در لایحه برنامه پنجم توسعه اقتصادی اهمیت خاصی به این بخش داده شده به طوری که رشد ارزش افزوده، سرمایه گذاری و اشتغال این بخش به ترتیب 10.9 درصد، 15.9 درصد و 6 درصد هدف گذاری شده است

در همین راستا سهم این بخش از فرصت های جدید شغلی در سال 14.6 درصد و میزان سرمایه گذاری این بخش 22.6 درصد از کل سرمایه گذاری در نظر گرفته شده که حاکی از اهمیت این بخش خصوصاً در رابطه با سرمایه گذاری است، در واقع بخش حمل و نقل نیازمند سرمایه گذاری در مقیاس بالا است که منافع آن به لحاظ اقتصادی و رفاهی در بلندمدت عاید جامعه می شود.

علیرغم رشد منظم ارزش افزوده در بخش حمل و نقل با توجه به اهمیت آن در امور زیربنایی، هنوز با سطح مطلوب خود فاصله زیادی دارد. اما در صورت رفع نارسایی و تخصیص بیشتر اعتبارات در حوزه های مناسب حمل و نقل می تواند به اهداف برنامه پنجم توسعه دست یابد؛ در حال حاضر سهم حمل و هوایی از کل بخش حمل و نقل کمتر از 2 درصد است.

حمل و نقل هوایی
بررسی آمار ارزش افزوده زیر بخش هوایی نشان می دهد که بخش مذکور در سال های اخیر رشد قابل ملاحظه ای ناشته است. زمینگیر شدن ناوگان هوایی موجب کندی رشد حمل و نقل هوایی در دوران اخیر شده است، متاسفانه رشد کیفی خدمات حمل و نقل هوایی متناسب با این رشد کمی نبوده است که آمار بالای سوانح هوایی در سال های اخیر مؤید این واقعیت است، در واقع با توجه به کاهش ضریب ایمنی پروازها در مجموع کارآیی حمل و نقل هوایی کاهش یافته است.

تحلیل عملکرد بخش حمل و نقل هوایی
عملکرد بخش هوایی کشور طی سال 91 در جابجایی مسافر داخلی و بین المللی به ترتیب معادل 16.6 و 5.1 میلیون نفر است که نسبت به سال 90 به ترتیب 1.1 درصد رشد و 1.9 درصد کاهش داشته است.

تعداد کل ناوگان هوایی در سال 93 به 200 و 33 فروند رسیده که از برنامه توسعه بسیار عقب تر است.

اگرچه در طی دوره مذکور حمل مسافر در پروازهای داخلی نسبت به حمل مسافر در پروازهای بین المللی به مراتب بیشتر بوده اما عملیات پروازهای بین المللی با رشد منفی خود بازار رقابت را نصیب شرکت های خارجی کرده است.

در بخش قیمت گذاری و آزاد سازی نیز با وجود دخالت دولت در تعیین تعرفه حمل و نقل هوایی از طریق سازمان هواپیمایی کشور تا حد زیادی افزایش قیمت داشته اما هنوز سودآور نیست (البته در بخش پروازهای داخلی) بدیهی است بخش بزرگی از این افزایش قیمت می تواند از طریق افزایش در بهره وری خنثی گردد.

شرکت های موجود اعم از آسمان یا ماهان و امثال آن به نوعی وابسته به شرکت ها و سازمان های دولتی هستند، در حالی که اگر شرکت های موجود به نحوی با هم ادغام شوند تا شرکت های قوی تری در عرصه حمل و نقل هوایی ایجاد کنند، بدون شک حمل و نقل هوایی توانمندتر می گردد.

بررسی اجمالی مشکلات حمل و نقل هوایی
صنعت حمل و نقل هوایی ایران در حال حاضر و با توجه به مشکلات عدیده در این بخش به نحو غیر قابل باوری از استانداردهای جهانی و برنامه توسعه پنچم فاصله گرفته و در صورت حرکت در همین وضع در خوشبینانه ترین حالت نیز تا بیست آینده به جایگاه واقعی خود نخواهد رسید.

