به گزارش خبرگزاری  مهر، بر اساس گزارش وزارت بهداشت، سالانه بین ۴ تا ۵ هزار تن از شهروندان تهرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر، بر اساس گزارش بانک جهانی، شهر تهران سالانه ۱۲ هزار میلیارد تومان از آلودگی هوا خسارت می‌بیند. تبعات ناشی از آلودگی هوا در همه ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نفس جامعه را بند آورده است. گویا ما در یک جنگ تمام‌عیار هستیم و خود از آن بی‌اطلاعیم.

طرح «کاهش» (کنترل آلودگی هوای شهر) با هدف‌گیری معاینه فنی خودروها، آلایندگی اتوبوس‌ها (اعم از اتوبوس‌های سرویس ارگانی و حمل مسافر)، ناوگان حمل بار (اعم از وانت‌ها، کامیونت‌ها و کامیون‌ها) جهت کاهش آلودگی هوا پیگیری می شود. لازم به توضیح است که سیاست‌های کاهش آلودگی هوا با تأکید بر کاهش ذرات معلق تنظیم شده است.

 زیرا ذرات معلق مهم ترین آلاینده شهر تهران هستند. به ‌ویژه ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) که عموماً ناشی از وسایل نقلیه موتوری، ناوگان خودروهای دیزلی، خودروهای سواری فرسوده دودزا و موتورسیکلت ها هستند.

تجربیات جهانی

طرح «کاهش» با حذف ‌تدریجیِ خودروهای آلاینده از شهر در درازمدت سبب کاهش آلودگی هوای شهر می‌شود. این طرح در حال حاضر در حدود ۲۲۵ منطقه‌ی کم انتشار آلودگی هوا در ۱۳ کشور اروپایی که معضل آلودگی هوا دارند، وجود دارد. با تعیین سطح آلایندگی خودروها، بسیاری از وسایل نقلیه ممکن است به این مناطق ممنوع‌الورود شوند.

در حالات دیگر و در صورت عدم رعایت سطح‌های تعیین شده مجاز، برای ورود به محدوده کم انتشار، جریمه‌های سنگین در انتظار رانندگان متخلف خواهد بود. کشورهای مختلف اروپایی دارای فرهنگ های متفاوت و مشکلات آب و هوایی گوناگون هستند. لذا این شرایط متفاوت، بر اجرای مناطق کم انتشار در آن کشورها اثر گذاشته است (به‌عنوان مثال موتورسیکلت ها در ایتالیا در گروه هدف طرح منطقه ی کم انتشار قرار دارند ولی در کشورهای دیگر این قانون وجود ندارد). قابلیت تغییر قوانین در مورد مناطق کم انتشار با گذشت زمان و در نظر گرفتن شرایط محیطی وجود دارد. قوانین و استانداردهایی که کیفیت محیط‌زیست را به سمت بهینه سوق دهد، در دستور کار قرار می‌گیرد.

طرح «کاهش» در ایران

مطالعات طرح کاهش از سال ۱۳۹۲ در تهران و با نگاهی به تجربیات موفق دنیا آغاز شد. مصوبات متعددی در شورای ترافیک تهران و شورای عالی هماهنگی کلان‌شهرها در وزارت کشور و دولت برای طرح «کاهش» گذرانده شد. در نهایت، در مصوبه یک‌صد و بیست و هشتمین جلسه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور مورخ ۹ تیر ۱۳۹۵ شرایط نهایی اجرای طرح «کاهش» ابلاغ شد. بر اساس این مصوبه، منطقه زوج و فرد فعلی به‌عنوان محدوده کاهش تهران تعیین شد و از مهرماه ۱۳۹۵ ورود خودروهای بدون معاینه فنی به این محدوده ممنوع و مشمول جریمه اعلام شد.

در خردادماه سال ۱۳۹۵ سامانه سیمفا به‌عنوان سامانه یکپارچه معاینه فنی ایران توسط وزارت کشور راه‌اندازی شد. در حال حاضر طرح کاهش از ساعت ۶:۳۰ صبح آغاز می‌شود و در ساعت ۱۹ عصر به اتمام می‌رسد. همچنین این طرح روزهای پنجشنبه اجرا نمی‌شود. در طرح «کاهش» بجای زوج و فرد بودن پلاک، سه مؤلفه، ملاک تردد خودروها در محدوده مرکزی شهر قرار می‌گیرد. ۱- میزان آلایندگی (خودروهای انژکتوری و خودروهای کاربراتوری)، ۲- میزان فرسودگی (سن فرسودگی)، ۳- معاینه فنی. برگه معاینه فنی اصلی‌ترین شرط اجرای طرح «کاهش» است.

