یک ماه پیش بود که رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان اعلام کرد: «همه زمین های کشاورزی استان از سیلاب تخلیه شده و حتی یک هکتار زمین زیر آب نیست.» اما ۲ هزار هکتار از گندم‌زارهای رفیع همچنان غرق آب است.

یکی از کشاورزان شهر رفیع، می گوید: «اینها همان زمین هایی است که پس از شکستن سیل بند منطقه «لولیة» در فروردین گذشته زیرآب رفته و هنوز هم سیلاب از آنها تخلیه نشده است.»

قاسم سواری، که به «أبوحسن» مشهور است، ادامه می دهد: «۴۰۰ کشاورز این منطقه که در زمستان، محصول گندم خود را از دست داده بودند، در تابستان هم به دلیل آبگرفتگی زمین هایشان از کشت محروم شده اند.»

سیل بند رفیع ۲ بار شکست و ترمیم شد. سیل بند منطقه لولیة (روستایی متروکه جنب رفیع)، اما نهم فروردین امسال، وقتی خروجی سد کرخه به بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه رسیده بود، به دستور شورای بحران استانداری و به رغم اعتراضات مردم محلی شکسته شد. جایی که حالا به «الکسرة» مشهور شده، به معنی «شکاف».

أبوحسن، خاکریزی که به عنوان جاده خاکی هم استفاده می شود، را نشان می دهد و داستان «الکسرة» را شرح می دهد: «به اهالی رفیع گفتند باید سیل بند این قسمت را بشکافیم، تا سیل کرخه به گندم‌زارها جاری شود و شهر نجات پیدا کند. مردم ابتدا مخالفت کردند، چون معتقد بودند که شکستن سیل‌بند این منطقه به دلیل شیب زمین، محل مناسبی نیست و شهر رفیع را آب می برد. سپس جانشین استاندار در منطقه، آمد با مردم صحبت کرد و صدای استاندار که پشت خط تلفن بود را روی بلندگو گذاشت تا همه بشنوند. استاندار قول داد که اگر مردم اجازه بدهند این سیل بند شکاف داده شود، دولت همه خسارت ها را تا ریال آخر به کشاورزان بدهد. مردم هم رضایت دادند. حالا اما حتی یک ریال از خسارت ها پرداخت نشده است. به مردم می گویند بروند و اجاره نامه زمین های کشاورزی را بیاورند در حالی که در آن زمان از این صحبت ها نبود.»

باتلاق لولیة و گبان

«الکسرة» حالا یکی از نشانی های رفیع است، اگر چه حدود یک ماه پیش این شکاف ترمیم شد. أبوحسن اشاره می کند به آبگیر روبه روی «الکسرة» که گاومیش ها در آن آب تنی می کنند و می گوید: «آن قسمت، زمین دایی من است و آن یکی زمین پسرعموهایم. حالا ارتفاع آب در بخش هایی از این زمین ها به بیش از یک متر هم می رسد. کشاورزان تا ۲ سال دیگر هم نمی توانند در این زمین های باتلاقی چیزی بکارند.»

او ادامه می دهد: «باید آب این منطقه با پمپ تخلیه می شد، اما این را هم انجام ندادند. رفیع سه ماه در محاصره سیل بود و اهالی در این مدت کار و زندگی خود را برای ساخت سیل بند و نگهبانی رها کرده بودند. در نهایت حرف مردم درست درآمد. شکستن سیل بند لولیة نتوانست زمین ها را نجات بدهد و منطقه «گبان» هم به زیر آب رفت و زمین های کشاورزی آن تاکنون غرقاب است.»

ارتفاع آب در گندم زارهای «گبان» اما کمتر است. خوشه های طلایی گندم، حالا به صورت لکه های سیاه روی آب شناور است. أبوحسن می گوید: «همه زمین های کشاورزی از گبان تا بستان را هنوز سیلاب گرفته است. تا حالا نه خسارتی به مردم داده اند؛ نه وامی و نه کمک بدون عوض که وعده اش را داده بودند. خسارت خانه های آسیب دیده هم پرداخت نشد. روزانه اعتراض می کنیم اما مسئولان گوششان بدهکار نیست.»

شهر مرزی رفیع از توابع شهرستان هویزه در غرب خوزستان، در کنار رودخانه نیسان (از انشعابات کرخه) و حاشیه هورالعظیم قرار دارد.

رفیع از بهمن پارسال در محاصره سیلاب قرار گرفت؛ پیش از آنکه سیل فروردین بیاید و همه خوزستان را بگیرد. سیل تا ورودی شهر و «میدان استقلال» رسید. اهالی رفیع اما شهر را ترک نکردند. ماندند، سیل بند ساختند و یزله کردند: «بچینة الشط ، ما بچانة».  (شط را به گریه انداختیم، اما شط نتوانست ما را به گریه اندازد)

أبوحسن می گوید: «برای اینکه سیل راه خود را به سمت هورالعظیم پیدا کند، دایک مرزی را در هفت نقطه منفجر کردند. خانه های مردم از این انفجارها ترک برداشته اما هیچکدام از این خسارت ها را به حساب نیاورده اند.»

او ادامه می دهد: «جاده های باکری و شط علی هم در چند نقطه شکاف داده شد. مردم دار و ندار خود را گذاشته بودند روی کشت زمستان که سیل آن را برد. حالا غیر از صیادی و دامداری کاری ندارند اما این جاده ها که هنوز ترمیم نشده، مانع تردد مردم محلی می شود. مسئولان رفتند و پشت سرشان را هم نگاه نکردند.»

بازهم موج انفجار

کوچه های نیمه متروکه رفیع، از همیشه خلوت تر است. هر خیابان حدود ۶ خانه متروکه دارد که صاحبانشان پس از جنگ تحمیلی رغبتی ندارند، بازگردند و تکمیلشان کنند. بوی نامطبوع فاضلاب که پس از سیل بیشتر از گذشته در کوچه ها پس زده، شرجی هوا را خفه کننده و آزاردهنده تر کرده است.

ناصر سواری دامدار اهل رفیع که بیش از۲۰۰ راس گاومیش و گاو دارد، می گوید: در زمان سیل همه دامداری سنتی اش زیر آب رفت و علوفه و سبوس ها را برد اما هیچ خسارتی تاکنون دریافت نکرده است.

منصور مزبانی‌ نصر از اهالی رفیع نیز دیوارهای اتاق پذیرایی را نشان می دهد و می گوید: علاوه بر رطوبت سیل که به دیوارها زده، انفجارهای دایک مرزی نیز باعث ترک های عمیق روی دیوارها شده، در حالی که کارشناسان در ارزیابی اولیه حاضر نشدند این خسارت را ثبت کنند و پس از اعتراض برای کارشناسی مجدد مراجعه کردند. البته هیچ خسارتی تاکنون به ما پرداخت نشده است.

نبات سواری، زن میانسال اهل رفیع نیز فرش های نمناک اتاقش را بالا می زند تا آثار رطوبت سیل را نمایان کند. او می گوید: کارشناسان خسارت خانه اش را تایید نکرده اند، در حالی که هم دیوارها رطوبت گرفته و هم دیوارها ترک برداشته است.

نبات ادامه می دهد: ما هیچ درآمدی نداریم، آنچه در زمستان گذشته کشت کردیم زیر آب رفت و هیچ خسارتی هم به ما نداده اند.

