به گزارش خبرگزاری میزان، به دنبال عملیات غافلگیر کننده والفجر 8 و تصرف شهر استراتژیک فاو توسط رزمندگان اسلام و به هم خوردن توازن سیاسی – نظامی به نفع جمهوری اسلامی، رژیم عراق شیوه ای جدید برگزید و درصدد فعال شدن در جبهه زمینی و موضع تهاجمی برآمد و این استراتژی را بعد از اشغال مهران، به استراتژی دفاع متحرک نامگذاری کرد.

عراق می کوشید تا با ادامه عملیات های خود نقاط دیگری را تصرف کند. ادامه چنین وضعیتی می توانست عواقب وخیمی را هم از بُعد نظامی و هم از بُعد سیاسی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد. بر همین اساس، برای مقابله با حرکت جدید عراق انجام عملیات برای آزاد سازی شهر مهران و ارتفاعات آن مورد تاکید قرار گرفت.

این استراتژی بعد از بازپس گیری منطقه والفجر 9 (منطقه چوارتا) که از تاریخ 64/12/16 شروع شد، در تاریخ 65/2/27، با آزاد سازی مهران به اوج خود رسید و با ضربه سختی که دشمن در جریان این آزاد سازی متحمل شد، پایان یافت.

از هنگام شروع تهاجم جدید ارتش عراق، وحدت و هم دلی نیروهای رزمنده ایرانی به شکل زیبایی جلوه گر شد و برادران ارتشی، سپاهی و بسیج مردمی پا به پای هم در مقابل تهاجم دشمن به مقاومتی دلیرانه دست زدند.

حمله عراق به مهران

ارتش عراق، ساعت یک بامداد 65/2/27، در منطقه مهران دست به تهاجم زد و شهر و حومه آن و برخی از ارتفاعات منطقه را تصرف کرد. در این زمان واحدهای ارتشی، مرکب از 6 گردان پیاده و 2 گردان زرهی، مسئولیت خطوط پدافندی را در این منطقه به عهده داشت و نیروهای سپاه نیز ، پشتیبانی از این منطقه را به طور کامل بر عهده نگرفته بود.

اهداف عملیات

باز پس گیری شهر مهران و سلسله ارتفاعات قلاویزان و دستیابی به مرز و تامین کل منطقه.

منطقه عملیات

منطقه عملیاتی از جنوب به ارتفاعات قلاویزان، از شمال به ارتفاعات نمه کلان کوچک، از غرب به امتداد غربی ارتفاعات قلاویزان و پاسگاه مرزی بهران آباد، و از شرق به جاده مهران – دهلران منتهی می شد.

پس از اشغال مهران، استحکامات و موانع متعددی توسط دشمن ایجاد شد. در محور شمالی (جاده ایلام – مهران و باغ کشاورزی) هفت ردیف مین همراه با کانال و بیش از پنج ردیف سیم خاردار رشته ای وجود داشت. در محور میانی (حد فاصل رودخانه گاوی و جاده دهلران – مهران) به لحاظ کوهستانی بودن منطقه، استحکامات نسبتاً ضعیف بود. در محور جنوبی (ارتفاعات قلاویزان) سنگرهای کمین و در بعضی شیارها، یک ردیف سیم خاردار و مین وجود داشت.

استعداد دشمن

منطقه مورد نظر برای عملیات، تحت مسئولیت لشکر 17 زرهی از سپاه دوم عراق بود. حفظ پدافندی این لشکر از رودخانه کنجاپنجم به سمت میان کوه امتداد می یافت. علاوه بر یگان های سازمانی این لشکر (تیپ های 70 زرهی، 59 زرهی و 705 پیاده) یگان های زیر نیز تحت امر آن بودند:

- تیپ های 433 ، 417 و 425 پیاده.

- تیپ 1 کماندویی و گردان کماندو لشکر 40 پیاده.

با شروع عملیات، یگان های زیر نیز وارد منطقه شدند:

- تیپ 1 مکانیزه، 4 و 5 پیاده، 3 نیروی مخصوص، 2 و 10 زرهی از گارد ریاست جمهوری.

- تیپ های 71، 72 و 3 پیاده از لشکر 35 پیاده.

- تیپ های 501، 113، 95، 118 و 108 پیاده.

- تیپ 24 مکانیزه.

- تیپ های 2، 3 و 5 کماندو، گردان کماندویی لشکر 20 پیاده و گردان کماندویی لشکر 2 پیاده.

- تیپ 65 نیروی مخصوص.

- گردان های 763، 110، 15، 766، 217، 238، 53، 247 و 489 توپخانه.

قوای خودی

قرارگاه نجف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

- لشکر 27 محمد رسول الله (ص) با 7 گردان پیاده + گردان تانک.

- لشکر 17 علی ابن ابی طالب (ع) با 3 گردان پیاده + 1 گروهان تانک.

- لشکر 5 نصر با 3 گردان پیاده.

- لشکر 25 کربلا با 4 گردان پیاده + 1 گردان تانک.

- لشکر 10 سید الشهدا (ع) با 3 گردان پیاده.

- لشکر 41 ثارالله (ع) با 4 گردان پیاده + گردان تانک.

- تیپ مستقل 21 امام رضا (ع) با 2 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 15 امام حسن (ع) با 5 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 662 بیت المقدس با 2 گردان پیاده .

- گردان مستقل 38 زرهی ذوالفقار با 1 گروهان تانک.

- 2 گردان توپخانه سپاه + 4 گردان توپخانه ارتش.

طرح عملیات

تلاش اصلی بر انجام عملیات از محور ارتفاعات قلاویزان و یال های آن تا رودخانه گاوی در نظر گرفته شد. بر همین اساس، عملیات در سه مرحله به ترتیب زیر طراحی گردید:

مرحله اول؛ تامین ارتفاعات قلاویزان ایران تا روستای امام زاده سید حسن.

مرحله دوم؛ تامین ارتفاعات جبل حمرین تا شیار مگ سوخته و در امتداد آن، تامین روستاهای بهین، بهروزان و هرمزآباد

مرحله سوم؛ تصرف خاکریز عملیات والفجر 3، که روستای فرخ آباد تا زیر ارتفاعات 223 قلاویزان داشت و در نتیجه مهران در این مرحله تامین گردید.

شرح عملیات

مرحله اول عملیات در ساعت 22:30 روز 65/4/9 با رمز یا ابا الفضل العباس(ع)، ادرکنی آغاز شد و نیروهای خودی در اغلب محورها خطوط دشمن را شکسته و تا قبل از روشنایی صبح ضمن انهدام بیش از 10 گردان پیاده عراق، اهداف مرحله اول و قسمتی از مرحله دوم عملیات را به تصرف درآوردند.

ساعاتی بعد، دشمن با به کارگیری نیروهای احتیاط خود به محور امامزاده سید حسن پاتک کرد که با مقابله قوای خودی خنثی شد. سپس، یگان های خودی با مشاهده از هم گسیختگی نیروهای دشمن، عملیات را – طی روز اول – بدون وقفه ادامه دادند.

در شب دوم، کلیه یگان های عمل کننده ضمن پیشروی در باقی مانده محدوده مرحله دوم عملیات، تا قبل از روشنایی صبح، خط سراسری – از هرمزآباد تا شیار مگ سوخته – را کاملا تامین کرده و مقداری از محدوده مرحله سوم عملیات را نیز تامین کردند.

از آغاز روز دوم (1365/4/11) عملیات در کلیه محورها ادامه یافت و نیروهای رزمنده ضمن به اسارت درآوردن تعدادی از نیروهای دشمن، به باغ کشاورزی وارد شدند و سپس در حدود ساعت 12 این روز نیز شهر مهران آزاد شد.

ساعت 6 صبح روز سوم، دو تیپ گارد ریاست جمهوری به ارتفاع 210 پاتک کرد، پس از یک درگیری سخت ارتفاع مذکور را تصرف کرد. به همین خاطر، نیروهای خودی مستقر در این منطقه حدود 200 متر عقب آمدند.

در ادامه عملیات، رزمندگان از محورهای قلعه کهنه و فرخ آباد به طرف تپه های غلامی و پاسگاه دراجی حرکت کرده ضمن پاکسازی کامل منطقه، تعداد زیادی از نیروهای دشمن را به اسارت درآوردند.

