قیمت بنزین در سال 2017 و اوایل سال 2018 در ترکیه شاهد یک روند افزایشی بوده است به طوری که قیمت هر لیتر بنزین در ترکیه در 13 نوامبر 2017 لغایت 4 دسامبر همین سال به بالاترین قیمت خود یعنی رقم یک دلار و 48 سنت و هم‌اکنون این قیمت به یک دلار و 51 سنت رسیده است.

وضعیت تولید، مصرف و قیمت سوخت خودروها همواره در جامعه ترکیه دغدغه روزمره مردم این کشور و مورد توجه افکار عمومی در ایران بوده است.

قیمت سوخت خودرو اعم از بنزین، گازوییل و ال.پی.جی در ترکیه همواره مرجعی برای مقایسه با قیمت بنزین در ایران بوده است و در سال‌های اخیر با رشد قیمت سوخت در این کشور، رتبه ترکیه در میان کشورهایی که دارای گرانترین قیمت بنزین و گازوییل دنیا هستند، افزایش یافته است.

نرخ فروش بنزین و گازوییل در ترکیه تفاوت کمی با هم دارد و با روند افزایشی قیمت گازوییل در سال‌های اخیر، قیمت این دو فرآورده نفتی در بازار ترکیه به همدیگر نزدیک شده است.

این درحالی است که همزمان ارزش لیر در مقابل دلار هم از نیمه دوم سال 2017 تاکنون 20 درصد ارزش خود را از دست داده و می‌توان نتیجه گرفت که افزایش لیری قیمت بنزین تاثیر بالایی در سبد کالای مصرف‌کنندگان عادی در ترکیه داشته است.

ترکیه جزوه کشورهایی محسوب می‌شود که قیمت بنزین در آن به نسبت سایر کشورهای دنیا بالاتر است و رده‌بندی ارائه شده توسط موسسه گلوبال پترول پرایس در اواخر سال میلادی گذشته نشان می دهد که در زمینه نرخ فروش سوخت بنزین، ایران در بین 167 کشور دنیا بعد از ونزوئلا، عربستان، ترکمنستان، الجزایر، کویت و در ردیف کشورهای ارزان و در رده ششم جهانی قرار دارد.

بر اساس همین آمار، هنگ کنگ، ایسلند، موناکو، نروژ، ایتالیا، یونان، رژیم صهیونیستی، دانمارک، پرتغال، سن‌مارینو جزو 10 کشور نخست با گرانترین نرخ فروش سوخت بنزین هستند و ترکیه در رده پانزدهم قرار دارد.

ظرفیت پالایشگاه‌های ترکیه با ٦١٣ هزار بشکه در روز کفاف مصرف داخلی را نمی‌دهد بنابراین بخش عمده‌ای از سوخت مصرفی از خارج از ترکیه وارد می‌شود.

نرخ بنزین وارداتی ترکیه نیز بر اساس قیمت عمده در دریای مدیترانه محاسبه می شود و ارتباط تنگاتنگی با نوسانات قیمت نفت و نرخ ارز در این کشور دارد.

در تعیین قیمت هر لیتر سوختی که به دست مصرف کننده ترک می رسد، به غیر از قیمت تمام شده سوخت برای عمده فروشان سوخت و جایگاه داران، دو متغیر قیمت نفت در بازارهای جهانی و ارزش برابری دلار در برابر لیر ترکیه موثر است.

از سال 2016 تاکنون لیر ترکیه 25 درصد از ارزش خود در مقابل دلار را از دست داده لذا همین موضوع باعث گرانی قیمت بنزین در ترکیه شده است و هر لیتر بنزین هم اکنون به نزدیک به 5.64 لیر معادل 72 هزار ریال ایران به فروش می‌رسد.

به‌رغم بالا بودن نرخ سوخت، قیمت نهایی سوخت بنزین و گازوییل در ترکیه افسارگسیخته افزایش نمی‌یابد زیرا سازمان تنظیم و کنترل بازار انرژی ترکیه همواره سقفی را برای قیمت نهایی سوخت تعیین می‌کند.

افزایش قیمت سوخت در یک سال گذشته در ترکیه که بین 8 تا 10 درصد بوده و به صورت آهسته ادامه دارد، این روزها به موضوع روز این کشور تبدیل شده و با واکنش‌های منفی و اعتراض مردمی رو به رو شده است.

هر چند بخش مهمی از این افزایش مربوط به نرخ تورم حدود 12 درصدی و نیز کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر ارزهای خارجی بوده، ولی این امر مانع از آن نشده است که مردم نسبت به اخذ مالیات سنگین نسبت به فروش سوخت به خصوص بنزین و گازوییل اعتراض نکنند.

