بنادر خشک، پایانه‌های داخلی ترکیبی کالا هستند که در بعضی از کشورها ایجاد شده‌اند و در برخی موارد دارای ارتباط مستقیم و برنامه‌ای ریلی با یک یا چند بندر ساحلی هستند.

در این میان بخش زیادی از خدمات ارائه‌شده در بنادر ساحلی شامل خدمات گمرکی و ترخیص کالا، انبارداری، ارسال، تعمیر و نگهداری کانتینر می‌تواند در این بنادر صورت گیرد. بنادر خشک از جمله مراکز تجمیع و توزیع کالا و به‌ویژه کانتینر بوده و نقش مهمی در عرصه حمل‌ونقل ترکیبی یا چندوجهی دارند.

مهم‌ترین اهداف اجرای بنادر خشک افزایش خدمات بندری در یک منطقه داخلی کشور، کاهش تقاضای نیاز به استفاده از اراضی حاشیه ساحل، افزایش کارایی حمل‌ونقل، بهبود زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل، بهبود وضعیت مالی و اقتصادی، افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم کشورهای خارجی، تسریع در توسعه اقتصادی و یکپارچه‌سازی لجستیکی مناطق داخلی کشور، بهبود فرآیند توسعه پایدار و کاهش آثار زیست‌محیطی است.

مزیت‌های اجرای بندر خشک

از مهم‌ترین مزایای اجرای بنادر خشک کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، ترغیب استفاده از راه‌آهن به‌جای استفاده از حمل‌ونقل جاده‌ای و کاهش تخریب محیط‌زیست، تقویت وضعیت بنادر در زنجیره‌های حمل‌ونقل، تقویت راه‌کارهای ترکیبی حمل و نقل، ایجاد فرصت‌های مختلف شغلی و افزایش سرعت انجام مراحل گمرکی برای کالاهای حمل شده است.

مهدی بخشنده به‌عنوان رئیس اتاق بازرگانی قزوین و یکی از تجار باسابقه و صادرکننده نمونه استان ایجاد بندر خشک در قزوین را حرکتی ارزشمند در مسیر تحول اقتصادی استان دانست و به  مهر گفت: استان قزوین به‌واسطه موقعیت جغرافیایی که دارد و هم‌جواری با استان‌های کشاورزی و صنعتی و نیز نزدیکی به پایتخت از ویژگی خاصی برخوردار است و بدون شک راه‌اندازی بندر خشک می‌تواند کمک مؤثری در رشد منطقه داشته باشد.

وی اضافه کرد: امروزه حمل‌ونقل موضوعی تخصصی‌شده و انتقال کالا از بنادر شمالی و جنوبی و کمبود امکانات باعث شده زیان‌هایی به صادرکننده و واردکننده کالا وارد شود درصورتی‌که با ایجاد بندر خشک قادر خواهیم بود از هزینه‌ها کم کرده و ارزش‌افزوده بیشتری برای واحدهای اقتصادی منطقه و استان ایجاد کنیم.

بخشنده تصریح کرد: در کنار بندر خشک باید پایانه صادراتی هم ایجاد شود تا خریداران کالاهای مختلف با مراجعه به این پایانه بتوانند با کمترین هزینه، نیازهای خود را تأمین کنند و به‌جای دیگری نروند.

وی بیان کرد: راه‌اندازی بندر خشک اخیراً به‌صورت جدی دنبال می‌شود هر چند برخی استان‌ها نیز دنبال آن هستند و این افزایش تقاضا مشکل‌ساز شده به‌طوری‌که دولت زیاد تمایلی ندارد با آن موافقت کند تا این طرح نیز به سرنوشت مناطق آزاد تبدیل نشود اما امیدواریم با روش‌های مدونی که در جهان تجربه‌شده و با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی بتوانیم در قزوین یک بندر خشک با کمک سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی ایجاد کنیم.

