فرهنگسازی برای اصلاح خیلی از رفتارها و همچنین چگونگی استفاده از فناوری های نوین که معمولا از طریق رسانه ها انجام می شود از ضرورت های هر جامعه ای است؛ اکنون کشورهای پیشرفته با مدد گرفتن از این رویه، بخوبی توانستند با کمترین هزینه، شیوه درست بهره گیری از ابزارها را به شهروندان خود تعلیم دهند.

استفاده از ابزارهای جدید ضرورت هر جامعه ای است اما شیوه بهره گیری از آن، خود رسم و آدابی دارد که اگر نسبت به آن غفلت کنیم می تواند معضلات دیگری برای جامعه پدید آورد. جامعه ای که پیش تر با ابزار قدیمی، رسم و عملکرد دیگری داشته حالا به طور طبیعی با تکنولوژی جدید، این شیوه با تغییر روبرو خواهد شد بنابراین باید مطابق این ابزار تازه، مقررات جدید تدوین و تصویب کرد تا جامعه همچنان به نظم پایدار خود ادامه دهد.
برای پذیرش این تغییر و تحولات باید جامعه را آماده کرد و با استفاده از ابزار رسانه عمومی و شهری، این فرهنگسازی را آغاز کرد، اما این فرایند فرهنگسازی نمی تواند در بسیاری از موارد کوتاه مدت باشد از این رو نمی توان درمدت یک شب، یک روز، یک ماه و حتی یک سال فرهنگ یک جامعه را به کلی تغییر داد.
این تغییر و تحولات نیاز به فرصت دارد و هر چه گستردگی و دربرگیری یک موضوع و پدیده بیشتر باشد به همان نسبت فرایند تاثیرگذاری، تاثیرپذیری و فرهنگسازی آن نیز بیشتر به طول خواهد انجامید.
این مقدمه را گفتم تا به موضوع اصلی که نصب دوربین های پلیس در معابر و گذرگاه های شهری است بپردازم. از زمان نصب این دوربین ها در خیابان ها، چندسالی سپری می شود. این دوربین ها در جاده ها و اتوبان های برون شهری سرعت خودروها را ثبت و ضبط می کند و سپس راننده متخلف با جریمه روبرو می شود و همین عامل، بسیاری از تصادفات را کاهش داده که از این نظر یک اقدام ارزنده محسوب می شود.
تقریبا نصب این دوربین ها در نقاط شهری نیز چنین دستاورد و حسنی داشته است اما نکته ای که باید گفت نوع تخلفاتی است که در این دوربین ها ثبت می شود، که باید پیش تر به صورت کافی و کامل به شهروندان اطلاع رسانی شود. به بیان ساده تر راننده باید بداند اگر این تخلف خاص را انجام داده این مجازات شامل حال او می شود تا در صورت ارتکاب آن، با جریمه روبرو شود.
هر چند پلیس ممکن است در همه موارد یاد شده اطلاع رسانی کند اما این اطلاع رسانی ها کافی نیست در حالی که از پلیس نیز انتظار نیست که همه ی بار اطلاع رسانی را به دوش بکشد. رادیو، تلویزیون، روزنامه ها، خبرگزاری ها و سایر سایت ها می توانند در این زمینه فعال شوند، اما مهم تر از همه اینها می تواند تبلیغات شهری باشد که به نظر می رسد یک غفلت عمده در این زمینه صورت گرفته است.
تبلیغات شهری که حتی می تواند تا عمق کوچه ها، خیابان ها و حاشیه های شهر نیز گسترش یابد از جمله ظرفیت های اطلاع رسانی است که هم می تواند در لایه های مختلف جامعه نفوذ کند و هم می تواند با دوام تر و اثرگذارتر باشد. این تبلیغات شهری از وظایف رسانه ها نیست و در اصل به وظایف مدیریت شهری شامل شهرداری، پلیس و ... بر می گردد.
