عقیل قدیم در گفت‌وگو با اقتصادنیوز در خصوص تاریخچه ساخت تونل کندوان اظهار کرد: در دوره معاصر و ابتدای قرن سیزدهم هجری احداث اولین تونل‌های راه و راه‌آهن در دستور کار دولت ایران قرار گرفت. طبق مستندات و به نقل از گفته‌های شفاهی از مردم قدیم (کارگرانی که برای کندن این تونل در دل کوه رفتند) آغاز ساخت تونل کندوان در اردیبهشت‌ماه سال 1314 شمسی بوده و این تونل در سال 1318 به بهره‌برداری رسیده است. یعنی حدود چهار سال زمان احداث این تونل به طول انجامیده است. البته برخی از حکایت‌ها سه سال ساخت یعنی اردیبهشت 1317 (1938 میلادی) را مطرح کرده‌اند اما به نظر می‌رسد همان چهار سال زمان دقیق‌تر و منطقی‌تری باشد.

او بیان کرد: مشخصات عمومی تونل کندوان از این قرار است که طول تونل 1886 متر، عرض هفت تا پنج متر و ارتفاع آن حدود شش متر است که به صورت شیب طولی دو طرفه و در توف سنگ‌های البرز و در لایه‌های آبدار و ریزشی احداث شده است. با احداث این تونل ۱۳ کیلومتر از مسیر مرکز کرج به چالوس کاسته شده است چرا که پیش از این برای طی این مسیر باید کوه دور زده می‌شد. حتی در زمان تعریض تونل که مجبور به دور زدن و رفتن به قله رشته کوه‌های البرز مرکزی بودند حدود 5/12 کیلومتر جاده دسترسی و موقت احداث شده بود که در حال حاضر هم اثرات این جاده باقی است.

قدیم تصریح کرد: جاده چالوس در دامنه سلسله‌جبال البرز مرکزی احداث شده و یکی از جاده‌های زیبای جهان به‌شمار می‌رود. ما در مقطعی برای احداث تونل‌های طویل پروژه آزاد‌راه تهران-شمال متوجه شدیم که متخصصان و مشاوران خارجی که از این جاده عبور می‌کنند، برایشان جاده بسیار جذاب بود و هر بار مبهوت مهندسی راهسازی ایران می‌شدند. مخصوصاً وقتی زمان احداث این جاده را که در سال 1312 بود می‌شنیدند، بیشتر متعجب می‌شدند که الان هم به عنوان یک جاذبه گردشگری ملی فکر می‌کنم قابل ارائه است.

او با بیان اینکه تونل کندوان با تجهیزات ساخت آن زمان و خودروهای آن دوران جاده مناسبی بوده، اظهار کرد: ما حق نداریم توان مهندسی کشور در آن زمان را با انتظارات و رشد تکنولوژی‌های فعلی مقایسه کنیم. اما اگر از بزرگان منطقه‌ احداث تونل بپرسید وجه تسمیه تونل کندوان چیست، می‌گویند این است که به دلیل مهارت مردم روستای کندوان تبریز برای احداث تونل‌های مسیر و ترانشه‌ها از کارگران و سرکارگران این روستا استفاده شده و به حرمت و سختکوشی مردمان این روستا، نام سخت‌ترین و مشکل‌ترین تونل مسیر را به یاد روستای کندوان نا‌‌م‌گذاری می‌کنند که این اقدام بسیار بر‌انگیزاننده و مدیریتی بوده است.

قدیم افزود: در زمان احداث تونل‌های تالون و البرز پروژه آزاد‌راه تهران-‌شمال، تصمیم به ساخت انبار مواد ناریه (مواد انفجاری) گرفته می‌شود و در حین خاکبرداری به گورستانی برخورد می‌‌کنند که یکی از اهالی گچسر می‌گوید اگر کسی به دلیل بیماری یا ریزش‌های وقت احداث تونل کندوان جانش را از دست می‌داد در همین قبرستان دفن می‌شد.

عضو موسس انجمن تونل ایران در ادامه بیان کرد: قبل از عملیات تعریض تونل کندوان در سال 1374 تنها تونل جاده کرج-‌‌چالوس که با مقطع کوچک‌تر یعنی عرض و ارتفاع کمتر و به اندازه فقط عبور یک ماشین احداث شده بود برخلاف تمام تونل‌های مسیر که دوبانده است؛ تونل کندوان است. در زمان تعریض به توجه نکردن به این نکته که چرا سازندگان تونل کندوان، فقط در کل مسیر این تونل را با مقطع کمتر احداث کرده‌اند، باعث بروز مشکلات عدیده‌ای در زمان تعریض شد و ریزش‌های مهم با هزینه‌های بالا را برای این پروژه رقم زد.

او افزود: عملیات تعریضی که از سال 1374 بر روی تونل آغاز شد، به دلیل نگاه اشتباه و حتی نوع عملیات تعریض متاسفانه با امکانات و ماشین‌آلات مدرن امروزی حدود هفت سال به طول انجامید. آثار این ریزش‌ها که از جبهه جنوبی به راحتی قابل مشاهده است، سبب شد کوه به صورت قیفی در داخل تونل در حال تعریض بریزد که از سمت کرج به چالوس (سمت چپ) و قبل از ورود به تونل کندوان که دره‌ای را تقریبا پر کرده نشان از حجم ریزش‌های در زمان تعریض دارد.

قدیم با اشاره به تسلط پیشکسوتان کشور به علم زمین‌شناسی گفت: در همان سال‌ها کیلومترها قنات در ایران موجود بود یا احداث می‌شد. بنابراین معتقدم توان اجرایی و فهم مسائل مربوط به مهندسی تونل در ایران به دلیل قدمت کهن ایرانیان در احداث قنات و رعایت نکاتی علمی از قبیل کنترل و شیب تونل در زمان حفاری به وسیله نقاط کنترل و از طریق ستاره با احداث شفت‌های قائم و در مظهر قنات و سایر توانمندی‌ها از قبیل ابزار حفاری متناسب با آن زمان، باعث شد صنعت تونل‌سازی کشور در زمان‌های مختلف رشد متناسب با نیاز زمان خودش را طی کند.

عضو موسس انجمن تونل ایران افزود: اگر بخواهم شبیه‌سازی انجام داده باشم تونل‌سازی برای جامعه مهندسی کشور همانند کُشتی در میان ورزش‌های دیگر است، ما در کشتی اکثراً مقام‌های بالا یعنی اول تا سوم و چهارم جهان را کسب می‌کنیم، چرا که انتظار جامعه خودش یک انرژی فوق‌العاده‌ای در ورزشکار به وجود می‌آورد که اثرش را در رویارویی با حریف می‌گذارد. به نظر من تونل هم همین‌طور است. در مواردی شنیده شده که در احداث تونل‌های جاده چالوس از جمله تونل کندوان از مشاوران اتریشی استفاده می‌شده که البته کشور اتریش در طراحی و احداث تونل صاحب سبک است مانند روش NATM و... اما به دلیل همان ظرفیت‌های گذشته که مطرح کردم بار اصلی این تونل‌ها بر دوش ایرانیان بوده است. این مطلب را کاملاً باور دارم.

او تصریح کرد: برگردیم به وضعیت موجود کشور در تونل‌سازی، بنده به شدت اعتقاد دارم که صنعت تونل‌سازی کشور پس از انقلاب توسعه و رشد یافته به طوری که تونل‌های طویل و عمیق درون‌شهری و برون‌شهری، تونل‌های انتقال آب، انواع و اقسام فضاهای زیرزمینی، مغارهای نیروگاه‌های برق‌آبی، تونل‌های مترو و... در چند‌ساله اخیر کشور را در زمره کشورهای پیشرفته این صنعت قرار داده است. انجمن تونل ایران در این چند ساله خدمات موثری برای صنعت تونل‌سازی کشور انجام داده و ارتباطات بین‌المللی خوبی با صاحبان صنعت در دنیا دارد. شاید این سوال مطرح شود که اگر این‌طور است پس چرا ما مثلاً فلان ابزار حفاری را نمی‌توانیم بسازیم مثل TBM یا الماسه‌ها و ابزار برشی و‌...؟ واقعیت این است که این ابزار از منظر به صرفه بودن اقتصادی باید ارزیابی شوند یا توان صنعتی کشور در سایر حوزه‌ها که شاید به ساخت ماشین‌آلات حفار تونل هم سرریز شود، مورد ارزیابی قرار گیرد.

او افزود: حال اگر به جایی رسیده‌ایم که با وجود این همه تجهیزات قادر به اتمام بزرگراه تهران-‌‌شمال نیستیم، اما در آن سال‌ها با آن امکانات ابتدایی تونل کندوان ساخته شده، باید گفت واقعیت این است که در همین مدت تعدادی از پروژه‌های تونل‌ها از جمله دو دستگاه تونل طویل البرز و تالون پیشرفت خوبی داشته، مثلاً طول تونل البرز دقیقاً زیر تونل کندوان حدود 300 متر پایین‌تر است که حفاری شده یا تونل تالون به طول حدود 4800 متر در نزدیکی ده تالون حفاری شده است. موضوع احداث آزاد‌راه تهران‌-‌‌شمال ارتباطی به توانمندی یا عدم توانمندی کشور در حوزه تونل‌سازی ندارد و مباحث دیگری در این پروژه مطرح است.

قدیم تصریح کرد: اگر بتوانیم شرایط گذشته کشور را به حال حاضر گره بزنیم، در این صورت ما دارای هویت می‌شویم و کارهای فعلی را بهتر انجام خواهیم داد. باید دقت شود توان مهندسی زمان‌های مختلف را روبه‌روی هم قرار داد چرا که کار بیهوده‌ای بوده و هیچ سودی برای کشور نخواهد داشت. تونل کندوان را در گذشته ایرانیان ساختند، تونل‌های بسیار زیادی هم الان ایرانیان می‌سازند. مهم این است.