گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس ـ رحیم محمدی؛ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که به مدت هشت سال طول کشید، باعث شد کشور‌های زیادی در راستای حمایت از صدام و البته کسب منافع مالی بی‌شمار، برای فروش تسلیحات نظامی با یکدیگر کورس رقابت بگذارند هرچند در نگاه اول این موضوع به نظر می‌رسد که در فروش اسلحه، مهمات و حتی تکنولوژی نظامی به عراق دلالان نقش آفرین بودند؛ ولی میزان و حجم کمک‌هایی که به عراق در حدی بود که اگر بدون اطلاع دولت‌ها انجام نمی‌شد، به‌طور حتم عراق نمی‌توانست به سلاح‌های روز شرقی و غربی و تکنولوژی‌های پیشرفته نظامی دست یابد.

صدام در دوران هشت ساله جنگ با ایران متوجه شد هرکسی و هر کشوری می‌خواهد سهمی از درآمد‌های نفتی این کشور را عاید خود کند و این همان موضوعی بود که باعث شد تا عراق در آن دوران به عنوان یکی از پنج کشور عمده خریدار اسلحه در جهان معرفی شود و فروشندگان اسلحه از هر نقطه جهان دلالان خود را به این کشور می‌فرستادند تا نظر صدام را برای خرید سلاح از آن‌ها جلب کنند.

به همین منظور و به مناسبت فرا رسیدن هفته دفاع مقدس، خبرگزاری دفاع مقدس قصد دارد به صورت اجمالی مروری به کمک‌های خارجی که به ارتش بعث عراق شد را بررسی کند.

روابط عراق و اتحاد جماهیر شوروی در جنگ ایران و عراق به سلسله کمک‌های دیپلماتیک و نظامی اتحاد جماهیر شوروی به رژیم بعث عراق می‌پردازد. این کمک‌ها برگرفته از منافع مشترک عراق و شوروی در منطقه خاورمیانه و در مرحله بعد جامعه جهانی بود به نحوی که در حدود ۸۵ درصد تجهیزات مورد استفاده عراق در جنگ با ایران، ساخت کشور اتحاد جماهیر شوروی بود؛ به همین خاطر باید گفت که شوروی بزرگترین صادرکننده ادوات و تجهیزات نظامی به عراق طی جنگ هشت ساله عراق با ایران بود.

اهداف شوروی

به‌طور کلی اهداف شوروی در کمک به عراق برای مقابله با ایران را می‌توان در چند دستاورد کلی خلاصه کرد:

۱-فروش تسلیحات نظامی به عراق و کسب درآمد سرشار از این طریق

۲-شوروی تصور می‌کرد با پیروزی عراق بر ایران، ایران در زمره کشور‌های بلوک شرق قرار می‌گیرد.

۳-حکمرانان شوروی قصد داشتند از طریق سرنگونی انقلاب اسلامی ایران از قدرت گرفتن آن‌ها جلوگیری کنند.

۴-تضعیف گروه‌های مبارز افغانستانی و محروم شدن آن‌ها از کمک‌های جمهوری اسلامی ایران و انحراف افکار عمومی از جنایات شوروی در افغانستان

۵-نمایش تسلیحات مدرن شوروی در جنگ ایران و عراق برای کسب سهم بیشتر بازار جهانی سلاح

آغاز همکاری‌های نظامی

در مهر ۱۳۶۰ (سپتامبر ۱۹۸۱) طه یاسین رمضان وارد مسکو شد؛ وی در این سفر توانست موفقیت‌هایی چه در زمینه نظامی و چه در زمینه اقتصادی به دست آورد؛ زیرا مقامات شوروی آمادگی خود را برای اجرای قرارداد‌های تسلیحاتی قدیمی و نیز تکمیل طرح‌های اقتصادی اعلام کردند.

بر اساس این قرارداد، شوروی یک سیستم پیچیده دفاع ضدهوایی مجهز به موشک در عراق مستقر کرد تا از هرگونه تجاوز و حمله جدیدی مشابه آنچه توسط اسرائیل علیه مرکز اتمی عراق صورت گرفت جلوگیری به عمل آید؛ بنابراین کمک‌های نظامی شوروی به عراق با ارسال اقلام ذیل از سر گرفته شد:

۳۰ فروند هواپیمای حمل و نقل نظامی آنتونوف ۲۲، بالگرد‌های توپدار «میل ۲۴»

توپ‌های ضدهوایی ۲۳ میلی متری و موشک‌های سام ۲، ۳، ۶، ۸، موشک‌های زمین به زمین «فراگ ۷» و دو هزار تیر موشک ضدتانک «مالیوتکا».

۷۰۰ دستگاه تانک تی ۶۰ و ۷۲ فروند میگ ۲۳ و ۲۵ و ۲۷ به همراه ۸۰۰ قبضه توپ کالیبر ۲۲۱ و ۱۵۲ میلی متری و ۱۴۰ هزار نارنجک.

