تهران - ایرنا - خط آهن قزاقستان _ ترکمنستان - ایران -ترکیه به گفته کارشناسان کوتاه ترین و مستقیم ترین مسیر برای انتقال کالا از چین و آسیای مرکزی به خاورمیانه و اروپا خواهد بود که مسیر ایران در آن نقشی اساسی و طلایی ایفا می کند.

به گزارش ایرنا، روز های پایانی خرداد ماه امسال(حدود دو هفته پیش) اولین قطار کانتینری با محموله گوگرد در مسیر ریلی قزاقستان- ترکمنستان- ایران، وارد راه‌آهن اینچه برون گلستان شد و در ادامه مسیر به ایستگاه راه‌آهن تهران رسید تا به مقصد ترکیه حرکت کند. این رام قطار کانتینری به‌صورت ترانزیتی از ایران به مقصد ترکیه در چارچوب نشست روسای جمهوری دو کشور ایران و قزاقستان وارد ایستگاه راه‌آهن تهران شد.

این اقدام با هدف فعال شدن کریدور ترانزیتی (kITI) قزاقستان- ترکمنستان- ایران و در ادامه حمل به مقصد ترکیه و اروپا، برنامه ریزی شده است. 

سال گذشته در ملاقات آیت الله رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران و همتای قزاقستانی وی که در حاشیه اجلاس همکاری های شانگهای در تاجیکستان برگزار شد، مقرر شد تا همکاری های دو جانبه از جمله همکاری های ریلی افزایش یابد؛ همکاری هایی به‌ منظور افزایش ترانزیت کالا که به اعتقاد کارشناسان می تواند زمینه پویایی صنعت ریلی کشور را نیز فراهم سازد.

در ششمین اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر که هفته گذشته در ترکمنستان برگزار شد، تقویت همکاری میان پنج کشور ساحلی خزر شامل جمهوری اسلامی ایران، روسیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان در حوزه حمل و نقل و ترانزیت مورد تاکید جملگی سران قرار گرفت که یکی از مهم ترین مسیرها در حوزه حمل و نقل میان این کشورها، شبکه ریلی است.

با توجه به مسیر بسیار طولانی و نه چندان ایمن دسترسی دریایی چین به منطقه خاورمیانه و اروپا، مسیر ریلی مناسب ترین، نزدیک ترین، ایمن ترین و ارزان ترین گزینه برای دسترسی چین با بازارهای مقصد در خاورمیانه و اورپا است ضمن اینکه می تواند از همین مسیر ریلی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز خود به ویژه از کشورهای خاورمیانه استفاده مطلوب داشته باشد.

یکی از نکات مهم اجرایی شدن ترانزیت کالا درمسیر ریلی قزاقستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه این است که بخشی از کالاها و بارهای کریدور- چین - روسیه - اروپا ، به مسیری مناسب تر یعنی مسیر چین - قزاقستان - ترکمنستان – ایران – ترکیه و سپس اروپا هدایت می شود که این امر می تواند برای ایران یک دستاورد بزرگ و فرصتی طلایی برای در زمینه ترانزیت کالا باشد.

 خط آهن بین‌المللی شرق دریای خزر به طول ۹۲۶ کیلومتر است که سه کشور قزاقستان، ترکمنستان و ایران را به هم وصل می‌کند و ۸۰ کیلومتر از آن در خاک ایران است. بر اساس گزارش‌ها، این خطآهن کشورهای آسیای میانه و قفقاز را به آب‌های آزاد متصل خواهد کرد.

 ۷۰۰ کیلومتر  این مسیر در ترکمنستان و ۱۴۶ کیلومتر نیز در قزاقستان است. با افتتاح این خط آهن بین‌المللی کشورهای چین، روسیه و آسیای میانه از طریق ایران به خلیج فارس و آب‌های آزاد جهان متصل می‌شوند.

عملیات اجرایی خط آهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران در دسامبر ۲۰۱۴ آغاز شد که بعداً چین نیز به این مسیر پیوست و از سال ۲۰۱۶ قطارهای آزمایشی حامل کانتینر از طریق این دهلیز تردد می‌کنند.

از طریق این راه آهن امروز نه تنها سه کشور ایران، قزاقستان و ترکمنستان به هم متصل شده‌اند، بلکه این راه آهن وسیله‌ای خواهد بود که کشورهای آسیای مرکزی راحت‌تر به خلیج فارس و دریای عمان و کشورهای شرق منطقه چین، ترکیه، اروپا و مدیترانه نزدیک و نزدیک‌تر شوند.

نخستین خط آهن ریلی در مسیر «سرخس- تجن- مشهد» در سال ۷۵ ساخته شده بود که ایران را از طریق کشورهای آسیای میانه به روسیه نیز مرتبط می‌کرد، اما بر اساس گزارش‌ها با احداث خط آهن جدید ۶۰۰ کیلومتر از مسیر قبلی کاسته شده است.

