استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی بابیان این‌که با امنیت انسانی نباید برخورد جناحی و سیاسی کرد، گفت: توسعه کلان‌شهرها در ایران تابع معیارهای شهرسازی نیست.

 دکتر مراد کاویانی راد در هفتمین نشست از رشته نشست‌های «ابعاد ژئوپلیتیک مخاطرات محیطی در ایران» با موضوع «کلان‌شهرهای ایران، پلاسکوهای آینده» که در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، گفت: در روزهای اخیر میزان بارشی که متأثر از تأثیرات اقلیمی است و به شکل کلان ظاهرشده است، بخش عمده کشور را با مخاطرات محیطی جدی ازجمله سیلاب مواجه کرده است و هشدارهای جدی برخی از کشورها را تهدید می‌کند.

وی در این نشست که توسط اداره فعالیت‌های دینی، ادبی و هنری جهاد دانشگاهی استان البرز برگزار شد، افزود: سیلابی که امروز شاهد آن هستیم الزاماً به دلیل حجم بالای بارش نیست؛ بلکه تابع مدیریت منابع آب کشور است و این به معنای عدم آمادگی ما برای رویارویی با حجم این بارش است.

کاویانی راد یادآور شد: درواقع زمانی که زمین توان این حجم بارش را نداشته باشد، به شکل سیلاب جاری می‌شود و اگر مدیران و مسئولان مربوطه قبل از این بارش حجیم و گسترده به تدابیری ازجمله لایروبی ‌جوی‌ها، کاشتن درخت‌ها و رستنی‌ها و همچنین اجرای طرح‌های آبخیزداری توجه داشتند، با این مشکل مواجه نمی‌شدند.

وی ادامه داد: پیشگیری و مدیریت بحران در مخاطرات محیطی نقش مهم و جدی را دارد؛ چراکه اگر مسئولان زیرساخت‌های لازم را ارزیابی کرده بودند این بارش بلای طبیعی نبود؛ بلکه در تقویت منابع زیرزمینی کشور نقش مؤثری داشت.

کاویانی راد افزود: وجود بلاهای طبیعی یک واقعیت طبیعی است آنچه غیرطبیعی است نحوه مدیریت بحران در کشورهاست که متولیان توسعه شهری نقش مؤثری در توسعه و گسترش مخاطرات طبیعی و کاهش آن دارند.

این استاد جغرافیای سیاسی خاطرنشان کرد: واقعه پلاسکو یک تلنگر جدی بر ذهنیت مردم و همچنین در کارکرد و نهادهای مجری ایجاد کرد متأسفانه بعد از واقعه پلاسکو بیشتر کارشناسی‌ها از محور مسائل سیاسی بود و همچنین فضای مجازی آکنده از چنین جوی شده بود.

کاویانی راد در ادامه به تعاریف امنیت پرداخت و گفت: امنیتی که امروز از آن صحبت می‌کنیم امنیتی است که مبتنی بر واقع‌گرایی است در این امنیت واقع‌گرایانه دولت و حکومت مأمور امنیت کشور هستند و ابزار آن رویکرد نظامی کشور است و هر کشوری که تسهیلات بیشتری داشته باشد امنیت بیشتری هم خواهد داشت.

وی افزود: از اوایل دهه ۱۹۶۰ نگاه سنتی و واقع‌گرایانه به امنیت، موردنقد و انتقاد گرفت و بعد از فروپاشی شوروی امنیت انسانی بازتعریف شد که در این امنیت مردم هدف هستند و حکومت و دولت در خدمت امنیت مردم قرار می‌گیرند و ابزار آن مداخله مردم در سرنوشت امور مربوط به خود است.

سیلاب‌ها نتیجه ناتوانی در مدیریت منابع آب

این استاد جغرافیای سیاسی بابیان اینکه رشد شتابان شهرنشینی می‌تواند امنیت جوامع را به‌شدت تحت تأثیر قرار ‌دهد، افزود: امنیت انسانی و جایگاه آن در کشور ما به‌طور مشخص مبتنی بر رویکرد واقع‌گرایانه است و بیشتر امنیت سیاسی را حفظ می‌کند؛ به‌طوری‌که کشور ما در موقعیتی قرار دارد که این رویکرد به‌تنهایی نمی‌تواند امنیت کشور را تأمین کند.

کاویانی راد گفت: ایران با رویکرد نظامی از میان ۴۳ بلای طبیعی تقریباً ۳۹ مورد رادار است و هرازگاهی امنیت کشور را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد امروزه شهرهای ما تحت تأثیر عوامل مختلف زیست پذیری با چالش‌های مختلف مواجه بوده است و به‌تبع آن زیست پذیری آن کاسته شده است.

وی اظهار کرد: در یک و نیم دهه اخیر بخش عمده منابع زیرزمینی که متأثر از کاهش بارش بوده به پایان رسیده است و با توجه به اینکه بیش از ۷۳ درصد جمعیت در شهرها زندگی می‌کنند، تلاش برای امنیت زیستگاه نقش مهمی در تأمین امنیت کشور دارد.

کاویانی راد گفت: اکثر شهرها و کلان‌شهرها در معرض مخاطرات محیطی هستند و تجربه نشان داده است که خسارات زیادی در حجم میلیاردی و جانی بر شهروندان تحمیل کرده است و اساساً شهرهای ما تاب‌آوری لازم را در برابر مخاطرات طبیعی ندارند.

