TOC Middle East 2012

عجایب دریایی 2012

بهزاد الصفی

کارشناس ارشد حمل و نقل و مدیریت دریایی

ترابران- مهر ماه امسال، کنفرانس و نمایشگاه تخصصی تحت عنوان TOC Container Supply Chain Middle East 2012 در مرکز همایش‌های شهر دوبی برگزار و طی سه روز، آخرین نوآور‌ی‌ها، فن‌آوری و تحولات حمل و نقل دریایی و بندری جهان در آن تبیین گردید. در نمایشگاه جانبی آن نیز بنادر، خطوط کشتیرانی‌، پورت‌اپراتورها، شرکت‌های سازنده تجهیزات و تخلیه و بارگیری، IT ، مشاوره‌ای، بیمه‌ای و ... حضور پیدا کردند.

در این مقاله سعی داریم برخی از آخرین فن‌آوری‌ها و نوآوری‌های این صنعت را که در کنفرانس مذکور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، به خوانندگان معرفی کنیم.

1- : Automated Ship Mooring System  

به نظر می‌رسد به مرور زمان، روش بستن و مهار کشتی به اسکله با طناب، منسوخ شده و روش جدید Automated Ship Mooring System جایگزین آن می‌شود. این سیستم براساس خلا مغناطیسی (Magnetic Vacuum ) کشتی را در هنگام پهلوگیری به اسکله به خود جذب نموده و عملیات پهلودهی کشتی، سریع، ایمن، کارا و منطبق بر مسائل محیط‌زیستی انجام می‌گیرد. به یاد داشته باشیم در سیستم بستن کشتی به اسکله با استفاده از طناب، احتمال پاره شدن طناب‌های متصل به بولارد اسکله وجود دارد که در صورت برخورد با ملوانان اسکله، کشته شدن افراد حتمی است. در روش جدید، استفاده از یدک‌کش برای پهلودهی کشتی به اسکله، به حداقل زمان خود کاهش می‌یابد و چنانچه بندری از این سیستم استفاده کند، دیگر احتیاجی به نصب فندر (ضربه‌گیر اسکله) نخواهد بود.

شرکت cavotec که این تجهیزات را تحت نام تجاری Moormaster ساخته، ادعا می‌کند که تاکنون 40 هزار عملیات پهلودهی کشتی به اسکله‌های ترمینال‌های مختلف بنادر جهان توسط این دستگاه با موفقیت انجام شده است. در حوزه بنادر خلیج‌فارس و دریای عمان، بندر سلاله عمان از سال 2009 تعداد 12 دستگاه از این سیستم (با نام MM200C ) را در ترمینال کانتینری خود مورد بهره‌برداری قرار داده است. خوانندگان می‌توانند جهت اطلاعات بیشتر به وب‌سایت www. Cavotec.com مراجعه کنند.

2-  Alternative Maritime Power (AMP) :

بنادر پیشرفته امروزی، برای مسائل محیط‌زیستی اهمیت فوق‌العاده‌ای قایل شده و خود را متعهد به داشتن یک بندر سبز (Green Port ) می‌دانند. در این خصوص، یکی از ابداعات سال‌های اخیر استفاده از سیستمی تحت عنوان Alternative Maritime Power (AMP) است. دراین سیستم کشتی‌ها به محض پهلوگیری به اسکله، ملزم به خاموش کردن کلیه موتورها و ژانراتورهای خود بوده و از سیستم الکتریسته‌ای که بندر بوسیله کابل‌های برق به آنها ارائه می‌دهد استفاده می‌کنند. تصور کنید عملیات تخلیه و بارگیری کشتی فله‌بری که 70 هزار تن کالا دارد، حدود یک هفته و یا بیشتر به طول بیانجامد؛ طبیعی است که طی این مدت، دود و گازهای سمی از دودکش کشتی خارج می‌گردد که باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود. چنانچه بندری به سیستم AMP مجهز باشد، کشتی به علت استفاده از نیروی برق در رانش موتورها و ژنراتورهای خود، دیگر از سوخت فسیلی استفاده نکرده و باعث ارتقای مسایل محیط‌زیستی در بندر می‌گردد. سیستم AMP به دو گونه ثابت و موبایل طراحی شده که با توجه به شرایط کشتی در اسکله می‌توان از آنها استفاده کرد. لازم به ذکر است این سیستم بهCold Ironing  نیز معروف است.

