جاده ابریشم یا راه ابریشم، شبکه راه‌های به‌هم‌پیوسته با هدف گسترش روابط بازرگانی بود که شرق، غرب و جنوب آسیا را به شمال آفریقا و شرق اروپا پیوند می‌داد. جاده ابریشم از چین آغاز و پس از عبور از آسیای میانه، ایران، عراق و ترکیه به دریای مدیترانه متصل و نهایتا به روم ختم می گردید.

این مسیر تا سده پانزدهم میلادی به ‌مدت ۱۷۰۰ سال، بزرگ‌ترین شبکه بازرگانی دنیا بود و نخستین کسی که نام راه ابریشم را در سال ۱۸۷۷ میلادی، برای این مسیر برگزید، جغرافی‌دان آلمانی به نام «فردیناند ریختوفن» بود.

                                                                                                                    شکل ۱ مسیر قدیم راه ابریشم

گستره راه ابریشم جدید

راه زمینی جاده ابریشم از چین و کشورهای جنوب شرقی آسیا شامل اندونزی و ویتنام آغاز می‌شود و با عبور از کشورهای هند، پاکستان،آسیای میانه، ایران و ترکیه در آسیا امتداد و تا کشورهای اروپای شرقی و ایتالیا ادامه می‌یابد. همچنین راه دریایی جاده ابریشم  نیز از آسیای جنوب شرقی شروع شده و در ادامه از اقیانوس هند، شرق آفریقا، دریای سرخ، و با عبور از کانال سوئز، دریای مدیترانه تا ایتالیا و اسپانیا ادامه می‌یابد.

 در مجموع گستره ابتکار کمربند- راه؛ ۶۵ کشور و بیش از نیمی از جمعیت جهان را در برگرفته و در حدود ۴۰درصد اقتصاد جهان را شامل می‌شود.

ابتکار «کمربند-راه» فرا حمل‌ونقلی بوده و طبق سند منتشر شده از سوی کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات چین(NDRC)، طیف وسیعی از همکاری ها در حوزه های مختلفی از جمله انرژی، زیرساخت، فرهنگ، ارتباطات، آموزش، کشاورزی، گردشگری، ساخت تجهیزات و ماشین‌‏آلات، انرژی‏‌های تجدید پذیر، صنعت، محیط زیست، همکاری های پولی و بانکی، مبادلات مالی و حمل و نقل را شامل می شود.

شکل۲طرح کمربند- راه (مسیر جدید ابریشم)

خط آبی: نشان دهنده پهنه راه ابریشم دریایی

خطوط قرمز : ۶ کریدور زمینی

نقطه چین سیاه و خاکستری : خطوط ریلی

خطوط سبز رنگ : خطوط لوله گاز

خطوط سیاه رنگ : خطوط لوله نفت

مسیرهای پیش بینی شده در راه ابریشم جدید

طبق نقشه فوق  ۷ مسیر جدید در کریدور بین‌المللی راه ابریشم در نظر گرفته شده است تا فرایند ترانزیت و حمل‌ونقل از طریق ‌آن‌ها بین شرق و غرب جریان یابد. 

• چین (Beijing/Tianjin/Hebei )- مغولستان (Hohhot)- روسیه (غرب)                

• چین (Lianyungang)- روسیه - اروپا (Rotterdam)

• چین (Xinjiang)- آسیای مرکزی- ایران- آسیای غربی (استانبول)

• چین (Nanning)- منطقه هند و چین

• چین (Kunming)- میانمار(Mandalay)- بنگلادش (Dhaka)-  هند (Kolkata)

• چین (Kashgar)- پاکستان (Gwadar)
• جاده ابریشم دریایی

بودجه راه ابریشم جدید

کل اعتبارات در نظر گرفته شده برای صندوق راه ابریشم طبق اعلام چین سرمایه‌‏ای معادل ۴۰ میلیارد دلار است. در سرمایه اولیه ۱۰ میلیارد دلاری این صندوق ۶.۵ میلیارد دلار سهم اداره دولتی ارز( از طریق هلدینگ سرمایه گذاری پاراسول) ، ۱.۵میلیارد دلار سهم شرکت سرمایه گذاری چین( از طریق شرکت سرمایه گذاری سرس)، ۱.۵ میلیارد دلار هم سهم بانک صادرات و واردات چین و ۵۰۰ میلیون دلار سهم بانک توسعه چین (از طریق شرکت سرمایه گذاری توسعه چین) است.