فرهنگ آموزش مدیریت بحران در کشور پایین است

وی افزود: اکثر شهرها بر روی خطوط گسل گسترده شده‌اند و درصورتی‌که این خطوط فعال شوند متناسب با لرزه‌خیزی آن خسارت مالی و جانی بر شهروندان تحمیل خواهد شد، که کم‌وبیش اخبار متعددی پیرامون این موضوع نیز شنیده‌ایم.

کاویانی راد ادامه داد: متأسفانه حادثه پلاسکو محل خوبی برای برخی جریان‌های سیاسی در نقد وضعیت موجود بود و همچنین صداوسیما نیز جهت‌گیری سیاسی داشت؛ اما حادثه پلاسکو یک بحث سیاسی نبوده است و بعد از یک هفته گذشتن این حادثه و با توجه به آشکار شدن برخی از واقعیات، کارشناسان به تحلیل پرداختند که عمدتاً تحلیل ماهیتی  و هشدار گونه داشتند و برخی از مسئولان نیز در رده‌های بالاتر ابراز همدردی با خانواده و به نقطه نظرات خود پرداختند.

این استاد دانشگاه افزود: هجمه‌هایی از حضور مردم در اطراف پلاسکو و برخی از اتفاقات اخیر پیرامون حادثه پلاسکو چند موضوع را به‌خوبی آشکار کرد و آن فرهنگ شهروندی جامعه بود آموزش و فرهنگ‌سازی وظیفه مدیریت بحران است متأسفانه فرهنگ آموزش مدیریت بحران پایین است و فرآیند فرهنگ‌سازی و آموزش در بین شهروندان به‌خوبی انجام‌نشده بود.

کاویانی راد خاطرنشان کرد: موضوع دیگر در این حادثه این است که واقعیت حادثه پلاسکو مشخص نیست؛ برخی به دلیل اتصال برق و برخی به دلیل نشست گاز و عوامل متعدد دیگر دانستند که علت اصلی هنوز مشخص نشده است.

رشد اکثر کلان‌شهرهای ایران در عرصه‌های پرخطر رخ‌داده است

وی تصریح کرد: واقعیت این است که مدیریت بحران و نهادهای مربوط ازجمله شهرداری، وزارت راه و وزارت کشور که نقش جدی داشتند موفق عمل‌نکرده‌اند و بنیاد مستضعفان که در رأس همه این نهادها قرار دارد از مسئولیت آن کاسته نمی‌شود؛ چراکه بنیاد مستضعفان صاحب و مسئول ساختمان پلاسکو بوده است.

کاویانی راد گفت: در تهران سه هزار واحد ساختمانی مشابه پلاسکو وجود دارد که دستگاه‌های نظارتی به‌سان پلاسکو نیز نتوانستند کاری کنند و همچنین ۶۰ درصد ساختمان‌های تهران ناامن هستند و با توجه به زلزله‌خیز بودن و وجود خطوط گسل در تهران،   با بروز کوچک‌ترین بلایای طبیعی تخریب خواهند شد.

وی افزود: اکثر کلان‌شهرهای ایران توسعه و گستردگی‌شان از معیارهای شهرسازی تبعیت نکرده است و رشد اکثر آن‌ها در عرصه‌های پرخطر رخ‌داده است و با رخ دادن رویدادهایی همانند پلاسکو مهار کردن آن غیرممکن است.

کاویانی راد یادآور شد: متأسفانه بخش عمده درآمد شهرداری‌ها ناشی از ساخت‌وسازهای شهری است و به زمینی که دچار لغزش و رانش است مجوز ساخت‌وساز داده‌شده است.

برخورد سیاسی و جناحی با امنیت انسانی درست نیست

وی خاطرنشان کرد: در حادثه پلاسکو اساساً همه‌ دستگاه‌ها ناکارآمد بودند و هرکدام دیگری را مقصر می‌دانستند و هیچ‌کدام حاضر به عذرخواهی نبودند که با نوعی فرافکنی همراه بود.

کاویانی راد گفت: کشور ما ازنظر بلاهای طبیعی جزء شش کشور دنیا است و با توجه به اینکه بخش عمده کشور شهرنشین هستند و به‌واسطه کاستی‌ها و ناکارآمدی‌ها مدیریت بحران امکان اینکه ساختمان‌های بلند مانند پلاسکو ریزش کند وجود دارد، جامعه از وضع از موجود نگران است.

این استاد جغرافیای سیاسی بابیان این‌که با امنیت انسانی نباید برخورد جناحی و سیاسی کرد، افزود: با ناکارآمدی مدیریت پلاسکو ناگزیریم به سمت مدیریت یکپارچه شهری برویم؛ در غیر این ‌صورت، امنیت انسانی در کلان‌شهرها با وقوع حادثه‌هایی مانند پلاسکو به خطر می‌افتد.

کاویانی راد گفت: آموزش شهروندان از طریق رسانه‌ها، نظارت شهرداری و سازمان آتش‌نشانی در ساخت‌وسازها و همچنین بازتعریف قوانین با تحولات زیست‌محیطی می‌تواند بخشی از امنیت کشور را تأمین کند.

مهر