برای موفقیت مدیریت شهری باید دغدغه ها و مسائل را شفاف و روشن با شهروندان درمیان گذاشت و سپس از آنان در رفع معضلات شهری کمک خواست. اگر مدیریت شهری ما به این مرحله از تفکر برسد آنگاه می توان امیدوار بود که مسائل شهری یکی پس از دیگری قابل رفع خواهد بود.
اکنون یکی از دغدغه های دستگاه ها از جمله پلیس، شهرداری و محیط زیست، پیشگیری از آلودگی هوا است که این دغدغه کاملا سنجیده و قابل قبول است. آمارها در زمینه سهم خودروها در آلودگی هوا متغیر بوده و معمولا بین 45 تا 83 درصد در نوسان است بنابراین خودروها سهم زیادی در آلودگی هوا دارند و بر همین مبنا باید برنامه های رفع آلودگی هوا برای این دستگاه ها تدوین و اجرا شود.
استفاده بی ضابطه از خودرو، تولید بیشتر گاز مضر دی اکسید کربن را دامن می زند که افزایش شمار مبتلایان به امراض قلبی، عروقی و تنفسی را به همراه دارد بنابراین به خاطر آنکه جان انسان ها از هر چیز دیگر ارزشمندتر است باید از هر راهی برای انتشار این گاز مضر در شهرها جلوگیری کرد.
همه این دغدغه ها و نگرانی ها در باره آلودگی هوا، منطقی و درست است و برای رسیدن به این نقطه باید اقدامات بازدارنده ما نیز درست و صحیح باشد. برای رفع معضل آلودگی هوا، همه یک هدف دارند و آن برطرف کردن آلودگی از این شهر است که همه ما در آن زندگی می کنیم.
یکی از راه های کاهش آلودگی هوا، معاینه فنی خودرو است؛ نسخه معاینه فنی خودرو چند سالی است که برای رفع بخشی از آلودگی هوا در پایتخت اجرا می شود و رانندگان پس از انجام معاینه فنی و نصب برچسب آن روی خودروی خود، با جریمه روبرو نمی شوند در حالی که پیش تر چنانچه خودرویی فاقد آن بود با جریمه پلیس (به صورت تسلیمی) روبرو می شد.
اما در ماه های اخیر با نصب نسل جدیدی از دوربین ها در معابر عمومی، این دوربین ها کار پلیس را انجام می دهند با این تفاوت که دیگر از تسلیم برگه جریمه خبری نیست و راننده بی خبر از همه جا، ممکن است بدون آنکه بداند، روزها و یا ماه ها با جریمه روبرو شود.
در زمان حاضر برای دسترسی به میزان تخلفات چندین راه وجود دارد که ارسال پیامک، مراجعه به سایت پلیس و حضور در 'پلیس+10' از جمله آن است. اما استفاده از این راه ها، نارسایی ها و دردسرهای خاص خود را دارد، برای مثال پیامک فقط تعداد تخلفات و میزان ریالی تخلفات را به فرد می گوید و دسترسی به دو مورد دیگر نیز برای برخی از شهروندان دشوار است.
به نظر می رسد بسیاری از شهروندان به ارائه جریمه ها به صورت تسلیمی از سوی پلیس عادت کرده باشند اما در خیلی از مناطق این شیوه کنار گذاشته شده و حتی پلیس سیار نیز با دستگاه الکترونیکی به ثبت تخلفات می پردازد.
جریمه تسلیمی این حسن را برای راننده و شاید سراسر شهر داشته که راننده پس از تحویل گرفتن آن از پلیس، برای اینکه با جریمه دیگر روبرو نشود خیلی سریع نسبت به رفع مشکل خودرو و دریافت برگ معاینه فنی اقدام می کرد اما حالا ممکن است که این جریمه روزانه(مبلغ 50 هزار تومان) ماه ها برای او ثبت شود بدون آنکه اطلاعی از آن داشته باشد.