در جریان مرحله چهارم عملیات، که از ساعت 24 روز 12/4/1365 آغاز شد، با ورود قوای خودی به روستای فیروز آباد، دشمن عقب نشینی کرد. سپس، خاکریزی از فیروزآباد تا یال های ارتفاعات قلاویزان احداث کردند. درگیری، همچنان در اطراف ارتفاعات 223 ادامه داشت و دشمن، فشاری قابل ملاحظه در نقاط مختلف وارد کرده، تنها ارتفاعات فوق را در تصرف خود نگه داشته بود. حدود ساعت 7 صبح روز چهارم (13/4/1365) پاتک شدید دشمن روی ارتفاعات قلعه آویزان – به منظور تصرف قله 200 – شروع شد؛ لیکن با مقاومت و حملات پی در پی قوای خودی، این پاتک شکست خورد.

در روز پنجم، ارتفاع 210 مجددا به تصرف نیروی خودی درآمد و در سحرگاه روز ششم نیز رزمندگان در مرحله پنجم عملیات با حمله به ارتفاع 223، ضمن تامین اهداف تعیین شده، قرارگاه تاکتیکی لشکر 17 زرهی عراق را به تصرف درآوردند.

در تاریخ 18/4/1365، علاوه بر تصرف باقی مانده یال های غربی ارتفاع 223، قرارگاه تاکتیکی تیپ 24 مکانیزه عراق منهدم و فرمانده آن به همراه تعدادی دیگر اسیر شد.

ارزیابی عملیات کربلای 1

عملیات موفق کربلای یک، پایانی بود بر استراتژی دفاع متحرک عراق و نیز نقطه شروع امیدوار کننده ای برای نیروهای خودی جهت انجام عملیات محدود ایذایی.

منفعل کردن سیاست تهاجمی عراق، هدف عمده ای بود که نیروها به خوبی توانستند به آن دست یابند.

سرعت عمل، اعتقاد یگان ها، حفاظت عملیات، فریب دشمن، تناسب نیروها با طرح عملیات، انجام کارهای مهندسی لازم و ... از جمله عوامل بارز و موثر در این عملیات بود.

نتایج عملیات

طی این عملیات، منطقه ای به وسعت 175 کیلومتر مربع از خاک ایران و نیز عراق شامل شهر مهران و روستاهای اطراف آن، جاده دهلران – مهران – ایران، ارتفاعات حساس و سرکوب قلاویزان و حمرین و نیز دو پاسگاه مرزی آزاد شد. هم چنین عقبه های دشمن از جمله شهرهای بدره و زرباطیه در دید و تیر قوای خودی قرار گرفت.

در این عملیات، 1210 نفر از نیروهای دشمن اسیر شدند.

خلاصه گزارش عملیات:

نام عملیات: کربلای 1

زمان اجرا: 1365/4/9

مدت اجرا: 10 روز

مکان اجرا: منطقه عملیاتی دشت مهران – جبهه میانی جنگ

رمز عملیات: یا ابوالفضل العباس(ع)

ارگان های عمل کننده: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

اهداف عملیات: بازپس گیری دوباره شهر مهران و ارتفاعات مرزی منطقه و سرکوب و منفعل کردن دشمن

از امداد غیبی تا رشادت سرداران شهید همت و دستواره

«محمدعلی جعفری» از بسیجیان جوان و شجاع دوران دفاع مقدس و از رزمندگان عملیات «کربلای یک» در آزادسازی مهران در سال 65 حضوری فعال و نقش آفرین داشته است.

وی پس از بیان خاطره هایی از این حماسه جاوید رزمندگان اسلام و چگونگی طراحی و چرایی این رزم ماندگار می گوید: وقتی عراقی ها تبلیغات گسترده رسانه ای را پس از تصرف مهران آغاز کردند، امام (ره) این موضوع را از رسانه های بیگانه شنیده بود و متوجه شد که عراقی ها می خواهند عملیات جدیدی آغاز کنند.

به همین علت به تعدادی از پرسنل سپاه که خدمت ایشان می رسند دستور می دهد و به آنان تکلیف می کند که مهران باید آزاد شود. «شهر مرزی مهران در اوایل جنگ همانند دیگر شهرهای مرزی مورد تجاوز همه جانبه دشمن بعثی قرار گرفت و در تاریخ 59/07/02 به طور کامل به تصرف نیروهای عراقی درآمد.

در آن زمان متاسفانه به علت این که هیچ گونه دفاعی از سوی نیروهای ما انجام نگرفت و انسجام زیادی میان ارتش و سپاه و بسیج نبود و برتری که عراق به علت داشتن تجهیزات نظامی داشت باعث شد به راحتی نیروهای بعثی وارد مهران شوند و این شهر را به طور کامل اشغال کنند.»

