به گزارش  پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، اولین جلسه ستاد بحران وزارت راه و شهرسازی به ریاست شهرام آدم‌نژاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و جانشین رییس ستاد مدیریت بحران این وزارتخانه و با حضور مدیران و نمایندگان سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه وزارت راه و شهرسازی در ساختمان دادمان برگزار شد.

آدم‌نژاد در این جلسه با اشاره به تنوع وظایف وزارت راه و شهرسازی گفت: وزارت راه و شهرسازی به لحاظ ارتباط با مردم در اقصی نقاط کشور، پر مخاطب‌ترین وزارتخانه کشور است. هر گونه فعالیتی که یک فرد از لحظه خروج از منزل انجام می‌دهد، مستقیم و غیرمستقیم با این وزارتخانه ارتباط دارد. 

وی ادامه داد: در شرایط بحرانی نیز به نظر می‌رسد که وزارت راه و شهرسازی، پر ارتباط ترین وزارتخانه کشور است و معمولا در بحران‌های مختلف ماموریت‌های مختلفی دارد. 

وی با اشاره به پیگیری‌ها برای تشکیل اداره کل مدیریت بحران افزود: در سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز باید ستاد مدیریت بحران تشکیل شود.

آدم‌نژاد در ادامه بر ضرورت تدوین یک دیپلماسی اطلاع‌رسانی برای ستاد مدیریت بحران وزارت راه و شهرسازی تاکید کرد و گفت: باید سخنگو یا سخنگوهای مشخصی تعیین شود تا در خصوص حوادث، سوانح و بحران‌ها اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف صورت بگیرد.

وی بر اهمیت آموزش در بحث مدیریت بحران نیز تاکید کرد و ادامه داد: طی تفاهمی با دانشگاه دفاع ملی، برگزاری یک دوره دکترای یکساله مدیریت بحران و پدافند غیر عامل برنامه‌ریزی شده است تا بتوانیم مسئولین مرتبط را آموزش داده و در استان ها و لایه های مختلف به کار بگیریم. 

معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی به ضرورت تجهیز این وزارتخانه به تجهیزات لازم برای مدیریت بحران نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه وزارت راه و شهرسازی از منظر سهم از بودجه مدیریت بحران در جایگاه مناسبی  قرار ندارد. 

وی ادامه داد: با این وجود حدود 2 هفته است که تجهیز استان‌ها به پل‌های اضطراری برای استفاده در شرایط بحرانی آغاز شده است، همچنین برنامه‌ریزی برای ارتقای تاب آوری نظام حمل و نقل نیز شروع شده است. 

آدم‌نژاد به سهم وزارت راه و شهرسازی در ستاد تخلیه اضطراری تهران اشاره کرد و گفت:  همچنین مرکز عملیات اضطراری یا EOC  نیز در وزارت راه و شهرسازی در حال طراحی است و به احتمال زیاد در سازمان تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مستقر خواهد شد.

تغییر مدیریت بحران به مدیریت ریسک

در ادامه جلسه، داوود پرهیزکار، رییس سازمان هواشناسی کل کشور با اشاره به اینکه در حوزه هواشناسی مدیریت بحران برون سازمانی است، گفت: زیرساخت‌های ما از پایداری بالایی برخوردار است و بعید است که خود سازمان دچار بحران شود. اما سازمان هواشناسی نقش کلیدی در مدیریت بحران، خصوصا در حوزه بلایای طبیعی جوی دارد. 

پرهیزگار به نقش مدیریت ریسک در عملکرد سازمان هواشناسی اشاره کرد و افزود: سازمان هواشناسی در مقوله مدیریت بحران توانسته دیدگاه را از مدیریت بحران به مدیریت ریسک تغییر دهد. سازمان هواشناسی اکنون بسیاری از پدیده‌ها خصوصا در مقیاس وسیع را در روزهای قبل پیش‌بینی می‌کند.

وی ادامه داد: خوشبختانه اثرات این تغییر رویکرد را دیده‌ایم. به عنوان مثال اکنون سیل‌های مهیبی رخ می‌دهد که تلفاتش به دو یا سه نفر محدود است و آن تلفات محدود نیز در اثر ناآگاهی قربانیان رخ می‌دهد. 