اهــداف تشکیل صندوق 

هدف از تشکیل این صندوق عمدتا سرمایه گذاری و حمایت مالی از تجارت و همکاری های اقتصادی در چارچوب طرح کمربند اقتصادی جاده ابریشم و جاده ابریشم دریایی قرن بیست و یکم که بعد ها «ابتکار یک کمربند، یک راه» نامیده شد را فراهم می نماید.

این صندوق اساسا برای افزایش موقعیت‏‌ها و توسعه چین و کشورهای واقع در ابتکار «یک کمربند، یک راه» با همکاری شرکت ها و موسسات مالی داخلی و بین المللی طراحی شده و در واقع این، صندوقی برای سرمایه‌گذاری و توسعه بلندمدت و میانمدت در طرح‌های جمهوری خلق چین و کشورهای میزبان طرح کمربند- راه است. همچنین استفاده از انواع اشکال سرمایه‌گذاری و تامین مالی مانند سرمایه گذاری در سهام، بدهی و یا تاسیس صندوقهای مشترک قابل انجام است.

نقش ایران در راه ابریشم جدید

ابتکار کمربند-راه چین از طریق مسیرهای پیشنهادی زیر می تواند در مسیر شرق به غرب از چین به سمت اروپا امتداد یابد:

1. اتصال بنادر چین از طریق دریا به بنادر جنوبی کشور به ویژه بندر چابهار در دریای عمان و در ادامه اتصال آن به اروپا، آسیای میانه و قفقاز
2. مسیر ریلی چین- قزاقستان- ترکمنستان- ایران- ترکیه- اروپا
3.  مسیر چین- قزاقستان- قرقیزستان- ازبکستان- ترکمنستان- ایران- ترکیه- اروپا
4. مسیر چین- قرقیزستان- ازبکستان- ترکمنستان- ایران- ترکیه- اروپا

مسیرهای آتی

در ادامه می‌توان به این نکته اشاره داشت که در صورت سرمایه‌‏گذاری در پروژه‏‌های نیمه تمام و همچنین فراهم آوردن زیرساخت ریلی و جاده‏‌ای مناسب در کشورهای حوزه آسیای مرکزی و افغانستان طرح ابتکار کمربند-راه می‌‏تواند از مسیرهای دیگری همچون موارد زیر گذشته و پس از عبور از خاک ایران به سمت اروپا امتداد یابد. و این مسیرها عبارتند از:

• مسیر چین- قزاقستان- قرقیزستان-  ازبکستان- افغانستان- ایران- ترکیه- اروپا
• مسیر چین- قرقیزستان- ازبکستان- افغانستان- ایران- ترکیه- اروپا
• مسیر چین- قرقیزستان- تاجیکستان- افغانستان- ایران(KTAI+China)- ترکیه-اروپا

لذا در حالی که خاورمیانه به یکی از محورهای ژئوپلتیک فعالیت‌های پکن بدل شده، موقعیت ژئواستراتژیک ایران این کشور را به یک نقطه مهم و کلیدی در مسیر جاده ابریشم جدید به اروپا تبدیل کرده است و در راستای تقویت روابط اقتصادی و سیاسی پکن با تهران، دلیل خوبی هم برای اتخاذ این رویکرد وجود داشته‌ است: ایران نه تنها یک تامین کننده مهم نفت و گاز به شمار می‌رود بلکه در موقعیت ژئواستراتژیک مهمی برای پروژه جاده ابریشم جدید قرار گرفته است.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که چین به موقعیت ژئواستراتژیک ایران که در مرز دریای خزر و خلیج فارس قرار گرفته علاقمند است و این موقعیت چین را قادر می‌سازد تا طرح یک کمربند یک جاده را محقق سازد. نتیجه اینکه، سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل با هدف تبدیل ایران به تقاطع کریدورهای بین‌المللی یکی از ضرورت‌های این مقطع از تاریخ کشورمان است. اقدام مهمی که علاوه بر تقویت مزیت‌های ترانزیتی این سرزمین و به تبع آن ایجاد وابستگی میان کشورهای منطقه و جهان به ایران، ایجاد اشتغال در میان نیروهای انسانی داخلی، ترویج فرهنگ ایرانی و نمایش امنیت کشور به جهانیان، درآمد بسیار زیادی را نیز وارد کشور خواهد کرد.

پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی