آخرین روزهای پاییز ۸۳ گروهی از دانشجویان مهندسی خودرو از طرف دانشکده فنی مشهد از چندین واحد گازسوز کردن خودرو در این شهر بازدید کردند.
در این بازدید مطالبی برای دانشجویان مهندسی خودرو عنوان شد که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.
یک کارشناس ارشد در گازسوز کردن خودروها در این دیدار به دانشجویان گفت: بیشتر روش های اعمال شده برای گازسوز کردن خودرو به گونه ای است که تنها موتور با گاز روشن می ماند، ولی به هیچ وجه به صورت ایده آل کار نمی کند.
او برخلاف همیشه که معمولا تنها از حسن گازسوز کردن خودروها می گویند، یکی یکی ایراد موتورهای گازسوز را نیز شرح داد.
در این بازدید، یک موتور پراید کاربراتوری CLC که به صورت کارگاهی تبدیل به خودروی دوگانه سوز شده بود، نشان داده شد.
کارشناس نصب کیت گازسوز گفت: «قیمت واقعی کیت گاز ۹۵۰ هزار تومان است. بسیاری از قطعات این کیت هم از ایتالیا و کره تأمین می شود، اما با یارانه دولت تنها از رانندگان خودروها ۴۰ هزار تومان بابت نصب کیت می گیریم.»
در ابتدا چیزی که نظر دانشجویان را به خود جلب کرد، میکسری بود که در دهانه ورودی موتور قرار گرفته بود. این دستگاه عملا به مانعی در عبور هوا تبدیل شده بود که تمام نسبت سوخت به هوا را به هم می زد؛ یعنی اگر خودرو در حالت گاز بهینه کار نمی کرد، در حالت بنزین نیز دیگر قادر به کارکرد درست نبود. این مانع تقریبا برای تمامی حالت های کارکرد خودرو نوعی ساسات را ایجاد می کرد که مصرف سوخت، آلودگی را به درصد چشمگیری افزایش می داد.
برای این کیت، دستگاهی به نام ادونسر پیش بینی شده بود که زمان جرقه زنی را در دو حالت گاز و بنزین تغییر می داد. این کیت به قدری ساده و ابتدایی بود که به گفته یکی از کارشناسان، در این حالت موتور تنها در حالت گاز روشن می ماند، اما با تکان و لرزش و به صورت غیرمهندسی کار می کرد.
جالب است که این خودرو پراید CLC بود که ۷درصد افت توان به صورت طبیعی داشت و احتمالا با افت ناشی از گازسوز شدن، با مشکل جدی مواجه می شود.
در این بازدید کارشناس ارشد کارگاه گازسوز درباره عملکرد خودروهای دوگانه سوخت گفت: «در حالت گازسوز اگر با خودرو حتی با ماشین هایی مانند سمند که به روش مهندسی گازسوز شده است با سرعت بیش از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت کنید، به موتور خودرو آسیب وارد می شود.»
وی همچنین معتقد بود که برای سالم ماندن موتور پیکان گازسوز نباید بیشتر از ۷۰ کیلومتر با این خودرو حرکت کرد.
یک دانشجو از مسئول نصب کیت پرسید: «ایمنی این سیستم چگونه است؟»
وی جواب داد: «هر گاه نشتی در سیستم ایجاد شود، گاز سبک است و بوی آن به مشام راننده می رسد.»
یک دانشجوی دیگر در توضیح سؤال دانشجوی قبلی گفت: «اگر در پارکینگ گاز نشت کند، کسی نمی فهمد و با کوچک ترین جرقه ای خودرو و پارکینگ به هوا می روند.»
کارشناس پاسخ داد: «بالاخره گاز است و خطر خاص خود را دارد.»
شاید یادآوری سخنان یکی از مدیران ارشد رنو که در سفر خبرنگاران به کارخانجات خودروی فرانسه عنوان کرده بود، در اینجا جالب باشد.
در آن سفر از وی پرسیده شد که وضعیت استفاده از گاز در خودروها در کشور فرانسه چگونه است؟
او پاسخ داد: «اینجا گاز یک چهارم قیمت بنزین و بسیار به صرفه است.»
او در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگاران که چرا خودروها را گازسوز نمی کنند؟ گفت: «به فشار دولت فرانسه این کار را انجام دادیم اما چند ماشین منفجر شد و طرح مسکوت ماند.»
در انتهای بازدید دانشجویان از این کارگاه، نگاه ها به کپسول سنگین ۱۰۰ کیلوگرمی جلب شد که تمام پشت خودرو را گرفته بود.