رییس سازمان هواشناسی با اعلام اینکه سازمان متبوعش برای آگاه‌سازی عموم در خصوص بلایای طبیعی نیز برنامه‌ریزی کرده است، گفت: حوزه هواشناسی اطلاع‌رسانی است نه واکنش‌گری. در بحث واکنش‌گری باقی ارگان‌ها دخیل می‌شوند. با این حال آموزش برای واکنش‌گری صحیح را در دستورکار داریم. به همین منظور کتابی تحت عنوان واکنش سریع به پدیده‌های آب وهوایی مخرب تهیه شده تا به بخش واکنش‌گر و عموم مردم آموزش دهیم.

پرهیزکار با بیان اینکه اکنون پیش‌بینی پدیده‌های خرد مقیاس با مشکل مواجه است، ادامه داد: این پدیده‌ها از چند روز قبل قابل پیش‌بینی نیستند. برای پیش‌بینی این پدیده‌ها نیاز به شبکه راداری است که متاسفانه با اینکه طرح این شبکه متعلق به بیست سال پیش است، عمدتا به علت مشکل اعتباری، کامل نشده است.

وی افزود: در بحث مدیریت بحران، پیشگیری بر مدیریت بحران و مدیریت ریسک اولویت دارد. اگر مقوله پیشگیری ملاک قرار گیرد، بسیاری از خطرات از بین می‌رود. به عنوان مثال پیش‌بینی حکم می‌کند که مردم را از بستر رودخانه دور کنیم، اما مونوریل در بستر قم‌رود که سابقه سیل نیز دارد قرار گرفته است. حرکتی که ضد مدیریت بحران و ریسک است.

پرهیزگار ادامه داد: یا به عنوان مثال، دهنه‌های پل‌ها نیاز به محاسبات دقیق دارد، خصوصا با توجه به اینکه شرایط اقلیمی تغییر کرده است. اما پل‌ها بدون این محاسبات ساخته می‌شود و نتیجتا پل پس از سیل تخریب می‌شود.

آمادگی برای بحران باید مداوم باشد

محمد راستاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور نیز در این جلسه با اشاره به اقدامات این سازمان در زمینه مدیریت بحران گفت: سازمان بنادر از لحاظ توالی بروز سوانح و حجم ناوگان منطقه‌ای، به صورت مداوم با عملیات امداد و نجات در دریا مواجه است. عملیات نیز مبتنی بر دو معاهده بین‌المللی، یعنی معادهدات جستجو و نجات دریایی و مقابله با سوانح آلودگی‌زا است که جمهوری اسلامی ایران در آن‌ها عضویت دارد.

وی ادامه داد: به تبع این کنوانسیون‌ها ما عملیات اجرایی و اقتضایی را در سطوح مختلف در دستور کار داریم و به صورت مدام مشغول عملیات هستیم. سالانه 400 نفر توسط ناوگان ناجی سازمان، بالگردهای استیجاری، سایر ارگان‌های دریایی یا همیارناجی‌ها نجات داده می‌شوند. بنابراین سازمان بنادر در مقوله مدیریت سوانح و بحران، تجربه خوبی دارد.

سیدرضا حسینی، مدیرعامل شرکت آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک نیز در این جلسه با اشاره به اهمیت وجود ستاد مدیریت بحران در وزارت راه و شهرسازی گفت: علی‌رغم آنکه ستاد مدیریت بحران در کشور سابقه طولانی تحت عنوان شورای عالی مدیریت بحران دارد، اما برآیند مطلوب و تاثیرگذار در مواقع بحرانی نداشته است. این نشان می‌دهد که خلاء و ضعف‌هایی وجود دارد. مجموعه ستاد مدیریت بحران و شورای عالی مدیریت بحران باید در کشور نهادینه شود.

وی ادامه داد: درون وزارتخانه نیز با توجه به حوزه مسئولیت وزارتخانه و گستره کاری که وجود دارد و حادثه خیز بدون بسیاری از حوزه‌های وزارتخانه، لازم است که تشکیلات منسجم و منظمی را شکل داد. بحران ها را نمی شود به صورت صددرصد پیش‌بینی کرد و توقع داشت که بحرانی در کشور رخ ندهد. اما مهم این است که چگونه با بحران برخورد شود.

حسینی با اشاره به ضرورت آمادگی برای جلوگیری از غافلگیری در مواجهه با بحران گفت: ناهماهنگی‌های برون دستگاهی و درون دستگاهی نیز یک آفت محسوب می‌شود. جزیره‌ای فکر کردن درون یک کل خود یک مصیبت است و این ستاد باید بتواند هماهنگی بین دستگاهی ایجاد کند.

