جاده های کشور در سال جاری حدود۳۰۰هزار نفر کشته و زخمی و ده ها هزار میلیارد تومان هزینه برای کشور ایران ایجاد نموده اند این روند نامیمون بادرصد بالایی در حال رشد است و می رود تا تارو پود اقتصاد کشور را در چنبره خود فرو برد ؛ ادامه این وضعیت خطرناک با هیچ عقل سلیمی سازگار نیست و باید هر چه سریعتر اقدام عاجل انجام پذیرد.
بهترین و مطلوب ترین اقدامی که می توان با تمسک به آن علاوه بر کنترل روند ناهنجار موجود ، زمینه های ترقی و توسعه و آرامش را در کشور حکمفرما نمود توسعه شبکه مدرن ریلی می باشد. امنیت، سرعت، هزینه کم انرژی، درآمد زایی، توزیع عادلانه امکانات و دهها مزیت ویژه دیگر با شبکه مدرن ریلی تحقق خواهد یافت. در متن زیر به مزایا و مشکلات پیش روی توسعه شبکه مدرن ریلی اشاره خواهد شد و در پایان چند پیشنهاد سازنده ارائه می گردد.
الف) مزایای توسعه سیستم حمل و نقل ریلی در اقصی نقاط کشور
۱) ایمنی بسیار بالا و غیر قابل مقایسه با دیگر سیستم های حمل و نقل
۲) راحتی و آسایش مسافران
۳) مصرف کم انرژی خصوصا در قطار های برقی(در مسیرهای پر تردد برقی کردن قطارها کاملاً توجیه پذیر وضروری است)
۴) امکان استفاده از وقت و زمان در طول سفر
۵) سرعت نسبی مناسب خصوصا در قطارهای برقی
۶) اشتغال زایی مستقیم و غیر مستقیم مناسب در زمان ساخت و بهره برداری
۷) ارزان بودن حمل بار خصوصاً با حجم و وزن زیاد با قطار در مقایسه با سایر وسایل حمل و نقل
۸) ارزان بودن حمل مسافر خصوصا در مقایسه با هواپیما و خودرو شخصی(با قیمت واقعی سوخت)
۹) کمک به خلوت شدن خیابانها و کاهش تصادفات جاده ای ناشی از آن
۱۰) کاهش نیاز به ساخت بزرگراه ها و خیابانها وهزینه های سنگین ناشی از آنها
۱۱) ایجاد بستر مناسب جهت واقعی کردن قیمت سوخت و هدفمند کردن یارانه ها
۱۲) توجیه پذیر شدن ساخت بسیاری از کارخانه ها و واحدهای تولیدی در نقاط دور از مرکز به علت کاهش قابل توجه هزینه انتقال بار با قطار
۱۳) درآمد سرشار ترانزیت بار از جنوب به شمال و از شرق به غرب کشور
۱۴) امکان ترانزیت نفت و گاز و دیگر مواد سوختی بین کشورهای مختلف
۱۵) توجیه پذیر شدن صادرات بسیاری از تولیدات صنعتی,معدنی ومواد غذایی
۱۶) افزایش قابل ملاحظه مسافرت های داخلی و خارجی و درآمد و اشتغال زایی ناشی از آن
۱۷) امکان توزیع مناسب بهداشت و درمان و آموزش در سراسر کشور با قطارهای سریع

۱۸) اتصال شهرهای بزرگی چون تهران به شبکه ریلی مدرن موجب خواهد شد شهروندان ساکن در شهرهای بزرگ بتوانند در روزهای تعطیل هفته طی مدت کوتاه ۱تا ۲ ساعت به شهرهای زیبای شمال و توریستی کشور با امنیت و آسایش مسافرت نمایند.
۱۹) با توسعه خطوط ریلی مدرن سرمایه گذاری در مناطق مستعد دور دست از ابعاد مختلف جذابیت لازم را خواهد یافت.
۲۰) از بعد نظامی و امنیتی توسعه شبکه مدرن ریلی موجب افزایش چشمگیر توان عکس العمل سریع خواهد گردید.
۲۱) فراهم شدن امکان صدور گسترده خدمات فنی و مهندسی و تجهیزاتی به خارج از کشور و کسب درآمد مناسب از این طریق
ب) زیر بناهای توسعه شبکه ریلی در ایران
▪ توان ساخت انواع واگنهای پیشرفته در شرکتهای واگن پارس و کوثر،واگن سازی تهران و تبریز، پلور سبز و...
▪ توان ساخت لکوموتیو پیشرفته در شرکت واگن پارس ووجود امکانات بالقوه در چندین شرکت داخلی دیگر
▪ امکان ساخت ریلهای جدید در داخل کشور خصوصاً در شرکتهای صفا،زاگرس ،ذوب آهن اصفهان
▪ توان بسیار مطلوب کشور در ساخت پل های مسیرهای ریلی
▪ وجود شرکتهای با رتبه بالا و توان مطلوب جهت ساخت زیر سازی های لازم خطوط ریلی
▪ توان مطلوب کشور جهت ساخت تونل های لازم در مسیر خط آهن با کیفیت مطلوب و زمان مناسب
▪ وجود نیروهای با تجربه ، متخصص و زبده باسوابق ارزشمند
▪ صاف و هموار بودن بخش قابل توجهی از مسیرهای مورد نظر جهت توسعه شبکه مدرن ریلی
▪ موقعیت ویژه و ممتاز جغرافیایی ایران
▪ توان مطلوب کشور در زمینه تولید سیمان، آهن، سیستم های الکترونیکی و کنترلی
▪ سیستم برق رسانی گسترده در سراسر کشور
▪ نیروی انسانی نسبتا ارزان در مقایسه با کشورهای پیشرفته
ج) مشکلات و موانع
▪ هزینه اولیه جهت انجام این سرمایه گذاری مهم و زیربنایی
▪ فرسوده و قدیمی بودن بخش قابل توجهی از شبکه ریلی و اثرات روانی و فرهنگی و اقتصادی ناشی از آن از جمله راه آهن تهران-اهواز که به علت فرسوده شدن ریلها و غیر استاندارد بودن برخی نقاط ، مسیر سرعت در این مسیر حتی کمتر از اتوبوس است و لازم است با سرعت نسبت به بازسازی و نوسازی این مسیر و دوخطه نمودن آن اقدام شود .