فرافکنی فرماندار

طغیان رودخانه های دز، کرخه و کارون ۲۱ شهرستان در خوزستان را درگیر و بر حدود ۴۰۰ هزار نفر تاثیر گذاشت. سیل‌های آذر و بهمن ۹۷ و فرودین ۹۸ سه بار به کشاورزی‌های سال زراعی ۹۸-۹۷ خسارت وارد کرد و در مجموع ۲۱۳ هزار هکتار از اراضی کشاورزی زیر آب رفت. آن طور که استاندار خوزستان گفته بیشترین خسارت به شهرستان های هویزه و دشت آزادگان در پایین دست کرخه وارد شده است. عبیات رییس قرارگاه بازسازی و نوسازی مناطق سیل زده خوزستان و معاون استانداری خوزستان پیش از این گفته بود: برای پرداخت خسارت زمین های کشاورزی در خوزستان ۲۰ هزار پرونده تشکیل شده که از این تعداد بیش از ۶ هزار پرونده ارزیابی شده است.

او گفته، پرداخت خسارت به ۵۷۱ پرونده مربوط به ۲ هزار و ۶۰۰ هکتار زمین کشاورزی انجام شده و با از سرگیری پرداخت ها پیش بینی می شود، خسارت‌ یکهزار و ۳۰۰ پرونده مربوط به ۶ هزار و ۵۰۰ هکتار زمین کشاورزی پرداخت شود.

فرماندار هویزه اما حاضر به توضیح درباره اعتراضات مردم و سرانجام خسارت های سیل به شهر رفیع نمی شود. او به جای پاسخ به پرسش‌های خبرنگار ایرنا درباره وضعیت شهر، می گوید: " بیخود کرده‌اید بدون اجازه وارد شهر شده و گزارش تهیه کرده‌اید. مگر خبرنگار می‌تواند بدون کسب اجازه وارد شهر حساسی مانند رفیع شود و گزارش تهیه کند؟"

یک سوم زمین‌ها غرق سیلاب

عضو شورای شهر رفیع اما می گوید: در سیل اخیر هفت هزار هکتار از زمین های کشاورزی رفیع غرق شد که ۲ هزار هکتار از آنها هنوز زیر آب است، این در حالیست که تاکنون هیچ خسارتی به کشاورزان این شهر پرداخت نشده و پرونده های آنها نیز در بانک ها تایید نشده است.

محمد سواری می افزاید: وعده استاندار خوزستان در زمان شکستن سیل بند «لولیة» این بود که خسارت های کشاورزان این منطقه که برای نجات شهر همکاری کردند، فوری و بدون تشریفات اداری پرداخت شود اما حالا اعلام کرده اند که همه کشاورزان باید اجاره نامه آورده و یکی از کارهای فعلی ما در شورا ثبت این اجاره نامه ها شده است.

او ادامه می دهد: رفیع ۷۰۰ واحد مسکونی دارد که ما معتقد هستیم همه آنها در سیل آسیب دیده است، زیرا خسارت ها فقط به رطوبت ناشی از سیل محدود نمی شود و نشست زمین و ترک خوردگی دیوارها به دلیل انفجارهای دایک مرزی و تردد ماشین آلات سنگین هم باعث خسارت به منازل مردم شده، این در حالیست که این مساله در ارزیابی ها لحاظ نشده و هنوز برای ما مشخص نیست معیار ارزیابی کارشناسان بنیاد مسکن چه بوده است. به ویژه آنکه ترک خوردگی منازل را نپذیرفته و اعلام کرده اند که امکان کارشناسی مجدد و رسیدگی به اعتراضات وجود ندارد.

مهاجران سیل

این عضو شورای شهر رفیع، نسبت به افزایش مهاجرت سیل زدگان هشدار می دهد و می گوید: تعدادی از اهالی رفیع که محصول زمستان خود را از دست داده و در تابستان هم موفق به کشاورزی نشده اند، به ناچار شهر را ترک کرده اند و ما نگران هستیم که این مهاجرت ها ادامه پیدا کند.

