنایی نداشتند بنابراین وقتی وارد این فضا شدند به دلیل فقدان مهارت‌های لازم نتوانستند تدریس مناسب و با کیفیت داشته باشند از سوی دیگر کشور از نظر زیرساخت‌ها آماده آموزش مجازی نبود، همچنان پهنای باند اینترنت و پوشش آن مناسب نیست و بسیاری از نقاط کشور به اینترنت مناسب دسترسی ندارند، تمام این موارد باعث می‌شود جمعیت زیادی از دانش‌آموزان نتوانند از آموزش مجازی استفاده کنند و مشکل دیگر نداشتن تجهیزات از جمله تبلت و موبایل است، به دلیل‌ شرایط اقتصادی و امکانات متفاوت خانواده‌ها شاهد هستیم برخی توانایی تهیه موبایل و تبلت و تامین هزینه‌های اینترنت را ندارند یا در برخی مناطق یا خانواده‌ها دختران در اولویت آموزش نیستند، معلولان و ناتوانان از آموزش مجازی کنار گذاشته شدند، تمام این مشکلات باعث افت یادگیری دانش‌آموزان به ویژه طبقات صعیف‌تر جامعه شد.

تعطیلی بیشتر، عملکرد تحصیلی بدتر

وی ادامه داد: در پیمایشی که سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در سال ۲۰۲۰ انجام داد، مشخص شد در آزمون پیزا که کیفیت نظام ملی آموزش را می‌سنجد و۸۰ کشور عضو آن هستند،  آنهایی که بیشترین میزان تعطیلی را داشتند کمترین نمره و کشورهایی که کمترین میزان تعطیلی را داشتند بالاترین عملکرد و نمره را داشتند، بنابراین هرچقدر میزان تعطیلی بیشتر شود باید انتظار عملکرد تحصیلی بدتر را داشت.

عضو پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با تأکید براینکه برخی تصور می‌کنند با برگرداندن دانش‌آموزان به نظام آموزشی افت تحصیلی جبران می‌شود، متذکر شد: اصلاً اینگونه نیست و این افت تحصیلی پایدار است که از بین نخواهد رفت، بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ گزارش داده کودکانی که تحت تاثیر افت یادگیری قرار می‌گیرند، ۱۰ تریلیون دلار معادل ۸ درصدی از GDP جهانی از درآمدشان را در طول زندگی از دست می‌دهند و این برابر است با از دست دادن یک سال درآمد برای این دانش‌آموزان.

تعطیلی مدارس و تبعات اقتصادی

بهراد درباره آثار اقتصادی تعطیلات طولانی مدت مدارس بیان کرد: به ازای هر سال تحصیلی که دانش‌آموزان بیشتر درس خوانده و آموزش اثربخش دریافت می‌کنند ۷.۵ تا ۱۰ درصد درآمدشان به ازای هرسال در طول زندگی‌افزایش می‌یابد و تعطیلی هر ۳ ماه آموزش اثربخش ۳  درصد کاهش درآمد را برای آنها خواهد داشت.

وی گفت: در این پژوهش اشاره شده است، اگر کشورها در آموزش و پرورش مداخله و دانش‌آموزانی که افت یادگیری زیاد دارند را حمایت کنند و دانش‌آموزان دارای افت یادگیری در دروس اساسی مانند خواندن و نوشتن، علوم، ریاضی و مهارت‌های عاطفی و اجتماعی به سطح دو برسانند با افزایش ۲۸ درصدی تولید ناخالص ملی در هشتاد سال آینده مواجه می‌شوند، بنابراین مسئله بسیار پیچیده‌تر از آن است که سیاست‌گذاران کشور به آن نگاه می‌کنند،  نباید نسبت به تعطیلی مدارس ساده اندیشی داشت.

دو سال افت تحصیلی دانش‌آموزان 

وی متذکر شد: تحقیقات بانک جهانی نشان می‌دهد به ازای ۵ ماه تعطیلی ۹ ماه تحصیلی افت کیفیت آموزشی ایجاد می‌شود و در ایران دو سال افت کیفیت یادگیری داریم بنابراین چه اتفاقی برای دانش‌آموزان در آینده رخ می‌دهد؟ جبران این دو سال به سادگی امکان‌پذیر است؟ کوبیدن بر طبل تعطیلی بیش از اندازه مدارس خطرناک است.