3- Hybrid Fuel Drive System (استفاده از سوخت هیبریدی در تجهیزات تخلیه و بارگیری بنادر) :

به طور کلی تمام وسایل نقلیه‌ای که از ادغام دو یا چند پیشرانه انتقال نیرو تشکیل می‌شوند و به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیستم انتقال قدرت وابسته هستند، ماشین‌های هیبریدی نام گرفته‌اند. تجهیزات تخلیه و بارگیری بنادر نظیر ترانستینرها و استرادل کریرهای مجهز به سیستم مذکور، 25 الی 30 درصد سوخت کمتری مصرف می‌کنند. شرکت کالمار ادعا نموده که این سیستم باعث حذف سالیانه50 تن گازکربنیک به ازای هر دستگاه استرادل کریر مجهز به سوخت هیبریدی می‌گردد. اساس این سیستم بدین نحو است که در هنگام پایین آمدن اسپریدر، دستگاه (که طبیعتا به نیروی کمتری نیاز دارد) از انرژی الکتریکی حاصل از موتور هویست کمک می‌گیرد و در هنگام بلند کردن محموله (که احتیاج به نیروی بیشتری است)، از موتور دیزل که سوخت فسیلی مصرف می‌کند؛ استفاده می‌گردد و بدین ترتیب در مصرف سوخت فسیلی، صرفه‌جویی شده و آلودگی زیست‌محیطی کمتری به وجود می‌آید.

4- Automated Terminal Trailer (کشنده‌های برقی در محوطه‌های بندر) :

کشنده‌های معمولی در محوطه‌ ترمینال‌های بندری، با استفاده از سوخت فسیلی (گازوئیل) کار می‌کنند و در نتیجه آلودگی زیست‌محیطی نیز دارند. در سیستم کشنده‌های برقی موسوم به power pack ، منبع تامین‌کننده رانش کشنده، سوخت فسیلی نبوده، بلکه با یک بسته الکتریکی کار می‌کنند که امکان نصب و جداسازی از روی کشنده را دارند و قابل شارژ شدن نیز هستند. البته نباید این نوع تجهیزات را با کشنده‌های بدون راننده (AGV=Automated Guided Vehicle ) یکسان قلمداد کرد. در سیستم ATT کشنده دارای راننده بود و منبع انرژی آن الکتریسته است؛ درصورتی که AGV به کشنده‌های بدون راننده در ترمینال‌های تمام‌اتوماتیک نظیر بندر رتردام هلند اطلاق می‌شود. با توجه به اینکه هم اکنون در بندر شهید رجایی، ماهیانه 5/4 میلیون لیتر گازوئیل جهت سوخت کشنده‌ها و تجهیزات مصرف می‌گردد که آلودگی زیادی نیز به همراه دارند، شایسته است استفاده از این نوع کشنده‌ها در دستور کار قرار گیرد. جهت اطلاع بیشتر از این سیستم و مزایای آن می‌توان به سایت اینترنتی  www.powerpackbygaussin.comرجوع کرد.