سواری با انتقاد از تاخیر در بررسی منازل مسکونی خسارت دیده و بهانه گیری کارشناسان ارزیابی، ادعا می کند: کارشناسان یک بار به دلیل درگیری با یکی از اهالی معترض، یک ماه قهر کردند.پس از مراجعه مجدد نیز به خاطر اینکه اهالی، یک روز ناهار گروه کارشناسی را به موقع آماده نکرده بودند، دوباره قهر کردند و رفتند که این مساله باعث عقب افتادگی بسیار در روند کارشناسی شده است.

به گفته وی در این سیل ۱۸۰ میلیارد ریال به زیرساخت های شهری، پارک ها و آسفالت خیابان های رفیع خسارت وارد کرد. ۲ مدرسه شهر نیز به دلیل تردد ماشین آلات سنگین آسیب دیدند و حیاط یک مدرسه در حال ساخت نیز نشست کرده است.

وی ادامه می دهد: مساله دیگر این است که قرار بود پس از فروکش کردن سیل، لایروبی رودخانه نیسان آغاز شود اما شنیده ایم که لایروبی این رودخانه در اولویت آخر است، در حالی که ستاد بحران به تازگی

دوباره هشدار سیل را برای ماه های آینده اعلام کرده که نگرانی مردم منطقه را دوچندان می کند.

اعتراض وارد است

عضو کمیته بازسازی و نوسازی قرارگاه بازسازی و نوسازی مناطق سیل زده خوزستان، آب پاکی را می ریزد روی دست اهالی رفیع و می گوید: به دلیل مسایل اجرایی و بالا بودن هزینه ها امکان تخلیه آب از زمین های هویزه و رفیع وجود ندارد.

هدایت ا... زارع زاده می افزاید: طبق گزارش جهاد کشاورزی خوزستان هم اکنون حدود هفت هزار هکتار از زمین های کشاورزی در شهرستان های هویزه و دشت آزادگان (مچریه غربی و شرقی، رفیع، گبان، کاوس محمد، برگه، العمه، دفار، بلاسم و سوسنگرد) هنوز زیر آب است که ۲ هزار هکتار از آن مربوط به رفیع است، آبگرفتگی این زمین ها متاثر از تجمع آب ناشی از طغیان و یا سرریز زهکش شلتوک کاران است، اما با توجه به اینکه این زمین ها در خط القعر قرار دارند و هم تراز تالاب هورالعظیم هستند، همه آب های بازمانده از سیلاب به این سمت سرازیر می شود.

مدیرکل دفتر فنی استانداری خوزستان همچنین درباره اعتراضات اهالی رفیع به ارزیابی خسارت منازل مسکونی سیل زده می گوید: شاخص تعیین خسارت آثار و علایم ورود آب و یا ورود سیلاب، ترک های ناشی از نشست زمین، آب شستگی و آب خوردگی، رطوبت زدگی دیوارها و مشکلاتی است که سازه را غیرقابل استفاده می کند و این شاخص ها باید برای کارشناسان بنیاد مسکن محرز شود؛ البته ملاک خسارت فقط ورود سیلاب به خانه ها نیست و منازلی که در محاصره سیل بوده و خسارت دیده اند نیز مشمول این دستورالعمل هستند.

زارع زاده تاکید می کند: هر کدام از اهالی که نسبت به ارزیابی خسارت ها اعتراض دارند می توانند به صورت انفرادی و یا جمعی با معرفی یک نماینده، اعتراض خود را به دفتر فنی استانداری خوزستان ارجاع دهند تا به آن رسیدگی شود.

داستان تکراری سیل

از روزهای پرهیاهوی سیلاب که پیر و جوانِ رفیع، برای نجات شهر به آب و آتش می زدند، بیش از سه ماه می گذرد. حالا از ازدحام مسئولان رده بالا و رده پایین هم در این شهر خبری نیست. سیل بند ناجی شهر، دوباره متروکه شده و شط نیسان بازهم به گِل نشسته است.

زمستان رفیع، آیا دوباره به محاصره سیل کرخه در می آید؟