مالیاتی که دولت ترکیه از فروش سوخت اخذ می کند، شامل بخش مهمی از درآمدهای دولت ترکیه در بودجه سالانه می‌شود و به همین علت دولت ترکیه همواره سعی کرده با برنامه‌ریزی و ایجاد زیرساخت‌های لازم، وضعیت مصرف و قیمت سوخت را برای مصرف‌کنندگان کنترل کند به‌گونه‌ای که از درآمدهای خود نیز محروم نشود.

مصرف بنزین در ترکیه

مقایسه میان مصرف بنزین در ترکیه با ایران نشان می‌دهد به رغم این که حجم اقتصاد ترکیه دو برابر ایران است، ولی میزان مصرف روزانه بنزین در ترکیه یک دهم مصرف در ایران است.

تعداد و کیفیت خودروهای ترکیه با حدود 21 میلیون خودرو در حال استفاده و همچنین کیفیت خود بنزین و قیمت پایین بنزین در ایران از جمله دلایلی است که باعث شده تا مصرف بنزین در ترکیه با جمعیت همسان نسبت به ایران کمتر باشد.

براساس آمارهای منتشره توسط موسسه گلوبال اکونومی، مصرف متوسط روزانه بنزین در ترکیه حدود هشت میلیون لیتر و مصرف سالیانه آن نیز کمتر از سه میلیارد لیتر است.

اگر قیمت فوب خلیج فارس را برای بنزین در نظر بگیریم، می‌توان نتیجه گرفت که در 10 سال گذشته تنها 15 میلیارد دلار در ترکیه برای سوخت بنزین هزینه شده است، این در حالی است که این رقم برای ایران 150 میلیارد دلار برآورد می‌شود.

در ترکیه غیر از قیمت بالای بنزین که خود مانعی برای مصرف افسارگسیخته است، سایر روش‌ها از جمله توسعه حمل‌و نقل عمومی، هوایی، ریلی و زمینی و استفاده از فناوری‌های نوین نیز در کنار کیفیت خودروها با مصرف پایین و نیز وسعت کم سرزمینی (حدود نصف مساحت ایران) دخیل است.

درآمدهای مالیاتی دولت ترکیه از محل فروش بنزین

اصولا قیمت سوخت در دنیا تابعی از قیمت نفت است ولی به‌رغم آن، در سال‌های اخیر قیمت بنزین در ترکیه همواره سیر صعودی داشته است و اخذ مالیات و عوارض از مهمترین علل این روند افزایشی بوده است.

مالیاتی که بر سوخت (اعم از بنزین و گازوییل) در ترکیه اعمال می‌شود، دو برابر یا بیش از دو برابر قیمت واقعی سوخت است. بنا به اعلام سازمان مقررات بازار انرژی ترکیه با اضافه شدن هزینه پالایش، سود شرکت‌های نفتی و همچنین مالیات، قیمت یک لیتر بنزین در ترکیه به حدود 5.64 لیر افزایش یافته و بر این اساس از هر 100 لیر سوخت خریداری شده، حدود 60 لیر(60 درصد) آن مالیات است و به همین علت، 15 درصد از مجموع مالیات دریافتی دولت ترکیه از محل مالیات اعمال شده بر سوخت تامین می‌شود.

دولت ترکیه در سال گذشته میلادی حدود 20 میلیارد دلار بابت مالیات فروش سوخت درآمد کسب کرده و برای سال جاری نیز رقمی بیش از 23.4 میلیارد دلار هدف‌گذاری شده است.

به غیر از مالیات‌های عمومی برای مصرف سوخت، مالیات ویژه شامل بنزین 9.2 درصد، گازوییل 12.5 درصد و الی.پی.جی 12.7 درصد بر خودروها در ترکیه وضع شده است و این مالیاتها شامل مالیاتهای ارزش افزوده و مالیات مصرف ویژه بوده و ترکیه از نظر اعمال بیشترین نسبت مالیات و عوارض بر مصرف سوخت، بعد از انگلستان در ردیف دوم اروپا قرار دارد.

درآمدهای دولت از محل مالیات سوخت دوباره به چرخه حمل‌و‌نقل کشور تزریق شده و برنامه های این بخش در زمینه توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل از جمله توسعه راه‌های زمینی و راه‌آهن و سایر صنایع از جمله گسترش گردشگری و ایجاد اشتغال هزینه می‌شود.

منبع: ایرنا