بخشی از مهم ترین مشکلات صنعت حمل و نقل هوایی به شرح زیر است:
- ناکارآمدی سطوح مدیریتی شرکت های حمل و نقل هوایی
- ضعف در مدیریت شرکت های هوایی
- عدم ایجاد فرصت مناسب جهت گسترش فعالیتهای حمل و نقل هوایی در منطقه و ایجاد درآمدهای ارزی
- عدم توسعه مبتنی بر دانایی
- عدم توسعه ترانزیت و عبور مطمئن، آزاد و سریع کلیه کالاها و خدمات با نرخ رقابتی
- کند بودن تنظیم موافقتنامه ها، قراردادها و تفاهمات حمل و نقل با کشورهای مختلف جهان
- عدم سرمایه گذاری در بخش مطالعات و تحقیقات و انتقال دانش فنی و فناوری
- عدم توسعه سیستم های بازرگانی و بازاریابی در فعالیت های حمل و نقل هوایی (به عنوان نمونه ایجاد بازار سیاه در زمان پیک مسافر از طریق پروازهای چارتری)
- عدم رقابت پذیر بودن اقتصاد در بخش حمل و نقل هوایی
- عدم تمهیدات لازم برای ارتقاء کیفیت خدمات و توسعه سیاست مشتری محوری
- عدم وجود عدالت اجتماعی در استفاده از سیستم حمل و نقل هوایی در کشور (عموما در مناطق محروم فرودگاههای بدون توجیه اقتصادی ساخته شده و به دلیل عدم به کارگیری هواپیماهای کوچک پیکر در ناوگان هوایی، در این مناطق پروازی وجود ندارد)
- نقصان در ناوگان کوچک پیکر همگانی و ضرورت گسترش آن (ایر تاکسی)
- پوشش درصد اندکی از جمعیت مسافرین کشور توسط حمل ونقل هوایی
- عدم تدارک، تجهیز و نوسازی ناوگان
- عدم توازن توسعه منطقه ای
- دسترسی نامتناسب به خدمات حمل و نقل هوایی در مناطق مختلف
- عدم گسترش بهره برداری از موقعیت ویژه هوایی کشور در منطق
- فقدان برنامه استراتژیک تدوین شده در زمینه حمل و نقل هوایی
- عدم تبیین راهکارهای اجرایی در ارتباط با موضوع حمل و نقل هوایی
- ضعف در پشتیبانی قانونی از صدور خدمات فنی و اعزام نیروی کار در حوزه حمل و نقل هوایی

لزوم سرمایه گذاری جدی در بخش حمل و نقل هوایی
در راستای اجرای تکالیف بند ج ماده ٢٨ قانون برنامه چهارم توسعه در خصوص توسعه حمل و نقل هوایی کشور، لازم است اقداماتی به شرح زیر انجام پذیرد:

- طبقه بندی فرودگاه های کشور بر اساس برآورد میزان تقاضای حمل و نقل بار و مسافر در پایان برنامه و تجهیز کامل فرودگاه ها متناسب با آن

- تکمیل صد درصد تجهیزات ناوبری هوایی و پوشش راداری کل فضای کشور در حد استاندارد بین المللی

- نوسازی ناوگان حمل و نقل هوایی با استفاده از وجوه اداره شده به نحوی که در پایان برنامه، متوسط سن ناوگان هوایی حداکثر به پانزده سال برسد.

با توجه به جایگزینی هواپیماهای ملکی ساخت دهه 70 و 80 میلادی و هواپیماهای استیجاری با هواپیماهای ملکی، نیاز نوسازی ناوگان هوایی کشور به 14 هزار و 596 صندلی رسیده است.

روز ملی حمل و نقل ما را بر آن داشت تا با اشاره به مستندات اشاره کوچکی به وضعیت بحرانی حمل و نقل هوایی کشور داشته باشیم، امید است مسوولان و متولیان کشور با ورود به موضوع، زمینه ساز اعتلای صنعت هوانوردی و حمل و نقل هوایی کشور باشند.

تین نیوز