5- Laser intelligence sensor :

این دستگاه، امکان استفاده از سیستم‌های هوشمند لیزری جهت جلوگیری از برخورد تجهیزات در محوطه‌های بندری را فراهم می‌کند. یکی از سیستم‌های قدیمی ضدضربه تجهیزات (Anti Collision ) عبارت است نصب آنتن‌هایی بر روی تجهیزات تخلیه و بارگیری که پس از برخورد شاخک آنتن‌ها با انسان، شی یا ... تجهیزات به صورت اتوماتیک خاموش گردیده و باعث جلوگیری از وقوع حادثه ‌می‌شود. اما در سیستم جدید که مبتنی بر استفاده از لیزر است، سنسورهایی بر روی تجهیزات تخلیه و بارگیری بنادر نصب می‌شود که از قبل می‌توان آنرا تنظیم نمود که مثلا به فاصله چهار متر، قبل از برخورد دو تجهیز به یکدیگر، مانع از ادامه فعالیت آنها شود. کارکرد دیگر این سیستم، جلوگیری از برخورد بوم گنتری‌کرین با عرشه و یا پل فرماندهی کشتی است. این سیستم در هرگونه شرایط آب هوایی (اعم از باران، گرد و غبار، مه و ...) عملکرد مناسب دارد. استفاده از این سیستم باعث کارایی و نیز افزایش ضریب ایمنی کار در بنادر می‌گردد. شرکت آلمانی Sick ، یکی از شرکت‌های معروف سازنده این تجهیزات است که جهت اطلاع بیشتر از کاربرد و انواع سیستم مذکور می‌توانید به وب‌سایتwww.sick.com  مراجعه کنید.

6- Nuclear Detection System (سیستم تشخیص مواد رادیواکتیو) :

با توجه به اینکه در بنادر مختلف، انواع و اقسام کالاها و کانتینر وارد و یا خارج می‌شود؛ لزوم اطمینان از محموله کالا و اینکه گروه‌های تروریستی، در بین کالاها، مواد رادیواکتیو یا اشعه‌زا جاسازی نکرده‌اند یا اینکه کالاها آلوده به مواد رادیواکتیو و تشعشع‌زا نیستند، ضرورت دارد. این سیستم به بنادر اجازه می‌دهد بدون بازرسی‌های فیزیکی کالا و کانتینر که وقت‌گیر و کاهش‌دهنده میزان بهره‌وری بنادر است و نیز باعث به خطر افتادن سلامت ماموران می‌شود، از نبود محمولات اشعه‌زا و رادیواکتیو اطمینان حاصل نمایند. ضمنا این سیستم به نحوی طراحی شده که در هنگام اسکن کردن کانتینر و یا بسته‌ها، به مواد غذایی، حیوانات و انسان لطمه‌ای وارد نسازد. پیشرفته‌ترین نوع این سیستم Multi Mode Passive Detection System نام دارد که در برخی از بنادر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است بعد از حادثه نیروگاه اتمی فوکوشیمای ژاپن در سال 2010 و انتشار مواد رادیواکتیو، نگرانی شدیدی در بنادر دنیا بابت ورود کالاها و کانتینرها از مبدا بنادر ژاپن (به سبب احتمال آلوده بودن کالاها به مواد رادیواکتیو) بوجود آمده است.

7- Port Automation Solutions :

اتوماسیون تجهیزات بندری در قالب دو مثال زیر تشریح می‌گردد:

Radio Remote Control System (تجهیزات تخلیه و بارگیری کنترل‌شونده از راه دور): در این سیستم، اپراتورهای تجهیزات تخلیه و بارگیری، با در دست داشتن وسیله‌ای (کنسول) تحت عنوان Radio Terminal and Base Unit در ترمینال و با حفظ فاصله از تجهیزات، می‌توانند مشغول راهبری دستگاه ‌باشند. افزایش ایمنی و کارایی در بنادر از مزایای استفاده از این سیستم است.