بخشنده گفت: متأسفانه این طرح متولی زیادی دارد و برخی با اهداف متفاوتی وارد کار شده‌اند که کار را سخت کرده‌اند لذا باید هم‌افزایی داشته باشیم و یک نهاد متولی اصلی باشد که بهتر است بخش خصوصی و اتاق بازرگانی این مأموریت را برعهده‌گرفته و هدایت کند تا بتوان به‌سرعت زمینه جذب و مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای تسریع در اجرایی شدن این طرح را فراهم کرد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان قزوین تصریح کرد: اگر بتوانیم از حمایت سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم خارج استفاده کنیم اجرای کار تسریع می‌شود و با فازبندی و اجرای مرحله‌به‌مرحله آن می‌توان نگاه واقع‌بینانه به عملیاتی شدن طرح داشت.

برآورد هزینه فاز اول ۵۰ میلیارد تومان

بخشنده هزینه اجرای این طرح را بالغ‌بر ۱,۵۰۰ میلیارد تومان می‌داند و اظهار می‌دارد: بندر خشک با ضرورت ایجاد فرودگاه، ناوگان حمل‌ونقل مدرن زمینی و ریلی، گمرک و سایر بخش‌های موردنیاز باید فازبندی شود و برای مرحله نخست به ۵۰ میلیارد تومان نیاز دارد.

جدیدترین اقدام وزارت راه و شهرسازی برای توسعه بنادر خشک این بوده که شرح خدماتی برای استان‌های هدف تعریف کرده‌اند تا بر اساس آن شرح خدمات مشاوران گرفته شود و با مطالعه جلو بروند تا مشخص شود کدام مناطق مستعد ایجاد بنادر خشک و لجستیک پارک‌ها هستند که این مطالعات بسیار مهم، با همکاری مرکز تحقیقات در ارتباط با مکان‌یابی بنادر خشک صورت گرفته است.

تجربه انجام پروژه‌های مهم در گذشته بدون انجام مطالعات علمی نشان می‌دهد اگر بدون مطالعه اقدام به تأسیس بندر خشک شود هم سرمایه بخش خصوصی و هم دولت از بین می‌رود.

در حال حاضر با اتمام مطالعات مربوط به مکان‌یابی احداث بنادر خشک، موقعیت شهرستان‌های کشور و ظرفیت‌های خالی شبکه‌های راه‌آهن شناسایی و بهترین نقاط برای تأسیس بنادر خشک مشخص شده است.

در مطالعات اخیر پیشنهادشده که ۴ بندر انزلی، چابهار، امام خمینی (ره) و رجایی به‌عنوان هدف نهایی سرویس دادن به بنادر خشک داخل خاک ایران در نظر گرفته شود و با پشتیبانی این بنادر نسبت به ایجاد بنادر خشک در نقاط مختلف اقدام شود.

هاب لجستیک و تحول در حمل و نقل کالا با ایجاد بندر خشک

مسعود حق لطفی مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین گفت: بندر خشک و هاب لجستیک از طرح‌های مهمی است که وارد فاز اجرایی شده و این ایده می‌تواند قزوین را متحول کند.

مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین بیان کرد: در برنامه بلندمدت ۴ بندر برای مبادی خروجی و ورودی کشور تعریف‌شده که سه مورد در بندر انزلی و شمال کشور است و استان قزوین به دلیل موقعیت سرزمینی پس‌کرانه با جایگاه بندر خشک اهمیت ویژه‌ای دارد.

حق لطفی تصریح کرد: متأسفانه به دلیل کمبود زیرساخت‌ها حجم ورود و خروج کالا در بندر انزلی ۳ درصد است و امکانات مناسب نیز ندارد لذا وزارت راه تلاش می‌کند برای تأمین زیرساخت حمل‌ونقل با توسعه راه‌آهن اقدام کند که دوخطه شدن راه‌آهن قزوین به تهران و راه‌اندازی راه‌آهن قزوین به رشت در راستای استفاده از موقعیت استان در این بخش است که پس از تأیید طرح و حمایت استانداری وارد فاز اجرا می‌شویم.

مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین معتقد است با احداث بندر خشک می‌توان نقش خدماتی بیشتری ایفا کرده و بخش خصوصی را وارد کار کرده و ظرفیت بیشتری از استان را فعال کنیم که در این راستا این اداره وظیفه تأمین زمین و هماهنگی بین ادارات و شورای حمل‌ونقل استان را برعهده‌گرفته و در حال حاضر اطلاعات اولیه جمع‌بندی شده و در اختیار راه‌آهن به‌عنوان متولی امر قرار گرفته است.