 به عبارت دیگر عدم اخذ مجوز معاینه فنی از مراکز مجاز تحت پوشش سامانه سیمفا، در صورت ورود به محدوده زوج و فرد در هر ۲۴ ساعت؛ برای مالک خودرو جریمه ۵۰ هزارتومانی در بر خواهد داشت. در منطقه طرح «کاهش» (زوج و فرد) دوربین‌های ثبت تخلف نصب شده‌اند و تخلفات مربوطه جهت اعمال قانون به پلیس ارجاع می‌شوند.

بنا بر مطالعات شرکت کنترل کیفیت هوا سهم وسایل حمل‌ونقل موتوری از کل آلودگی هوای پایتخت حدود ۸۰‌ درصد است و خودروها و موتورسیکلت‌های کاربراتوری سهم قابل‌توجهی در آلایندگی هوای شهر دارند. آمار تعداد خودروها در شهر تهران در حدود سه میلیون و هشت‌صد هزار دستگاه خودرو بوده که از این تعداد ۴۰۰ هزار دستگاه از آن فرسوده و کاربراتوری است.

 سهم آلایندگی خودروهای کاربراتوری و فرسوده درآلودگی شهر تهران در حدود ۳۲ درصد است که این به این معنی است که ۳۲ درصد از آلودگی شهر تهران تنها  توسط ۱۰ درصد  از خودروها تولید می‌شود. بنا بر اعلام فاوای شهرداری در تیرماه سال ۱۳۹۷ تعداد ۱۲۶,۲۰۴ تخلف معاینه فنی در محدوده طرح کاهش توسط دوربین ها ثبت شده است.

دستاورد اجرای طرح  

اجرای طرح «کاهش» در سه فاز توسط دولت تائید و تصمیم سازی شد. فازنخست که شامل  اعمال قانون خودروهای فاقد معاینه فنی در محدوده طرح زوج یا فرد و طرح ترافیک توسط دوربین در ساعات طرح بود که از ابتدای آبان ۹۵ اجرایی شده است.

فاز­ دو، اعمال قانون خودروهای فاقد معاینه فنی در کل شهر تهران به‌صورت شبانه‌روزی که از ابتدای آبان ۹۷ اجرایی می ­شودو فاز ­سوم که محدودیت تردد خودروهای فاقد معاینه فنی در کل شهر تهران و منع تردد خودروهای کاربراتوری به محدوده است و زمان اجرا نامشخص است.

میزان مراجعه خودروها به مراکز معاینه فنی

از آمار کل ۲۵۴۴۸۱۵ خودروی سبک مراجعه کننده به مراکز معاینه فنی، از شروع طرح کاهش تاکنون، ۷۰ درصد مراجعات برای اولین بار بوده است. میزان مراجعات کل خودروها در سال ۱۳۹۶ به نسبت سال ۱۳۹۵، ۳۶ درصد افزایش یافته است.   در واقع از شروع طرح کاهش در تاریخ ۱/۸/۹۵ تا ۳۱/۳/۹۷، از مجموع ۲۵۴۴۸۱۵ خودرو، ۱۷۸۰۰۳۶ مورد برای نخستین بار به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند.

نکته مهم اینکه، بر اساس آمار، پیش از شروع طرح کاهش به طور میانگین ۷ درصد از خودروها از آزمون سطح انتشار آلایندگی در مرکز معاینه فنی مردود شده‌اند که با شروع طرح کاهش این شاخص به ۲۷ درصد افزایش یافته است. این تغییر گویای این مسئله است که خودروهای فرسوده و معیوب به علت تشدید برخورد، به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند.

با اجرای طرح کاهش در سال ۹۶ بیش از یک‌میلیون خودرو به مراکز معاینه فنی رجوع کرده‌اند  . با اجرای این طرح تنها در سال ۱۳۹۶ تعداد ۴۲۰ هزار دستگاه خودرو معادل کل مراجعات در سال ۱۳۹۳ شناسایی و رفع ایراد شدند.