مسئولان کارگاه در این باره می گفتند که فنربندی و اکسل ها تقویت شده است، اما پشت خودرو نسبت به سمندهای عادی خوابیده تر می نمود.
هم اکنون تقریبا بیشتر کارشناسان عقیده دارند که تا موتوری برای گاز طراحی نشود، تبدیل موتور بنزین به موتور دوگانه سوخت گازسوز به ضرر مصرف کننده است.
هم اکنون سه طرح پژو، رنو و مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو برای طراحی موتور پایه گاز سوز در دست پیگیری است که به نظر می رسد تا این طرح ها به پایان نرسد، خودروی ایده آل گازسوز نداشته باشیم.
البته در وزارت نفت اینگونه مطرح شده که بهتر است گاز را در خودروها بسوزانیم چون نمی توانیم صادر کنیم و نفت را به راحتی صادر می کنیم ولی آنچه در این میان باز هم مانند همیشه فراموش شده حق مصرف کننده خودرو است.
قرار بود در سال ۸۳ با شروع گسترده طرح خودروهای گازسوز در طول سه سال، ۶۵۰ هزار خودرو تولید شود، برنامه تولید حداقل ۱۰۰ هزار خودرو گازسوز در این سال محقق نشد. این امر در سال ۸۴ وضع بهتری نسبت به سال ۸۳ نداشت، اما شرکت های خودروسازی امیدوار بودند با گسترده شدن بحران بنزین و کوپنی شدن احتمالی آن، فروش خودروهای گازسوز افزایش یابد.
بر همین اساس مهندس دهنادی- قائم مقام شرکت ایران خودرو- اعلام کرد که این شرکت در سال آینده ۱۲۵ هزار خودرو گازسوز تولید می کند.
وی با بیان این که ایران خودرو تنها شرکتی در جهان است که خودروی کارخانه ای گازسوز تولید می کند، افزود: خودروهای پژوGLI، سمند و پژو ۲۰۶ صندوق دار در این کارخانه به صورت گازسوز تولید می شوند.
اما واقعاً چه عاملی سبب شده خودروسازان بزرگ تا کنون به غیر از چند طرح چندان رغبتی به گاز نشان ندهند؟!در این باره یکی از مدیران شرکت رنو به ایسنا گفت: رنو با فشار دولت فرانسه تعدادی خودرو را گازسوز کرد، اما با انفجار چند خودرو و فشار مطبوعات، روند گازسوز شدن آنها متوقف شد.
با این حال فیض بخش _ مدیر گازسوز شدن خودروها در ایران خودرو- اطمینان می دهد که تمام جنبه های ایمنی در خودروهای تولیدی ایران خودرو لحاظ شده و این خودرو تست نشتی و تصادف را با موفقیت گذرانده است.
وی در پاسخ به این سئوال که «هیچ کجای دنیا مانند ایران، خودروها به صورت کارخانه ای تولید نمی شوند. این طرح حتی در آمریکا و ایالت کالیفرنیا چندان مورد اقبال قرار نگرفته و در فرانسه نیز به دلیل آتش گرفتن چندین دستگاه خودرو از دستور کار کارخانه های خودروسازی این کشور خارج شده است و در روسیه نیز با وجود منابع عظیم گاز، خودروسازان به گازسوز کردن خودروها تمایل زیادی نشان نمی دهند. حال با توجه به این که مشکلات گازسوز کردن خودروها همچنان باقی است و با اضافه شدن وزن ۱۰۰ کیلوگرمی مخزن گاز به عقب خودرو، موجب از دست رفتن پایداری آن می شود و از سوی دیگر موتور طراحی شده براساس بنزین بر روی گاز عملکرد مناسبی نشان نمی دهد، چگونه به موفقیت پروژه گازسوز کردن خودروها امیدوارید؟ گفت:ما مشکل عقب خودرو مبنی بر اضافه شدن وزن ۱۰۰ کیلوگرمی را با تقویت اکسل ها برطرف کرده ایم و در این رابطه گزارشی از بد کار کردن موتورهای گازسوز به ما داده نشده است. موضوع تکان های بیش از حد نیز به دلیل کالیبره نشدن موتور بوده که صاحبان خودرو می توانند با مراجعه به مراکز ایران خودرو این مشکل را برطرف کنند. همچنین برای تعدادی از سمندها که در ابتدا به صورت گازسوز تولید شده بودند، ولی اکسل آنها تقویت نشده است نیز فراخوان داده ایم تا برای برطرف شدن مشکل به ایران خودرو مراجعه کنند.