ایجاد هزاران شغل و رفع بیکاری منطقه با ایجاد بندر خشک

منوچهر حبیبی معاون اقتصادی استانداری قزوین در خصوص اهمیت اجرای بندر خشک در قزوین می‌گوید: استان قزوین به لحاظ موقعیت جغرافیایی در کانون جمعیت چند استان، نزدیک پایتخت و دریای خزر و مرز غربی کشور قرار دارد و داشتن مسیرهای دسترسی از طریق محورهای جاده‌ای که به‌صورت اتوبان و دارای شاخص‌های فنی است و نیز شبکه ریلی به شمال و غرب کشور و دریای خزر جایگاه خاصی به استان داده است.

حبیبی بیان کرد: موقعیت جغرافیایی استان به‌گونه‌ای است که می‌تواند به‌عنوان بندر خشک محل دپوی کالاهای وارد شده از طریق مرز و بندر انزلی باشد و با راه‌های دسترسی مطمئن ریلی و جاده‌ای که دارد می‌تواند نقش مهم‌تری در ترانزیت و دپوی کالاهای اساسی بر عهده گیرد و ظرفیت بیشتری از خود را شکوفا کند.

ظرفیت بالای قزوین در زمینه ایجاد بندر خشک

وی گفت: مطالعاتی توسط وزارت راه و شهرسازی صورت گرفته و مشخص‌شده این استان قابلیت ایجاد بندر خشک را دارد به همین دلیل مکان‌یابی لازم در این زمینه بر اساس سند آمایش استان صورت گرفته و شهرستان بوئین‌زهرا برای این طرح مناسب تشخیص داده شده است.

معاون اقتصادی استانداری قزوین یادآور شد: بر اساس پیش‌بینی ما برای احداث این بندر خشک به زمینی به مساحت ۵۰۰ تا هزار هکتار نیازمندیم و کار مطالعاتی با شرکت راه‌آهن و اتاق بازرگانی در حال انجام است و کمیته کارشناسی مطالعه را آغاز کرده و امسال جمع‌بندی نهایی اعلام می‌شود.

حبیبی تصریح کرد: تأمین زیرساخت‌ها از جمله آب، برق، گاز، شبکه مخابراتی، اینترنت و فیبر نوری و گمرک توسط دولت و سایر بخش‌ها مانند سیستم بانکی، حمل‌ونقل و ترانزیت و خدمات رفاهی و جذب سرمایه‌گذار و امور دیگر هم با همکاری شرکت راه‌آهن و مشارکت بخش خصوصی با محور اتاق بازرگانی انجام خواهد شد.

وی اظهار داشت: این طرح استراتژیک و مهم ضمن اینکه از منظر پدافند غیرعامل اهمیت زیادی دارد در نگهداری و دپوی کالاهایی که لازم است در مرکز کشور صورت گیرد و در مواقع موردنیاز به مرکز کشور منتقل شود و به‌عنوان یک شبکه حمل‌ونقل قوی و مدرن عمل کند، اهمیت دوچندانی دارد.

بندر خشک ظرفیت ایجاد هزاران شغل را دارد

حبیبی در ادامه گفت: در کنار مزیت‌هایی زیادی که ساخت بندر خشک دارد در شرایط حساس کنونی که بیکاری از مهم‌ترین مشکلات کشور و استان است می‌توان ده‌ها هزار نفر را در بخش‌های مختلف بندر خشک مشغول به کار کرد و به اقتصاد، تولید و رونق کسب‌وکار کمک مؤثری کرد.

حبیبی در خصوص اعتبار موردنیاز این طرح گفت: قزوین پیشرو در ایجاد بندر خشک در کشور است و به نظر می‌رسد بیش از یک هزار میلیارد تومان برای اجرای آن نیاز باشد که بدون جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی این طرح امکان اجرا ندارد.

معاون اقتصادی استانداری قزوین یادآور شد: چند سرمایه‌گذار خارجی برای ساخت بندر خشک در قزوین اعلام آمادگی کرده‌اند که در حال بررسی اهلیت و توان آن‌ها برای مشارکت در اجرای این طرح مهم هستیم.