▪ ضعف در وجود برنامه ای همه جانبه ومناسب جهت توسعه گسترده شبکه مدرن ریلی در کشور
▪ دولتی بودن سیستم حمل و نقل ریلی خصوصا حمل و نقل باری
▪ ضعف توان مالی راه آهن جهت پرداخت طلب شرکتهای داخلی
▪ تمایل زیاد راه آهن به واردات و عدم انجام اقدامات مناسب جهت حمایت از تولید داخل با طرح توجیهات مختلف از جمله نداشتن توان پرداخت ریالی و کمبود ظرفیت ساخت در داخل کشور
▪ تاثیرات عوامل سیاسی بر موضوعات کارشناسی و خسارات سنگین ناشی از آن
▪ عملکرد نامناسب در کسب مشارکت مردمی در طرح های توسعه ای
▪ عدم درک مزایای ویژه و جایگاه حمل و نقل ریلی در بخشی از بدنه قوای مقننه و مجریه و توجه خاص آنها به حمل و نقل جاده ای و صرف بودجه کلان در این بخش و به دنبال آن کمبود بودجه جهت توسعه شبکه مدرن ریلی ؛ متاسفانه در این شرایط خاص درک مهم و مهتر در وزارت راه نیز بروز ننموده است . اگر کمبود بودجه هست با بودجه موجود باید توسعه شبکه ریلی را با سرعت انجام داد نه اینکه همچنان صرف هزینه های بسیار کلان جهت جاده سازی ادامه داشته باشد .
▪ وجود سوخت یارانه ای در کشور که موجب کم رنگ شدن مزیت های بی نظیر شبکه مدرن ریلی شده است
▪ یک خطه بودن بسیاری از مسیرهای ریلی و محدودیتهای متعدد ناشی از آن از جمله اینکه امکان استفاده مطلوب و رفت و آمد تعداد زیاد قطار را محدود می کند سرعت را محدود می کند.
▪ ضعف وجود پیمانکار عمومی و حمل و نقل ریلی ؛ پیمانکار عمومی می تواند یک پروژه کامل شامل ساخت زیربنای ریلی ریل گزاری ، تامین لکوموتیو و واگن را انجام دهد . به عنوان مثال خط آهن چابهار به زاهدان وقتی به یک پیمانکار عمومی واگذار شود این GC تمامی مراحل یاد شده را انجام می دهد لذا راه آهن باید سازوکاری طراحی کند که جذابیت انعقاد قراردادهای BOT یا BOO در زمینه حمل و نقل ریلی ایجاد شود . GC (پیمانکار عمومی) مورد نظر می تواند جهت توسعه شبکه ریلی عراق ، افغانستان و دیگر کشورهای جهان فعالیت نماید و در مناقصات مختلف با قدرت شرکت نماید .
د) پشنهادها
▪ اجرای هر چه سریعتر اصل ۴۴ در راه آهن و واگذاری خدمات ریلی باری به بخش خصوصی
▪ انجام مطالعات جامع علمی در خصوص مسیرهای مناسب جهت توسعه شبکه مدرن ریلی در سراسر کشور
▪ فراهم نمودن شرایط حداکثر استفاده از توان طراحی، مهندسی و ساخت داخل و رفع موانع موجود و حمایت عملی از تولید کنندگان داخلی(شرکت راه آهن اعلام نموده که تامین لکوموتیو یکی از گلوگاههای توسعه حمل و نقل ریلی است از طرف دیگر شرکت واگن پارس تولید گننده لکوموتیو تحت لیسانس شرکت آلستروم فرانسه در حال تولید لکوموتیو است که حدود۳۰تا ۳۵ درصد آن تولید داخل می باشد، شرکتهای قطعه ساز آمادگی دارند تا تولید داخل را به حدود ۸۰درصد افزایش دهند اما برای آنها نیز انجام این کار به شرطی توجیه اقتصادی دارد که تعداد سفارشات به حد قابل قبولی مثلا ۵۰۰قطعه برسد اما راه آهن در سپردن پروژه به داخل قطه چکانی عمل نموده و بیشتر پروژه ها در خارج اجرا می شود؛ این روند تولید داخل و افزایش توان فنی و مهندسی را با معضل مواجه نموده است.
که امید است این روند اصلاح شود.
▪ حرکت منسجم و برنامه ریزی شده جهت واقعی نمودن قیمت سوخت هم زمان با توسعه گسترده شبکه ریلی و صرف درآمدهای حاصل از واقعی شدن قیمت سوخت جهت توسعه سریع و مدرن شبکه ریلی
▪ تلاش جهت حداکثر استفاده از مشارکت مردمی در طرح های توسعه ریلی
▪ اقدام عملی و برنامه ریزی شده جهت دو خطه نمودن مسیرهای اصلی از جمله مسیرهای تهران – خوزستان و بندرعباس- سرخس
▪ تقویت شرکتهای پیمانکار عمومی داخلی در بخش ریلی جهت سپردن پروژه های BOT و EPC به این شرکتها