حسن دیگر این نوع جریمه های کاغذی این بود که با مراجعه راننده به مرکز معاینه فنی و دریافت برگه سالم بودن خودرو، شهر دیگر شاهد آلودگی کمتری بود ولی اکنون با انباشته شدن تعداد جریمه ها، میزان آلودگی هوا نه تنها کاهش نمی یابد بلکه دشواری های زیادی برای راننده که می تواند تنها نان آور خانه باشد، به وجود آورد. بنابراین باید جایگزین مناسبی برای برگه های تسلیمی پیدا کنیم تا رانندگان خیلی سریع از مقررات، نوع و زمان وقوع تخلفات و... آگاه شوند.
این گونه قوانین و مقررات با تهیه زیرساخت های لازم، سال های سال در کشورهای پیشرفته اجرا می شود که به نتایج بسیار خوبی هم رسیدند. اجرای موفقیت آمیز این طرح در ایران در سایه اطلاع رسانی کامل و اجرای مطلوب آن محقق خواهد شد اما به نظر می رسد اکنون چنین امکانی در شهر وجود ندارد.
با این حال از خصوصیات ثبت تخلفات با دوربین این است که این تخلفات هرگز با اعتراض راننده پاک نخواهد شد زیرا پلیس اجرائیات، عکس های مربوط به تخلفات خودرو را به فرد نشان می دهد از این رو هیچ اعتراضی نیز پذیرفته نیست.
به هر روی در بحث معاینه فنی می توان سهل تر برخورد کرد و با اطلاع رسانی کافی، رانندگان را نسبت به عوارض نداشتن این برگه ها هوشیار کرد. تبلیغات شهری و نصب پلاکاردها در معابر عمومی و ... از جمله اقدام هایی است که می توان در این زمینه انجام داد تا ضمن رفع آلودگی هوا، از ایجاد مشکلات بیشتر برای شهروندان جلوگیری کرد.
در زمان حاضر خیلی از رانندگان به دلیل همان ضعف اطلاع رسانی، به مراکز معاینه فنی مراجعه نمی کنند مگر اینکه برای دریافت آرم طرح ترافیک و ... ناگزیر به مراجعه به این مراکز باشند. دستگاه های ذیربط باید نسبت به طرح های سازنده به اقناع جامعه بپردازند و از سوی دیگر مدیریت شهری نیز برای رفع مشکلات شهروندان راههای مطلوبی بیابد.
حالا که جریمه تسلیمی وجود ندارد باید راهی پیدا کرد که رانندگان از میزان، دلایل جریمه، چگونگی رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی و خیلی مسایل رانندگی و شهری دیگر آگاه شوند. اگر این کار را انجام دهیم خیلی زودتر به اهداف مان در پاکیزگی و توسعه شهری نزدیک خواهیم شد.
برای مثال آیا مدیریت شهری نمی تواند پیامکی به هریک از شهروندان صاحب خودرو ارسال کند که اکنون نوبت معاینه فنی خودروی اوست تا دستکم مشکل آلودگی هوا اندکی کاهش یابد و یا نمی توان پس از هر تخلفی با ارسال پیامک، متخلف را نسبت به نوع و دلیل تخلف او آگاه کرد که این عمل می تواند خیلی از معضلات ترافیکی و آلودگی را رفع کند. حالا خیلی از شرکت ها و شعب بیمه قبل از اتمام اعتبار بیمه به مشتریان خود پیام می فرستند که مثلا اعتبار بیمه آنان در حال اتمام است و این شیوه می تواند در سایر دستگاه ها از جمله پلیس اجرا شود و چون شیوه ارسال پیامک به صورت اتوماتیک است، هزینه فراوانی نیز برای این دستگاه نخواهد داشت.
جریمه و اقدام های قهری باید در مراحل آخر اجرای یک طرح در نظر گرفته شود بنابراین در ابتدا باید شهروندان را نسبت به اجرای یک برنامه، اقناع کرد که این کار با اطلاع رسانی مفید و موثر حاصل خواهد شد.
 

ایرنا