این رزمنده روزهای سخت دفاع مقدس افزود: در هفتم مرداد 62 و در عملیات والفجر 3 قسمت اصلی شهر مهران و بخشی از اطراف و بلندی های مشرف بر شهر، از دست نیروهای عراقی آزاد شد و مدتی که عراقی ها در مهران بودند گاهی توسط نیروهای خودی و گروه هایی که تازه تشکیل شده بودند مثل بسیج و تعدادی از نیروهای ارتش مورد آزار و اذیت قرار می گرفتند، اما عراقی ها بیشتر شهر را حفظ کردند.

سرهنگ جعفری بیان کرد: این عملیات با فرماندهی مشترک ارتش و سپاه طراحی شد که علاوه بر آزادی خود مهران، باعث تسلط رزمندگان اسلام بر جاده مهران – دهلران و مهران – ایلام و بخش هایی از ارتفاع های راهبردی «قلاویزان» شد.

به گفته این فرمانده دوران دفاع مقدس، مهران و بلندی های مشرف به آن توسط شهید همت فرمانده لشکر 27 محمد رسول الله (ص) با طراحی عملیاتی بعد از کلی مقاومت که عراقی ها در قسمت شمالی مهران ( ورودی ایلام از سمت مهران) در بلندی های معروف «کله قندی» با وجود محاصره انجام می دادند و سعی می کردند که این تپه ها را حفظ کنند، چون اشراف خاصی بر منطقه داشت به طور کامل آزاد شد.

بعد از چند روز که از عملیات گذشت و بعثی ها تپه ها را رها نمی کردند و همچنان مقاومت می کردند، دوباه عملیاتی توسط شهید معظم و گرانقدر ابراهیم همت فرمانده لشکر 27محمد رسول الله (ص)با یک گردان طراحی شد که در این عملیات تپه های کله قندی از دشمن بازپس گرفته شد و شهر مهران و ارتفاع های مشرف بر آن به طور کامل پس گرفته شد.

فرمانده سپاه پاسداران شهرستان آبدانان اضافه کرد: عراق به دنبال شکست هایی که در عملیات والفجر 5 خورده بود و روحیه نیروهایش را از دست داده بود، به فکر این بود که چکار کند که هم از حالت پدافندی (دفاعی) بیرون آید و هم وارد حالت آفندی (حمله) شود و هم روحیه نیروهای شکست خورده در عملیات «فاو» را ترمیم و بازسازی جبران کند، به همین علت دشمن بعثی عملیات هایی را با عنوان (عملیات های متحرک) و (استراتژیک متحرک) طراحی و سعی کرد دوباره در بخش هایی از مرز که احساس می کرد در آنجا ضعف هایی دارد عملیاتش را گسترش دهد و دوره دفاع متحرک را آغاز کند.

وی ادامه داد: در روزهای پایانی سال 64 و اوایل سال 65 عراقی ها عملیات هایی در مناطق مختلف داشتند، تا این که در تاریخ 6 اردیبهشت 65 با 7 تیپ پیاده و 2 تیپ زرهی به شهر مهران حمله کردند که با توجه به امکانات و تجهیزات و حمایت های کشورهای مختلف توانستند در این تاریخ مهران را اشغال و در آنجا مستقر شوند.

بعثی ها با ورود به مهران تبلیغات گسترده ای انجام دادند و سعی کردند اشغال مهران را بزرگ نمایی و آن را در مقابل فاو قرار دهند و وانمود کنند که عملیات دفاع متحرک را انجام داده و موضوع تصرف مهران را در مقابل شکست و از دست دادن فاو قرار دهند و هدف آنها بیشتر تقویت روحیه نیروهای شکست خورده خود و برون رفت از لاک دفاعی و برگشتن به حالت آفندی بود.

وی بیان کرد: وقتی عراقی ها تبلیغات گسترده رسانه ای را از تصرف مهران آغاز کردند، امام این مطلب را از رسانه های بیگانه شنیده بود و متوجه شده بود که عراقی ها می خواهند عملیات های جدیدی را آغاز کنند، به همین سبب به تعدادی از نیروهای سپاه که خدمت ایشان می رسند دستور می دهد و به آنان تکلیف می کند که مهران هم باید آزاد شود که متعاقب این فرمان صریح فرمانده کل قوا، 45 روز از این جریان نگذشت که نیروهای زیادی از لشکرهای سپاه در منطقه مستقر شدند.