فیض بخش همچنین عنوان کرد که خودروهای گازسوز ایران خودرو ۳۰۰ هزار تومان گران تر از خودروهای بنزینی مشابه هستند، اما به این نکته نیز اشاره داشت که این هزینه در طول یک سال از محل صرفه جویی سوخت، بازگشت داده خواهد شد.
یکی از مدیران سازمان بهینه سازی در این باره گفت: در ایران منابع عظیم گاز وجود دارد که به سادگی امکان صادرات آن وجود ندارد، اما بنزین و نفت را می توان صادر کرد، پس چه بهتر که گاز را در خودروها بسوزانیم و نفت صادر کنیم.
هم اکنون موفق ترین طرح های خودروهای گازسوز در ایتالیا دنبال می شود ، اما این طرح حتی با توجه به تاریخچه ۹۰ ساله در ایتالیا هنوز در این کشور هم چندان مشتری ندارد.
در ایتالیا موتورهایی برای خودروهای گازسوز طراحی شده که مخازن در کف خودرو نصب شده است، روشی که مدیران ایران خودرو هم قصد دارند در آینده دنبال کنند، اما هنوز خودروهای بنزینی در ایتالیا مقبولیت بیشتری دارند.در آلمان و فرانسه نیز که طرح های موفقی در زمینه خودروهای گازسوز اجرا شده، مردم باز هم بیشتر به مصرف بنزین و گازوئیل در خودروها تمایل دارند و خودروهای گازسوز را چندان ایمن نمی دانند.
مشکل پیمایش کم خودروهای گازسوز نیز از جمله دلایلی است که هنوز هم خودروهای بنزینی و دیزلی را در اروپا در بورس تقاضا قرار داده است، با وجود این که استفاده از گاز، یک سوم بنزین هزینه بر است، ولی در فرانسه ۶۰ درصد خودروهای سواری، دیزلی هستند.
با این حال طرح های موفقی نیز در جهان برای گازسوز کردن خودروها وجود دارند، در ایران و در شرکت های ایران خودرو و سایپا، خودروها را با نصب کیت گازسوز می کنند، حال آن که محفظه احتراق برای بنزین طراحی شده و موتور برای گاز توانایی کارکرد مناسب را ندارد.
اما هم اکنون مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو و مرکز تحقیقات موتور آلمان موتوری را براساس گاز طراحی کرده اند که ادعا می شود با استفاده از این موتور روی خودرو این مشکل برطرف می شود. این موتور که براساس گاز طراحی شده، توانایی کارکرد با بنزین را نیز دارد. شرکت های پژو، فیات و رنو نیز طی دو سال آینده موتورهایی براساس طراحی گازسوز وارد بازار می کنند.
آینده خودروهای گازسوز در ایران هنوز در هاله ای از ابهام است. حتی با بودجه در نظر گرفته شده برای سال بعد، بسیاری بر گازسوز شدن خودروها تردید دارند. حتی بسیاری بر درست بودن گازسوز کردن خودروها مشکوک هستند، عده ای می گویند چرا ما همیشه برخلاف جهت آب شنا می کنیم؟ روشی که در هیچ کجای دنیا همه گیر نشده است.
آیا بودجه سال ۸۵ گره گازسوز کردن خودروها را باز می کند؟ در این بودجه دو گره کور وجود دارد، خروج ۲۵۰ هزار خودروی فرسوده و جایگزین کردن آن با خودروهای گازسوز. سال پیش اعتباری برای خروج خودروهای فرسوده در نظر گرفته شده بود اما طرح به دلیل بحران مدیریتی به کندی پیش رفت؛ اما آیا امسال این گره کور باز می شود، اگر این گره باز شد، به طور اتوماتیک ۲۵۰ هزار خودرو گازسوز می شود.
به هر حال پیش بینی می شود اگر جایگاه و خودروهای گازسوز به تعداد مناسب وجود داشته باشد و خودروها نیز به روشی گازسوز شده باشند که خودرو با عملکرد مناسب مکانیکی کار کند و در ضمن قیمت بنزین با گاز تفاوت فاحشی داشته باشد، این طرح به پیش می رود و در غیر این صورت این خودروها در سال های آینده نیز مشتری نخواهند داشت و باید منتظر محقق نشدن پیش بینی های این پروژه در سال ۸۵ نیز باشیم.

امین آزاد