Vehicles Alignment System : در ترمینال‌های کانتینری، قرار گرفتن صحیح کشنده‌ها در زیر گنتری‌کرین در هنگام قرار گرفتن کانتینر بر روی شاسی کشنده، از اهمیت خاصی برخوردار است. سیستم مذکور از طریق لیزر سه‌بعدی که بر روی اسپریدر گنتری‌کرین نصب شده، سیگنال‌هایی را به صفحه نمایشگر LED نصب شده در قسمت تحتانی گنتری‌کرین ارسال می‌کند. سپس راننده کشنده با مشاهده عدد صفر متوجه می‌شود که دقیقا در محل صحیح توقف کرده و بواسطه این سیستم عملیات کانتینری به صورت کارا و بدون اتلاف وقت انجام می‌گیرد و در نهایت باعث کاهش مدت زمان توقف کشتی در کنار اسکله می‌گردد. جهت اطلاع بیشتر، وب‌سایت‌هایwww.cavotec.com  و www.abb.com/cranes را مشاهده کنید.

8- Automatic Lashing platform :

در هنگام تخلیه کانتینرها از کشتی، قبل از آنکه گنترل‌کرین، کانتینر را بر روی سطح محوطه قرار دهد تا سپس بوسیله استرادل کریر به محوطه‌های مربوطه انتقال یابد، بایستی عملیات جداسازی تویست‌‌لاک‌های لاشینگ (Twistlock ) توسط 2 نفر در دو طرف کانتینر انجام شود که هم از بابت ایمنی برای جان افراد خطرناک است و هم وقت‌گیر محسوب می‌شود. در سیستمی که توسط شرکت Cargotec تحت عنوان Fully Automated Lashing Platform ابداع و به مرحله اجرا گذشته شده، دیگر احتیاجی به نیروی انسانی در عملیات جداسازی تویست‌لاک‌های کانتینرهای تخلیه از کشتی یا وصل تویست‌لاک‌های کانتینرهای بارگیری به کشتی نبوده و عملیات وصل یا جداسازی تویست‌لاک‌ها به صفر کاهش می‌یابد. سکوی مذکور کارایی دیگری نیز دارد و آن، هم‌وزن کردن کانتینرهای بارگیری و یا تخلیه به /از کشتی است که در تعادل و ایمنی کشتی در هنگام دریانوردی نقش بسیار زیادی دارد. بدین مفهوم که چنانچه کانتینری بیش از حد مجاز بارگیری شده باشد، به کشتی بارگیری نمی‌گردد.

شرکت مذکور ادعا کرده این تجهیزات در بنادری که برای مسائل محیط‌زیستی اهمیت زیادی قائل هستند، واجد مزایای زیادی است، چراکه این تجهیزات بدون استفاده از سوخت فسیلی یا نیروی الکتریسته و فقط بوسیله سیستم‌های هیدرولیک کار می‌کنند. باتوجه به اینکه سیستم مذکور به تازگی ابداع و به کارگرفته شده، شرکت کارگوتک از ارائه اطلاعات تخصصی بیشتر در خصوص چگونگی کارکرد این تجهیزات خودداری نموده است. جهت اطلاع بیشتر سایت اینترنتی www. cargotec. com معرفی می‌شود.

9- همانند سال گذشته، حضور شرکت‌های هندی که در زمینه IT فعال هستند، در نمایشگاه TOC امسال نیز چشمگیر بود. آنها انواع شبیه‌سازهای (Simulator ) کشتی، گنتری‌کرین، استرادل کریر که محیط مجازی را در شش حرکت برای دریانوردان و اپراتورهای تازه‌کار فراهم می‌آورند، به نمایش گذاشته بودند. از جمله ویژگی‌های تولیدات آنها، قیمت به مراتب ارزانترشان نسبت به مشابه اروپایی بود. با توجه به طرح توسعه ترمینال بندر شهید رجایی و برنامه‌ریزی برای نصب تعداد قابل‌توجهی گنتری‌کرین در آنها، پیشنهاد می‌گردد نسبت به خرید شبیه‌ساز و آموزش اپراتورها، از هم اکنون اقدام گردد. لازم به ذکر است شبیه‌سازها باعث افزایش ضریب ایمنی بندر، افزایش کارایی بنادر و کاهش هزینه آموزش اپراتورها می‌گردد.