باید هماهنگی میان دستگاه‌ها تقویت شود

علی رستمی، سرپرست شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) در این جلسه با اشاره به جایگاه مدیریت بحران در صنعت هوایی گفت: مرکز عملیات اضطراری در حوزه هوایی جایگاه مشخص دارد. این مرکز در شرکت فرودگاه‌ها تشکیل شده و در در شهر فرودگاهی نیز در حال شکل گیری است و تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.

وی ادامه داد: وجود تفاهم نامه ها برای مواقع بحرانی ضروری است. ارگان‌های مختلفی در هنگام عملیات در بحران حضور دارند و باید با هم هماهنگ باشند. به عنوان مثال  تجهیزات در انبارهای مختلف وجود دارد، اما مشخص نیست که در اختیار کدام ارگان‌ها است و هنگام بحران، این مشکل مساله ساز می‌شود.

رستمی افزود: آمادگی باید ایجاد شود و استمرار داشته باشد. جلسات باید در ستاد تکرار شود تا اعضا آمادگی داشته باشند. در صف‌ها نیز آمادگی از طریق اجرای مانورها حفظ می‌شود.

فرزانه شرفبافی، مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران نیز در این جلسه گفت: در هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و سایر شرکت‌های هواپیمایی، بر اساس کنوانسیون شیکاگو و قوانین ایکائو، وجود ERP ضروری است و این واحد در واقع همان مرکز عملیات اضطراری است. اگر اتفاقی ناشی از عملیات پروازی رخ داد، این واحد فعال می شود.

وی ادامه داد: سازمان هواپیمایی کشوری نیز متولی امداد و نجات، مدیریت اضطراری سانحه و بررسی سانحه را بر عهده دارد. اما هنگام وقوع سوانح طبیعی در کشور، اعم از سیل، توفان، زلزله و برف، واکنش از حیطه شرکت‌های هواپیمایی و سازمان هواپیمایی کشوری خارج و در حوزه مدهای حمل و نقل و باقی بخش‌های وزارتخانه قرار می‌گیرد. اینجاست که نقش ستاد مدیریت بحران پررنگ می‌شود.  در این ستاد باید مشخص شود که وظیفه هر ارگان در هنگام حادثه و سانحه چیست و یکپارچگی شکل بگیرد.

لزوم تشکیل سامانه لایه‌های اطلاعاتی

سید سعید سید اعلایی، معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت راه و شهرسازی در این نشست با اشاره به ضرورت وجود ستاد مدیریت بحران در وزارت راه و شهرسازی گفت: اتفاقاتی که در 5 سال گذشته در حوزه‌های جاده‌ای، ریلی، هوایی، دریایی و شهرسازی رخ داد نشان داد که در وزارت راه و شهرسازی در حوزه مدیریت بحران، کم و کاستی وجود دارد.

وی ادامه داد: وجود یک فضای مشخص برای مدیریت بحران الزامی است. اکنون مشخص نیست که هنگام وقوع یک بحران مانند زلزله، کجا باید حضور پیدا کنیم.

علی بیت الهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات و دبیر کارگروه مخاطرات طبیعی نیز در این نشست گفت: امور بحران‌زا در ساختار وزارت راه و شهرسازی به دو حیطه انسان ساز و طبیعی تقسیم شده و به هر دو حوزه حمل‌ونقل و مسکن و شهرسازی قابل تسری است. مدیریت بحران قبل از رخ داد، حین رخداد و بعد از رخداد را شامل می‌شود و محصول آن باید ارتقای تاب آوری ما باشد.

وی افزود: مهم‌ترین نیاز در ستاد بحران وزارت راه و شهرسازی، سامانه لایه‌های اطلاعاتی است. همچنین باید مکانیزم ارتباطی با ستاد مدیریت بحران کشوری نیز پیش‌بینی شود.

در پایان این نشست مقرر شد که جلسات ستاد بحران وزارت راه و شهرسازی به صورت منظم و ماهیانه برگزار شود، همچنین پاسخگویی در شرایط بحران بر عهده سخنگوی سازمان مسئول خواهد بود، اما شورای هماهنگی سخنگویان سازمان‌‌ها و شرکت‌های تابعه وزارت راه و شهرسازی تشکیل خواهد شد.