ناوبری عبارت است از به کارگیری روشی برای هدایت کشتی یا شناوری از یک نقطه به نقطه دیگر. آشنایی انسان با دریانوردی از زمانی شروع شد که وی دریافت اجسامی می توانند روی آب شناور شوند و در اثر دقت و هوشیاری آموخت که اجسام بزرگ تر مانند تنه درخت نیز در آب شناور شده و انسان می تواند از آن برای مقاصد خود استفاده نماید. بنابراین با استفاده از تنه درخت ، از یک طرف رودخانه به طرف دیگر عبور می کرد و از آن برای حمل لوازم مورد نیاز بهره می برد.


از زمانی که بشر توانست اجسام شناور روی آب را کنترل نماید و آن را به سمت مشخص و مورد نظر هدایت نماید ، دریانوردی نخستین آغاز گردید. اولین دریانوردی ، به صورت ساحلی و چشمی انجام می شد ، به این طریق که شخص برای هدایت شناور از نقطه ای به نقطه دیگر از علائم مشخص موجود در خشکی به عنوان راهنما برای رسیدن به هدف خاص ، استفاده می کرد. احتمالا موقعیت یابی پس از آن به وجود آمد که بشر می توانست با استفاده از آن ، موقعیت آینده خود را پیش بینی نماید و بعد انسان ماجراجو ، جسورانه از علائم خشکی فاصله می گرفت. به نحوی که هیچ علامتی از خشکی دیده نمی شد. پس از آن دریانوردی به خوبی رواج یافت و انسان با استفاده از اجرام سماوی که با نظم خاصی در حرکت بودند توانست موقعیت خود را شناخته و مسیر بعدی خود را تعیین نماید. در اثر پیشرفت فن آوری و اختراع وسایل جدید و با استفاده از انرژی های مختلف موجود ، موقعیت یابی الکترونیکی ابداع شد که به عبارت دیگر شکل تکامل یافته دریانوردی ساحلی است.


همانطور که گفتیم انجام صحیح دریانوردی به ویژه به علت نداشتن وسایل ناوبری ، یک هنر بود. شاید ۶۰۰۰ سال و بنا به نوشته برخی از نویسندگان ۸۰۰۰ سال قبل ، انسان این هنر را به علم نزدیک نمود و در اثر تجربه و پیشرفت ، دریانوردی علمی تر گردید و تقریبا می توان گفت دریانوردی ، امروزه به صورت کاملا علمی انجام می شود. تاریخ ، تعدادی از دریانوردی های رزمی و حماسه ای را ثبت نموده است. انسان هایی که بر ترس خود غلبه نموده ، شجاعانه دور از ساحل و در دریاها و اقیانوس ها به نقاط مختلف دنیا سفر کرده و آثاری از خود باقی گذاشته اند. یکی از دریانوردی های ثبت شده قبل از میلاد مسیح ، مربوط به حضرت نوح (علیه السلام) است که به فرمان پروردگار شروع به ساختن کشتی نمود.

 
انسان ها در دریانوردی نخستین خود بدون همراه داشتن ابزاری مانند قطب نما ، سکستانت ، کرونومتر و دستگاه های الکترونیکی که امروز شناخته شده است و تنها با استفاده از روشنایی روز و در هوای آرام ، فقط آموخته بودند که چگونه از یک نقطه ساحلی به نقطه ای دیگر رفته سپس به مکان اولیه نخست خود بازگردند و حتی گاهی از حوزه دید علائم خشکی دور می شدند ، ولی به خوبی می دانستند که در کدام نقطه قرار دارند. آنها در روز با استفاده از خورشید و در شب ، در صورت مساعد بودن هوا با استفاده از ستارگان و سیارات دریانوردی می کردند و این که آیا آنان نقشه ای هم در اختیار داشتند ، در تاریخ ثبت نشده است.

 
آنان به تدریج برای اندازه گیری زمان از شیشه ای که درون آن شن قرار داشت و از سوراخ کوچکی وارد محفظه دیگر می شد ، استفاده کردند و از تعداد ضربه های پارو در مدت زمان مشخص توانستند فاصله طی شده شناور خود را محاسبه نمایند. به تدریج در هنر دریانوردی پیشرفت هایی حاصل شد و از امکانات بیشتری نیز بهره گیری گردید. ابزار دریانوردی در آن هنگام بسیار کم و ناقص بوده و دریانوردان ماجراجویانه خود را به دریاها و اقیانوس های ناشناخته می زدند و غالبا نیز سالم به وطن خود باز می گشتند. علم دریانوردی بسیار ابتدایی ، ولی هنر آن رو به رشد بود.


در میان دریانوردان آن زمان ، نام کلمبوس ، ماژلان و دریک ، که هنر دریانوردی را به اوج رسانده اند ، همیشه در اذهان دریانوردان زنده می ماند و وجودشان پیوسته مشوق پیشرفت آینده دریانوردی می باشد.