10-Terminal Operation System  (TOS ) :

این سیستم جریان صحیح و دقیق گردش کالا و کانتینر در ترمینال‌های بندری به صورت paper less و on line را با استفاده از فن‌آوریIT  فراهم می‌آورد که با توجه به تخصصی‌تر شدن ترمینال‌های بنادر، آنها نیز متنوع‌تر و تخصصی‌تر شده‌اند که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

CTOS: Container Terminal Operation System

BTOS: Bulk Cargo Terminal Operation System

DTOS: Dry Cargo Terminal Operation System

CFSS: Container Freight Station System

سیستم‌های مذکور که به شدت در بنادر جهان در حال توسعه و کاربردی شدن هستند، به بنادر، صاحبان کالا، خطوط کشتیرانی، پورت‌اپراتورها و ... در مدیریت ورود و خروج کالا به/از بنادر با هزینه کمتر، زمان کمتر، خطای کمتر و ... یاری رسانده و در نهایت باعث افزایش کارایی و بهره‌وری عملیات می‌شوند. در واقع چنانچه بندری همچنان اصرار به استفاده از روش‌های دستی و کاغذی در عملیات بندری داشته باشد، مطمئنا گوی رقابت را به دیگران واگذار خواهد کرد و به مرور از صحنه بازی حذف خواهد شد، لذا سرمایه‌گذاری و استفاده بیشتر و بهینه‌تر از IT در فعالیت‌های بندری، یکی از الزامات اساسی محسوب می‌گردد.

11- استفاده از فن‌آوری‌هایی نظیر Optical lines ، DGPS ، Transponder Laser Scanner ، RFID ، (Optical Camera Remote) OCR کاربردهای فراوانی در مدیریت گیت‌های ورود و خروج بنادر، ردیابی کالا، کانتینر و کشتی، سرعت و امنیت در عملیات گردش کالا و ... در بنادر پیدا کرده و هر روز نوآوری‌های جدیدی را در این راستا شاهد هستیم.

در ادامه به یک نمونه از کاربرد‌هایRFID  در بنادر اشاره می‌کنم که همان جلوگیری از برخورد تجهیزات تخلیه و بارگیری با افراد شاغل در محوطه‌های بندری است.

متاسفانه سالیانه تعدادی از پرسنل فعال در بنادر دنیا نظیر بارشماران، ریگرها و ... بر اثر برخورد تجهیزات تخلیه و بارگیری با آنها، جان خود را از دست می‌دهند. هرچند در بسیاری از تجهیزات، سیستم‌هایی مانند Anti collusion و Ultrasonic تعبیه شده که در زمان وقوع حادثه، تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای در جلوگیری از آنها دارد، ولی استفاده از سیستم RFID ، نقش بازدارنده موثرتری در زمینه برخورد با کارگران بندری ایفا می‌کند. اخیرا شرکت KoneCrane سیستمی را ابداع نموده که به Near Guard معروف شده و در آن با نصب Tagهای RFID بر روی چهار قسمت اطراف تجهیزات تخلیه و بارگیری (نظیر ریچ استاکر، لیفتراک و ...) و نصب سیستم مانیتورینگ در کابین اپراتور از یک طرف و نصب Tagهای مذکور بر روی لباس کارگران شاغل در محوطه‌های بندری، منجر به کاهش قابل ملاحظه حوادث مربوط به برخورد تجهیزات با افراد شده است.

کاربرد این سیستم به نحوی است که به محض دریافت سیگنال‌های RFID نصب شده بر روی لباس کارگری که در اطراف مسیر حرکت تجهیز قرار گرفته، علامت زرد رنگی بر روی مانیتور نصب‌شده در داخل کابین اپراتور ظاهر شده و هشدار لازم را به اپراتور می‌دهد. در عین حال اگر فرد، دقیقا در مسیر حرکت دستگاه بوده و امکان تصادم دستگاه با فرد وجود داشته باشد، علاوه بر اینکه علامت قرمز رنگ بر روی مانیتور ظاهر خواهد شد، دستگاه به صورت خودکار از حرکت باز خواهد ایستاد و از وقوع حادثه جلوگیری به عمل می‌آید. لازم به ذکر است این سیستم در بنادر انگلستان استفاده شده و باعث کاهش آمار حوادث شده است.

