وزارت راه و شهرسازی با لغو تحریم ها، نخستین برنامه خود را اختصاص به نوسازی ناوگان هوایی ایران داد و در نخستین سفر اروپایی رئیس جمهوری به اروپا، در سفر به فرانسه قرارداد خرید 118 فروند هواپیمای ایرباس منعقد شد؛ در این میان، برخی به بدون اطلاع از جزئیات، دولت را متهم به خرید گران این هواپیماها کرده اند.

 پس از 70 سال سابقه صنعت هوانوردی در ایران، هم اکنون شرکت های هوایی ایرانی بیش از 250 هواپیما در اختیار دارند که به دلیل نبود قطعه بیش از 100 فروند آن از مدت ها پیش زمینگیر شده اند و متوسط عمر 150 فروند دیگر به بیش از 22 سال رسیده است.
هرچند در زمان تحریم شرکت های هواپیمایی ایران، اقدام به خرید هواپیماهای دسته دوم می کردند اما تحریم سبب شده بود تا همین هواپیماهای با عمر چند ساله نیز با قیمت بالایی خریداری شود.
اکنون با اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها، وزارت راه و شهرسازی در نخستین گام برای تحول در صنعت هوانوردی کشور و نوسازی ناوگان هوایی، اقدام به انعقاد قرارداد با ایرباس برای خرید 118 فروند هواپیما کرد.
در روزهای اخیر برخی، بدون اطلاع از جزئیات این قرارداد، دولت را متهم به گران خریدن این هواپیماها کرده اند؛ در حالی که پیش از این وزیر راه و شهرسازی درباره چگونگی خرید و قیمت این هواپیماها توضیحات کاملی داد.
به گفته کارشناسان صنعت حمل و نقل هوایی، قیمت خرید هواپیماها براساس امکانات و ویژگی های مورد نظر سفارش دهنده تعیین می شود.
در این رابطه «اصغر فخریه کاشان» قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین الملل گفت: در زمان تحریم های ظالمانه شرکت های هوایی مجبور بودند برای خرید هواپیماهای دست دوم حدود 60 میلیون یورو پرداخت کنند، اما اکنون هواپیمای نو را با 44 میلیون دلار می خریم.
وی اظهارداشت: مبلغ کل قرارداد خرید 118 هواپیمای ایرباس 10.5 میلیارد دلار است، اما میزان دقیق آن به سفارش مشتری در آیتم های(ویژگی و امکانات) مختلف از جمله مشخصات موتور، نوع موتور، امکانات داخل کابین و صندلی های هواپیما(اکونومی، بیزینس کلاس یا فرس کلاس) بستگی دارد.
وی یادآورشد: در چند سال اخیر و در دوران تحریم، هواپیماهای کهنه و دست دوم 10 تا 15 ساله را با قیمت هایی بین 50 تا 60 میلیون یورو به شرکت های ایرانی عرضه می کردند، درحالی که در قرارداد با ایرباس، قیمت خرید هواپیماهای 320 و 321 ایرباس بیش از 44 میلیون دلار برای کشور هزینه نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه این مساله نشان می دهد که در دوران تحریم دلالان و واسطه ها چقدر در این معاملات سود می بردند، افزود: شرکت های هواپیماسازی معمولا دو قیمت برای هواپیماهای خود دارند؛ یکی قیمت کاتالوگ و دیگری قیمت واقعی که بر اساس آن، هواپیما را به خریداران عرضه می کنند.
به گفت وی، هرچه آیتم های سفارشی شرکت های هوایی برای خرید هواپیما کمتر شود، قیمت آن نیز کاهش می یابد.
وی تاکید کرد: با خرید هواپیما و قطعه به صورت مستقیم از سازندگان، هزینه خرید هواپیماهای دست دوم برای شرکت های هوایی کاهش می یابد، زیرا سازندگان با رعایت اصول تجاری کسب و کار، هواپیماهای خود را به قیمت مناسب به مشتریان خود عرضه می کنند.
وی یادآور شد: از سال ها پیش در بسیاری از هواپیماهای مسافری جهان سیستم سرگرمی های مختلفی نصب می شود، اما ممکن است برخی از شرکت های هوایی خواهان نصب سیستم های سرگرمی صوتی و تصویری در داخل کابین هواپیماها نباشند که در این صورت هواپیما با قیمت کمتری به شرکت های هوایی به فروش می رسد.