 
اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که چند سال قبل از میلاد مسیح نوشته ای در مورد طریقه دریانوردی وجود داشته و همچنین نقشه ای روی پوست و به صورت ابتدایی مورد استفاده قرار گرفته است. این نقشه سواحل و بنادر مختلف خشکی و علائم کمک ناوبری موجود را نشان می داد ، دریانورد را از خطرات موجود دریا آگاه می ساخت. همچنین یک سفر دریایی در حدود ۳۲۵ سال قبل از میلاد مسیح ثبت شده است که توسط پیتیز منجم و دریانورد یونانی ، انجام گرفته است. وی از دریای مدیترانه راهی انگلستان شد و از آنجا به کشف سواحل اسکاتلند پرداخت ، از آنجا نیز راهی مناطق دیگر از قبیل نروژ و سواحل آلمان در امتداد دریای شمال گردید و پس از وی هم افراد دیگر بارها این مسیر را طی کردند. پیتیز و افرادی مانند او نیز از وسایل کمک ناوبری خوبی برخوردار نبودند ، ولی حرکت خورشید و ستارگان را به خوبی می شناختند و از طریق اجرام سماوی ، مسیر خود را طی می کردند.

 
پیتیز کتابی در مورد بنادر مختلف دنیا نوشته که براساس مشاهداتش در طول سفر دریایی بوده است. هر چند با استانداردهای امروزی توصیف خطوط سواحل و فاصله آنها کاری ابتدایی و ناقص است ، ولی در آن کتاب اطلاعات ارزشمندی در مورد آب های ناشناخته آن روز ارایه شده است. تا ۱۵۰ سال بعد ، دریانوردی پیشرفت چندانی نداشت ، تا اینکه از راهنماهای کشتیرانی و نقشه های بهتری بهره گرفته شد و با وارد شدن اروپا به سال های طلایی پیشرفت و اکتشاف ، دریانوردی نیز وارد مرحله جدیدی گردید.

 
در قرن شانزدهم که ماژلان (سال ۱۹۱۹) در اقیانوس کبیر دریانوردی کرد ، لئوناردو داوینچی نیز در همان سال ها نقشه ای از کره زمین طراحی کرد. وسایل کمک ناوبری ماژلان در آن زمان عبارت بود از نقشه هایی از کره زمین که بر روی پوست ترسیم شده بود و همچنین قطب نما و زاویه سنج و ساعت شیشه ای که در آن از شن استفاده می شد. او همچنین سرعت سنجی داشت که از پاشنه یدک می شد و سرعت کشتی را نسبت به سطح آب تعیین می نمود. جداول و مسیرهایی نیز مشخص گردیده بود ، ولی هنوز تا آن زمان دریانوردان قادر به محاسبه عرض جغرافیایی دقیق نبودند.

 
۲۰۰ سال بعد ، در قرن هجدهم کرونومتر اختراع گردید و دریانوردان برای اولین بار قادر شدند ، عرض جغرافیایی را دقیقا محاسبه نموده و موقعیت خود را در دریا مشخص نمایند. سفر دریایی جیمزکوک از نیروی دریایی انگلستان در اقیانوس کبیر بین سال های ۱۷۶۸ و ۱۷۷۹ انجام شد. او از دریانوردی نسبتا جدید و نقشه های دقیق تر و وسایل پیشرفته تر استفاده کرده بود. دریانوردان از قطب نما استفاده نموده و می توانستند اختلاف آن را تصحیح نمایند و نیز وسایلی ساختند که می توانستند سرعت کشتی را نسبت به کف دریا محاسبه نمایند. در این قرن مدارس دریانوردی خوبی ایجاد شد و ریاضیات نیز در خدمت دریانوردی قرار گرفت. در قرن بیستم ، جایرو یا قطب نمای الکتریکی اختراع گردید که شمال حقیقی را با اختلافی ناچیز نشان می داد.

 
  
سالنمای نجومی که برای محاسبه مدارهای مختلف اجرام سماوی با دقت بسیار زیاد تهیه شده بود ، حاوی جداول بیشتری بوده و نقشه های دقیق تری را در بر می گرفت. وسایل کمک ناوبری همانند چراغ های دریایی و بویه ها ساخته شد. تعداد زیادی وسایل الکترونیکی به وجود آمد و روش های مختلف علائم رادیویی و تلفنی به کار گرفته شد. عمق یاب صوتی تهیه گردید و رادار برای اندازه گیری سمت و فاصله اشیاء به خصوص در هوای مه آلود و در تاریکی شب اختراع گردید و دیگر وسایل همانند لورن ، دکا و غیره ... ساخته و به کارگرفته شدند. امروزه نیز رایانه در خدمت دریانوردی قرار گرفته و دیگر نیازی به محاسبات پیچیده و طولانی نیست و بسیاری از عملیات هدایت کشتی به کمک ماهواره و رایانه انجام می شوند. اما با تمام این پیشرفت ها ، انسان هنوز با دریا بیگانه است و از آن وحشت دارد. هنوز انسان به دریا عادت نکرده است ، درک این مسئله که چرا انسان تاکنون نتوانسته است به دریا عادت کند چندان مشکل نیست ، چون انسان موجودی است بری ، نه بحری.

 

منبع:تین نیوز