سایت تحلیلی خبری آسیای مرکزی( centralasia.news ) نوشت: استفاده از مسیر چین-قزاقستان-ترکمنستان-ایران باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می شود و آسیب کمتری به محیط زیست وارد می کند.
این سایت می افزاید: محافل تجاری ایران در آینده نزدیک حمل و نقل بار از طریق کشور همسایه ترکمنستان را به میزان قابل توجهی افزایش خواهند داد. برای این کار از قابلیت های راه آهن چین-قزاقستان-ترکمنستان-ایران استفاده می کنند. الحاق ازبکستان به این کریدور در آوریل امسال نیز بر رشد ترافیک ترانزیتی تاثیر خواهد گذاشت. طول کل مسیر حدود ۱۰ هزار کیلومتر است. کل زمان سفر قطارها حدود دو هفته است ... کریدور چین-قزاقستان-ترکمنستان-ایران اولین راه حل لجستیکی در تحویل سریع کالا از سواحل شرقی چین به بازارهای خلیج فارس است.

بر اساس گزارش رسانه های قزاقستانی، این خط ریلی از طریق قزاقستان-ترکمنستان و ایران می تواند با هر یک از بنادر در جمهوری آذربایجان ارتباط یافته و به بازارهای گرجستان، ترکیه و کشورهای اتحادیه اروپا در دریای سیاه و بلغارستان و رومانی تلاقی یافته و سپس به سمت جنوب به بنادر ایران در دریای خزر مانند انزلی حرکت کند و با راه آهن به سمت جنوب (در سال ۲۰۲۳ تکمیل می شود) از طریق کریدور حمل و نقل بین المللی شمال به جنوب (INSTC) به بندر جنوب ایران در چابهار برود. این خط ریلی در ادامه دسترسی دریایی به خاورمیانه، شرق آفریقا و هند منتهی می شود.

 

مقامات ازبکستان نیز گفته اند که پس از تکمیل، این راه آهن کوتاه ترین مسیر برای انتقال کالا از چین به اروپا و خاورمیانه خواهد بود و سفر باری را ۹۰۰ کیلومتر کاهش می دهد.

بردی‌محمداف و نورسلطان نظربایف روسای جمهوری وقت ترکمنستان و قزاقستان، چند سال پیش این مسیر ریلی را  بزرگراهی بین‌المللی نامیدند و اعلام کردند که "دورنمای بسیار خوبی برای این راه‌آهن متصور است".

وزارت امور خارجه قزاقستان نیز پیشتر راه آهن «قزاقستان-ترکمنستان-ایران» را نماد دوستی ۳ همسایه و فرصت‌ جدیدی برای توسعه بیشتر همکاری‌های بین المللی بین ۳ کشور دانست و آن را فرصت جدیدی برای توسعه بیشتر تعاملات بین‌المللی عنوان کرد.
ساخت و ساز راه آهن بین «قزاقستان-ترکمنستان-ایران» در سال ۲۰۰۹ میلادی آغاز شد. افتتاح رسمی این خط ریلی در تاریخ ۳ دسامبر سال ۲۰۱۴ میلادی با شرکت روسای جمهور قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

رسانه های آسیایی در باره تاریخچه این مسیر ریلی نوشته اند: راه‌آهن قزاقستان - ترکمنستان - ایران از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال - جنوب - خط آهنی که در سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۱۴ در آسیای مرکزی ساخته شد و قزاقستان، ترکمنستان و ایران را به هم متصل می‌کند تشکیل شده است.

نام دیگر این مسیر، مسیر شرق شمال - جنوب است. شاخه قدیمی آن از طریق قراقالپاکیا (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان) با دسترسی به شبکه راه آهن ایران در گذرگاه مرزی تجن-سرخس می گذرد.  

انشعاب جدید با عبور از ایستگاه بولاشک (مستقیم از غرب قزاقستان به ترکمنستان)، در سال ۱۳۹۳ به بهره برداری رسید و از گذرگاه مرزی اترک - گرگان وارد جمهوری اسلامی ایران می شود. همچنین فاصله چین تا ایران را ۵۰۰ کیلومتر کاهش می دهد.

این خط آهن خطوط دیگری را ایجاد کرده است که قزاقستان، مناطق مرکزی روسیه را با ترکمنستان، ایران، کشورهای خلیج فارس، آسیای جنوبی و جنوب شرقی متصل می کند و امکان افزایش حمل و نقل ترانزیت بار و مسافر، کاهش هزینه های حمل و نقل، صرفه جویی در زمان سفر و اقتصاد را فراهم می کند.