در واقع شوروی تسلیحات مدرنی به ارزش ۸/۸ تا ۹/۲ میلیارد دلار در اختیار عراق گذاشت که شامل حدود ۲۰۰۰ دستگاه تانک، ۳۰۰ فروند جنگنده، ۳۵۰ فروند موشک زمین به زمین «اسکاد بی» و هزاران ادوات جنگی بود، از طریق بندر «عقبه» اردن به عراق منتقل‌کرد.

عراق در دهه ۸۰ در واردات تسلیحات در جهان سوم در رتبه اول قرار داشت. عراق در طول سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۵ (۱۹۸۶-۱۹۸۲) به تنهایی۳۱/۷میلیارد دلار سلاح خریداری کرد که ۱۴/۳ میلیارد دلار آن از شوروی سابق بود.

عراق در نتیجه واردات سلاح موفق شد توانایی نظامی خود را ظرف دو سال، ۴۰ درصد افزایش دهد به نحوی که این کشور در شب بازپس‌گیری فاو در حدود ۵۰۰۰ دستگاه تانک، ۴۵۰۰ دستگاه وسیله نقلیه جنگی، ۵۵۰۰ عراده توپ، ۴۲۰ فروند بالگرد و ۷۲۰ فروند جنگنده در اختیار داشت.

این کشور موشک‌های اسکاد شوروی را با تغییر در کلاهک‌های آن‌ها به موشک‌های برد متوسط «العباس» و «الحسین» تبدیل کرد؛ علاوه بر این مشاوران شوروی نیز در استفاده فنی و پشتیبانی از این موشک‌ها در صحنه نبرد نقش اساسی داشتند.

استفاده از دانشمندان شوروی در تولید سلاح‌های شیمیایی

در نوامبر ۱۹۸۲ بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ مشاور نظامی شوروی از جمله ۲۲ مهندس به عراق بازگشتند و در پایگاه‌های نظامی، فرودگاه‌ها، پادگان‌ها و مجتمع گاز سامره مستقر شدند و این در حالی بود که غرب و علی‌الخصوص آلمان غربی در تجهیز عراق به سلاح‌های شیمیایی نقش اساسی داشتند؛ اما نیروهای‌ عراقی برای کاربرد پیچیده و جامع از سلاح‌های شیمیایی، چون گاز اعصاب علیه نیروهای ایرانی از کمک و حمایت کشور‌هایی همچون شوروی نیز برخوردار شد؛ چون آمریکا و شوروی برای مدت‌های طولانی تلاش داشتند که استفاده از این سلاح‌ها را در صحنه جنگ مورد آزمایش قرار دهند.

عراق همچنین توانست تعداد نیرو‌های زمینی خود را از ۲۶ لشکر در ۱۹۸۶ به ۵۰ لشکر در سال ۱۹۸۸ افزایش دهد که این توانایی بدون کمک شوروی امکان پذیر نبود.

اعزام هیات بلندپایه به عراق

شوروی در سال ۱۳۶۳ یک هیأت بلند پایه را به ریاست «یاکوف ریابوف» که از افسران ارشد ک. گ. ب و رئیس کمیته روابط اقتصادی خارجی شوروی بود به بغداد اعزام کرد و طی آن پیشنهاد خرید ۴/۵ میلیارد دلار اسلحه را ارائه داد.

وی به عراقی‌ها اطلاع داد که شوروی حاضر است میگ‌های ۲۱ و ۲۳، بالگرد‌های توپدار «میل ۲۴» و ۳۵۰ فروند موشک اسکاد بی را در اختیار آن‌ها قرار دهد و علاوه بر این آمادگی دارد تا ظرفیت رآکتور تحقیقاتی شوروی در «طویله» را تا ۵ مگاوات افزایش دهد که طه یاسین رمضان معاون اول صدام در زمان امضای این قرارداد، وامی به ارزش ۲ میلیارد دلار هم از شوروی دریافت کرد.

پس از امضای این قرارداد نخستین محموله خریداری شده چهار ماه بعد به بغداد ارسال شد و طی آن تنها در یک مورد ۲۰۰ دستگاه تانک پی تی ۷۶ آبی ـ. خاکی از طریق بندر «عقبه» اردن وارد عراق شد.

خرید‌های نظامی

عراق طی دوران جنگ با ایران تسلیحاتی از شوروی خریداری کرد که بخش‌هایی از آن عبارتند از:

موشک‌های ضد هوایی سام ۲، ۳، ۶، ۸

۴۰۰ دستگاه تانک تی-۵۵

۳۵۰ فروند موشک‌های زمین به زمین از نوع اسکاد بی

۱۰۰۰دستگاه تانک تی-۶۲

۵۰۰ تانک دستگاه پیشرفته تی-۷۲

۲۰۰ دستگاه تانک پی تی ۷۶ آبی ـ خاکی

۷۰ فروند میگ-۲۱

۷۰ فروند میگ-۲۳

۲۳ فروند میگ-۲۵

۲۵ فروند میگ-۲۹

۴ فروند هواپیمای سوخت‌رسان توپولف-۷۲

۷۳ فروند سوخو-۲۵

۵۰ فروند سوخو-۱۷

https://defapress.ir/fa/news/306384/