واقعیت این است که مشکلات و کمبودهای قطار شهری چنان زیاد است که می‌شود درباره آن کتابی نوشت، پروژه‌ای که در سال1385 آغاز شد و قرار بود در سال 1390 به پایان برسد هم‌اکنون با وجود چهارسال تاخیر تنها 25 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

اخیرا رییس کمیسیون عمران شورای شهر اهواز نسبت به این تاخیر شدیدا اعتراض کرد اما تنها پاسخ اعلام شده کمبود منابع مالی و بودجه است.

حال سوال اینجاست آیا واقعا تمام مشکلات پروژه مترو اهواز ناشی از کمبود اعتبارات و منابع ارزی است؟ آیا بودجه اختصاص داده شده به قطار شهری اهواز به درستی هزینه شده است؟

در هشت سال گذشته بیش از پنج هزار میلیارد ریال به پروژه پول تزریق شده است و حال زمان آن رسیده است تا بررسی شود که این بودجه چگونه و چطور هزینه شده است. برخی مشکلاتی که در این پروژه نصفه و نیمه وجود دارد به شرح زیر است:

مشکلات طراحی

در طراحی ایستگاه‌ها و «کراس اور» مترو اهواز ایرادات و اشکالات عدیده‌ای وجود دارد که بارزترین آنها چگونگی طراحی و جانمایی هواکش ایستگاه‌هاست. طراحی این هواکش‌ها به زشت‌ترین شکل ممکن صورت گرفته است و گویی گروه طراحان کیسون کمترین زمان و انرژی را برای طراحی مناسب آنها صرف کرده‌اند. بی‌شک قطار شهری اهواز زشت‌ترین هواکش‌های خطوط مترو جهان را داراست. همچنین در طراحی «کراس‌اور» فرودگاه و جانمایی کراس‌اور مصلی اشتباهی عجیب حادث شده به نحوی که اگر کراس‌اور مصلی بعد از ایستگاه مصلا، جانمایی و طراحی می‌شد امکان بهره‌برداری از خط مترو تا ایستگاه مصلی فراهم می‌شد و شاید در آن صورت امکان داشت که بخشی از خط مترو حدفاصل ایستگاه فرودگاه تا ایستگاه مصلی بهره‌برداری شود.

اشتباهات در فرآیند اجرایی

متاسفانه در فرآیند اجرای پروژه نیز اشکالات و اشتباهات بسیاری اتفاق افتاده است. شاید مهم‌ترین این اشتباهات عدم تجمیع فرآیند ساخت‌وساز در بخش شمالی خط و هزینه کردن بودجه پروژه در ایستگاه‌های جنوبی که در اولویت دوم قرار داشتند، باشد. باز کردن جبهه کاری جنوبی و هزینه کردن بودجه قطار شهری در ایستگاه‌های جنوبی و «رمپ» بقایی در سال 1387 در حالی که بی‌گمان تا سال 1397 هم حفاری تونل به آن ایستگاه‌ها نخواهد رسید بی‌شک فقط نوعی سوءمدیریت در هزینه‌کرد بودجه قطار شهری قلمداد می‌شود. شاید اگر فرآیند اجرایی در بخش شمالی تجمیع می‌شد اکنون شهروندان اهوازی می‌توانستند از بخشی از خط مترو استفاده کنند. در فرآیند اجرا اشتباهات بسیاری رخ داده است که بحث مفصلی را طلب می‌کند.

مدیران متعدد و بی‌تجربه پروژه

پروژه قطار شهری اهواز (شرکت کیسون) از آغاز به کار تاکنون بیش از پنج مدیر به خود دیده است مدیرانی که هیچ‌یک حتی یک روز تجربه کار در پروژه‌های ریلی نداشته‌اند و همگی از این حیث بی‌تجربه بوده‌اند، به عنوان مثال، مدیر کنونی و پیشین پروژه هر دو در پروژه‌های سد‌سازی مشغول به فعالیت بوده‌اند.

متاسفانه کارفرما به این بهانه که نمی‌توان در کار پیمانکار دخالت کرد، اجازه داد تا هر مدیری که کیسون اراده کرد به پروژه بیاید و سرنوشت مترو شهروندان اهوازی را به دست بگیرد.

سیطره کامل غیربومی‌ها بر مترو اهواز

از ابتدای شروع به‌کار مترو اهواز تمامی مدیران، سرپرستان و معاونان پروژه مترو اهواز غیربومی بوده‌اند یعنی همواره مدیران، معاونان و سرپرستان بخش‌های طراحی، فنی، اجرایی، مالی، پشتیبانی، کنترل پروژه، تضمین کیفیت، آموزش، لجستیک، تاسیسات، برق، نیروگاه، حفاری، تونل، TBM، انبار و حتی کارخانه سگمنت غیربومی بوده و هستند. جالب است که حتی زمانی تلفنچی، تایپیست و حتی راننده پایه 2 را نیز از استان‌های دیگر به استخدام پروژه درآورده بودند.

فاینانس پروژه

قرارداد واگذاری ساخت خط یک مترو اهواز چنان تنظیم شده است که پیمانکار را موظف می‌کند طبق مفاد قرارداد از محل سرمایه‌گذاری خارجی مبلغ 500 میلیون دلار برای پروژه جذب اعتبار کند. شرکت کیسون نیز در ابتدا شرکت نورینکو چین را به‌عنوان مشارکت پروژه معرفی کرد و بنا بود این شرکت در پروژه 500 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کند که این امر هیچ‌گاه محقق نشد و این شرکت حتی مبلغ هنگفتی بابت دستگاه‌های حفاری TBM مطالبه کرد؛ دستگاه‌هایی که گفته می‌شود فرانسوی بوده اما کاملا چینی هستند.

اشکالات اجرایی و فنی و ضعف مدیریت در پروژه قطار شهری اهواز مثنوی هفتاد من است. اکنون همچنین ماه‌هاست که مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز بازنشسته شده است، شاید نخستین گام در سامان دادن به مشکلات پروژه انتخاب هرچه سریع‌تر مدیرعامل جدید سازمان قطار شهری باشد. گفته می‌شود چندی است از سوی شهردار محترم و شورای شهر اهواز یکی از مدیران شهرداری جهت تصدی این مسوولیت انتخاب شده بنابراین ضروری است استاندار دلسوز خوزستان هرچه سریع‌تر نسبت به تعیین تکلیف مدیر عامل جدید اقدام کند تا شاید در آینده‌ای نزدیک شهروندان شاهد افتتاح حداقل بخشی از خط مترو اهواز باشند.

تین نیوز