** چگونگی تامین مالی خرید 118 فروند هواپیما
پیش از این نیز وزیر راه و شهرسازی درباره روش تامین مالی 118 فروند هواپیما از ایرباس گفته بود که این هواپیماها به صورت اجاره به شرط تملیک برای هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(هما) خریداری شده است.
به گفته آخوندی، بر اساس این مدل مالی 85 درصد مبلغ این هواپیماها توسط فروشنده تامین می شود تا این هواپیماها به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار ایران ایر قرار گیرد و منابع اولیه اعتباری توسط خود شرکت ایرباس و شرکت ای.تی.آر (ATR) به میزان 15 درصد تأمین شده است؛ از طرف دیگر برای خرید هواپیماها هیچ تضمینی از بانک مرکزی و دولت جمهوری اسلامی دریافت نشده و تضمین بازگشت منابع اعتباری همان عملکرد هواپیماهاست و دولت هیچ تضمین رسمی نداده است.
وی افزود: به تدریج که این هواپیماها در اختیار ایران ایر قرار می گیرد از محل درآمد حاصل از این هواپیماها و فروش بلیت، مبالغ اجاره تامین تا به شرکت ایرباس پرداخت شود، ضمن اینکه با این روش میزان تامین مالی خود را به شدت کاهش دادیم.
وی درباره اظهارات متفاوت مبنی بر تامین فاینانس این 118 فروند از محل صندوق های صادرات بین المللی، ایرباس یا منابع مالی دیگر، گفت: 20 درصد از 85 درصد منابع مالی را ایرباس از منابع داخلی خود تامین می کند و بقیه از محل اعتبارات صادراتی کشورهای اروپایی (EC export credit) تامین می شود که این اعتبارات صادراتی توسط شرکت های بزرگ تضامین اروپایی تضمین می شود.
این عضو کابینه دولت یازدهم اظهارداشت: مردم ما می بینند که صنعت هوانوردی ایران در وضعیت بسیار نابسامانی است به طوری که در حال حاضر 250 فروند هواپیما در ناوگان هوایی کشور وجود دارد که از این تعداد 100 فروند زمین گیر و از رده خارج هستند.
آخوندی افزود: میانگین عمر 150 فروند هواپیمای فعال در خطوط هوایی کشور بیش از 22 سال است و این نشان می دهد که متاسفانه در این بخش وضعیت مناسبی نداریم.
وزیر راه و شهرسازی افزود: ایران که سهم آن از صنعت هوانوردی با دارا بودن وضعیت مناسب جغرافیایی باید پیشتاز کل منطقه در صنعت هوانوردی باشد، از موقعیت بسیار ضعیفی در این بخش برخوردار است.
وی، درباره اعلام ارقامی مبنی بر 25 تا 27 میلیارد دلار برای خرید 118 فروند هواپیما از ایرباس گفت: این یک مدل قیمتی برای ایرباس است به طوری که یک قیمت اسمی (قیمت کاتالوگ) برای محصولات خود دارند که بر اساس آن هزینه محصولات خریداری شده ایران از ایرباس حدود 25 میلیارد دلار است، اما معمولا قیمت فروش محصولات از قیمت اسمی آن کمتر می شود که با این احتساب رقم قرارداد خرید این 118 فروند حدود 10.5 میلیارد دلار است.
آخوندی یادآورشد: از این تعداد، 45 فروند هواپیما از خانواده ایرباس 320 (اعم از 320 و 321) برای پروازهای داخلی و منطقه ای، 45 فروند هواپیمای ایرباس 330 برای پروازهای میان برد و میان برد نزدیک به دور برد، 16 فروند هواپیمای مدرن 350 و 12 فروند هواپیما پهن پیکر دور برد و قاره پیما هستند.
به گفته آخوندی، آنچه که در مرحله نخست صورت گرفت انعقاد یک پیش قرارداد است تا طرفین فرآیند و مراحل قانونی و حقوقی را در کشور خود طی کنند اما دو طرف 20 روز کاری فرصت دارند تا همه فرآیند قانونی طی و سپس قرارداد نهایی امضا شود.
براین اساس در دو روز گذشته، با حضور مدیرعامل ایرباس در تهران و دیدار و گفت وگو با آخوندی و فرهاد پرورش مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران(هما)، این قرارداد در حال نهایی شدن است.
مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران نیز در این خصوص گفت: شرکت ایرباس تا پایان سال جاری میلادی، پنج تا هشت فروند از 118 هواپیمای خریداری شده از این شرکت را تحویل ایران ایر می دهد.
آمارها نشان می دهد که در سال 2015 شرکت هواپیمایی ترکیش ایرلاین با 299 هواپیمای ایرباس موفق شد بیش از 72 میلیون مسافر را در مسیرهای داخلی و خارجی جا به جا کند در حالی که شرکت حامل پرچم در ایران ( ایران ایر) سال گذشته چهار میلیون و 600 مسافر را جابه جا کرده است.
هرچند قیمت هواپیما در بازارهای جهانی بسیار بالاست، اما بسیاری از شرکت ها و موسسه های مالی در جهان با تامین منابع مالی مورد نیاز شرکت های هوایی خرید هواپیماها را تسهیل می کنند تا شرکت ها بتوانند به صورت اقساطی مبالغ خود را به سازندگان هواپیما پرداخت کنند.
به گفته وزیر راه و همچنین کارشناسان صنعت حمل ونقل هوایی، ایرانیان سالیانه پنج میلیارد دلار برای خرید بلیت هواپیما از شرکت های خارجی هزینه می کنند تا بتوانند از اقصی نقاط جهان برای ورود به کشورمان از خطوط هوایی خارجی استفاده کنند.
بدون شک استفاده از ناوگان مناسب در شرکت های ایرانی سبب خواهد شد که هموطنان ما در سراسر جهان نیز بتوانند با خطوط ایرانی به کشورمان سفر کنند و سود حاصل از آن نیز عاید شرکت های ایرانی بشود.

** تشکیل شرکت ملی «تامین و اجاره هواپیما»
با توجه به اهمیت نوسازی ناوگان هوایی کشور، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که شرکت ملی «تامین و اجاره هواپیما» در ایران در ماه های آینده تشکیل می شود تا با خرید یا اجاره هواپیما، ناوگان مورد نیاز ایرلاین های خصوصی و دولتی ایران را تامین کند.
برای تقویت ناوگان هوایی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، دوشنبه این هفته نیز، ایران ایر به عنوان پیشتاز در تامین ناوگان هوایی، قرارداد خرید 20 فروند هواپیمای سبک 70 نفره ای.تی.آر-72، با شرکت هواپیماسازی فرانسوی-ایتالیایی ای.تی. آر منعقد کرد.
ایران ایر این هواپیماهای 70 نفره را برای پروازهای کوتاه برد خریداری کرده است و قرار است دو تا چهار فروند از این هواپیماها در سال جاری میلادی تحویل ایران ایر شود.
هواپیمای ای تی آر-72 دارای دو موتور توربوپراپ است و توسط شرکت هواپیماسازی فرانسوی - ایتالیایی ای.تی.آر تولید می شود و این هواپیما ها با برد کم و سرعت زیر ۷۰۰ کیلومتر در ساعت مناسب و به دلیل مصرف سوخت و تعمیرات ارزان نسبت به موتورهای توربو فن دارای صرفه اقتصادی بوده و برای مسافت های زیر ۷۰۰ کیلومتر مناسب است.
ایران با جمعیت حدود 79 میلیون نفری و یک میلیون و 628 کیلومتر مربع وسعت نیازمند استفاده گسترده از پروازهای هوایی است و شرکت های ایرانی برای ارائه خدمات مناسب به مردم برای رفت و آمد در مناطق مختلف کشور، چاره ای جز استفاده از توانمندی شرکت های خارجی برای تامین هواپیما را ندارند.
در شرایط کنونی شرکت های ایرانی از نظر منابع مالی در سطح پایینی قرار دارند و نمی توانند سرمایه گذاری بیشتری را در تامین ناوگان هوایی داشته باشند، لذا صنعت هوایی ایران حداقل در کوتاه مدت باید از منابع مالی و فایناس خارجی و یا از توانمندی های شرکت های اجاره دهنده هواپیما استفاده کند.
با اجرایی شدن برجام و لغو تحریم های ظالمانه غربی ها علیه ایران هم اکنون فضای بین المللی مناسبی برای شرکت های ایرانی فراهم شده تا بتوانند با مشارکت در سرمایه گذاری شرکت های خارجی در بخش های مختلف اقتصادی از جمله صنعت هوانوردی بار دیگر به جایگاه واقعی خود در منطقه دست یابند.

ایرنا