- قرمز شدن صفحه مانیتور ریچ استاکر در صورت قرار گرفتن فرد در مسیر حرکت تجهیز با استفاده از فن‌آوری RFID

- زرد شدن صفحه مانیتور ریچ استاکر در صورت قرار گرفتن فرد در  مسیر حرکت تجهیز با استفاده از فن‌آوری RFID

12- Multi Trailer System :

کشنده‌هایی که از فن‌آوری بالایی برخوردار بوده و توانایی حمل سه دستگاه کانتینر 40 فوت و یا شش دستگاه کانتینر 20 فوت پر را به طور همزمان داشته و در سال 2012 در ترمینال کانتینری بندر مانیل (فیلیپین) به کار گرفته شده‌اند، افزایش کارایی ترمینال نسبت به استفاده از کشنده‌های معمولی را به دنبال داشته‌اند. این نوع کشنده‌ها توسط شرکتMAFI  ساخته و به بازار عرضه شده‌اند. جهت اطلاع بیشتر می‌توانید به سایت www.porttechnology.org رجوع کنید.

13-Contlift container mover machine  (کشنده حمل‌کننده کانتینر):

همانگونه که در تصویر مشخص است، این نوع کشنده‌ها، کانتینر را از روی محوطه ترمینال برداشته و حمل می‌نمایند. شاسی کشنده‌های معمولی حدودا 5/1 متر ارتفاع داشته و خطر سقوط کانتینر در حین حمل وجود دارد، ولی در این نوع کشنده‌ها خطر مذکور به صفر کاهش یافته و ضریب ایمنی بندر ارتقا می‌یابد. استفاده از این نوع کشنده‌ها صرفا در ترمینال‌هایی که سطح صاف و همگونی دارند میسر است.

14-Clean Trucks Program  (کشنده‌های منطبق بر مسایل زیست‌محیطی):

بندر رتردام هلند در راستای طرح جامع بندر سبز (Green Master Plan ) از سال 2014 صرفا اجازه ورود کشنده‌هایی را به بندر خواهد داد که موتور آنها منطبق برEuro 6  بوده و حتی کشنده‌های با موتور Euro 5 نیز در صورتی اجازه ورود به بندر را خواهند داشت که بعد از سال 2007 ثبت شده باشند. با توجه به اینکه این بندر از سال‌ها پیش از کشنده‌های برقی AGV  استفاده می‌کرده، تمام قطارهای در حال تردد در بندر، برقی بوده و از سیستم AMP (که در بند 2 توضیح داده شد) در تامین الکتریسیته کشتی‌ها استفاده می‌کنند، تمام ترانستینرها نیز برقی بوده و حتی الکتریسیته برخی از ساختمان‌ها و سیستم روشنایی بندر از صفحات خورشیدی تامین می‌گردد، بدین ترتیب استفاده از سوخت فسیلی در بندر به حداقل ممکن کاهش یافته و اقدامات اساسی به سوی «بندر سبز» برداشته شده است. لازم به ذکر است این بندر در سال 2011 در حدود 450 میلیون تن انواع کالاها را تخلیه و بارگیری کرده است.

امیدوارم مطالب عنوان شده، به نحوی در فعالیت‌های بندری و دریایی کشورمان مورد استفاده قرار گرفته و باعث ارتقای این صنعت در ایران گردد. در پایان از آقای قائم‌مقامی مدیر عامل محترم شرکت خدمات ساحلی و همکاران گرامیشان در بندرعباس و دوبی بابت همکاری جهت حضور در کنفرانس و نمایشگاهTOC  تشکر می‌کنم.