«همان گونه که می دانید مهران یکی از شهرهای گرمسیری است که دمای آن در تیرماه که عملیات آزاد سازی مهران در آن اتفاق افتاد بالای 50 درجه بود، با این وضعیت نیروهای لشکرهای سپاه از نقاط مختلف کشور مستقر شدند و در کمتر از 45 روز از تصرف مهران، با طراحی عملیات بزرگ کربلای 1 در 5 مرحله وارد انجام عملیات شدند.»

عملیات کربلای 1 در شب دهم تیرماه 65 با رمز «یا ابوالفضل العباس(ع)» آغاز شد

«عملیات کربلای 1 در شب دهم تیرماه 65 با رمز «یا ابوالفضل العباس(ع) ادرکنی» آغاز شد و در همان روز نخست عملیات و شاید 48 ساعت های نخست آن، تمامی منطقه عمومی مهران از جمله شهر مهران، پاسگاه مرزی دوراجی عراق، قله های 223 از رشته بلندی های قلاویزان و در مجموع 175 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی در دشت مهران آزاد شد. از قبل پیش بینی می شد که در نتیجه عملیات کربلای یک، شهر مهران آزاد شود اما این عملیات بیشتر از پیش بینی ها پیشرفت داشت، تا جایی که حتی دو شهر زرباطیه و بدره عراق نیز در تیر رس نیروهای ما قرار گرفت و شتاب پیروزی در این نبرد، ارتش عراق را دوباره در لاک دفاعی فرو برد. آزادسازی مهران و سرعت پیروزی در این نبرد، اثرهای اقدام های قبلی عراق در دوره دفاع متحرک را خنثی و ارتش عراق را دوباره در لاک دفاعی فرو برد.»

وی گفت: یکی از خاطرات تلخ من به عنوان یکی از بسیجیان حاضر در عملیات ماندگار کربلای یک این است که شهید «رضا دستواره» جانشین فرمانده لشکر محمد رسول الله(ص) که یکی از رزم آفرینان دلیر عرصه های جنگ و دفاع از حریم ایران اسلامی بود در اثر اصابت تیر مستقیم دشمن بعثی به شهادت رسید و شهادت او نیز باری از غم و غصه و دل تنگی در بین رزمندگان اسلام به وجود آورد.

سرهنگ جعفری اظهار کرد: با توجه به این که مهران در سطح گسترده و همواری قرار دارد و به طور کامل در تیررس و دید نیروهای خودی و دشمن بود، اما دیدیم در روز عملیات هاله ای از گرد و غبار و خاک تمام فضای مهران را فرا گرفته بود که به رزمندگان اسلام کمک کرد تا بتوانند به راحتی و به دور از دید دشمن عملیات را انجام دهند که این از نکته های بارز و امدادهای غیبی عملیات کربلای یک بود.

نکته شیرین و قابل بیان این بود که همه دریافتند که واقعاً، آزادی مهران هم از الطاف الهی بود و به همین خاطر نیز رزمنده ها در همین ورودی شهر مهران جمع شدند و شعار «مهران آزاد شد، قلب امام شاد شد» را با صدای رسا و شادی و جشن کامل سر دادند.

«به طور قطع عملیات کربلای یک و آزادی مهران هم از الطاف الهی بود که به این صورت انجام شد و رزمندگان سپاه اسلام با عشق و ایمانی که داشتند و دستوری که از فرمانده کل قوا و امام خود داشتند، توانستند به سرعت به اهدافشان برسند. در عملیات کربلای یک از تمام نقاط کشور نیرو آمده بود اما برای اجرای عملیات نیاز به افرادی بود که آگاهی کامل داشته باشند به همین منظور نیروهای لشکر امیر المومنین(ع) استان ایلام به ویژه گردان شهید محلاتی که از نیرهای همین لشکر بودند در اطلاعات عملیات، نیروهای شناسایی و راهبردی نقش بی بدیلی داشتند و همچنین از نیروهای بومی ایلامی به عنوان راهنما استفاده می شد.»

این یادگار دوران دفاع مقدس تاکید کرد: ما باید نسل های جوان را با این رشادت ها، پایمردی ها، مقاومت ها و این الطاف الهی و با رهبری بی نظیر امام خمینی (ره) آشنا کنیم تا اینان به گذشته خود افتخار و به آینده خویش و انقلاب اسلامی ایران نیز امیدوار باشند.