یکی از مرسوم ترین ابزار های در اختیار دولت به منظور کنترل سوداگری، استفاده از ابزارهای مالیاتی است. مهم‌ترین مالیاتی که با هدف کنترل انگیزه های سوداگرانه در بسیاری از کشور های جهان اعمال می شود، مالیات بر عایدی سرمایه یا CGT است

کریم زاهدی*
کنترل سوداگری در بازار زمین و مسکن شهری، به منظور ساماندهی عملکرد بازار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در حال حاضر سیاست اصولی حمایت از عرضه در دستور کار دولت قرار گرفته است اما این سیاست به تنهایی نمی تواند بازار مسکن را سامان دهد. لذا دولت باید با کنترل بازار زمین و مسکن و اتخاذ سیاست های مناسب و افزایش هزینه تقاضاهای سوداگرانه، سرمایه ها را به سمت تولید و عرضه مسکن هدایت کرده و از بی ثباتی و افزایش قیمت ناشی از فعالیت های سوداگرانه در بازار زمین و مسکن جلوگیری کند.

یکی از مرسوم ترین ابزار های در اختیار دولت به منظور کنترل سوداگری، استفاده از ابزارهای مالیاتی است. مهم‌ترین مالیاتی که با هدف کنترل انگیزه های سوداگرانه در بسیاری از کشور های جهان اعمال می شود، مالیات بر عایدی سرمایه یا CGT است.

این مالیات به صورت درصدی از افزایش ارزش معاملاتی زمین یا مسکن، در هنگام نقل و انتقال از فروشنده دریافت می شود. در این نوع مالیات، اولین ملک افراد که تقاضای مصرفی آنهاست، از این مالیات معاف است. همچنین تولیدکنندگان نیز در صورتی که در بازه معین اقدام به تولید و عرضه واحدهای مسکونی کنند، از پرداخت این مالیات معاف هستند.

با توجه به اینکه ملک اول هر فرد، معاف از مالیات است و همچنین تولیدکنندگان مسکن مشمول این مالیات نیستند، این مالیات تنها تقاضای سوداگرانه را هدف قرار می دهد و هزینه این تقاضاها را در بازار زمین و مسکن شهری افزایش می دهد، بنابراین این مالیات، تاثیری بر تقاضای مصرفی و سرمایه ای مولد ندارد.

مالیات بر عایدی سرمایه قدمتی بیش از صد سال دارد. در بسیاری از کشورهای جهان، قانون مالیات بر عایدی سرمایه اجرا می شود. برخی از کشورهای اجرا کننده عبارت از امریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه، چین، ژاپن، هند، مالزی و دانمارک هستند. در این کشورها در کنار دارایی هایی نظیر سهام و مانند آن، دارایی های حقیقی شامل زمین و مسکن از مهم‌ترین سرمایه هایی هستند که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می شوند. این مالیات شامل معافیت هایی نیز می شود که مهم‌ترین آن‌ها، مسکن ملکی اول افراد است.

در ایران نیز اجرای چنین مالیاتی می تواند به ثبات بیشتر بازار زمین و مسکن بیانجامد. جوامع علمی داخلی امیدوارند با توجه به اهمیت این پایه مالیاتی، یکی از محورهای طرح تحول نظام مالیاتی به تعریف این پایه اختصاص یابد. بدیهی است منافع حاصل از اخذ این مالیات، به کل جامعه باز خواهد گشت.

متاسفانه اخبار منتشر شده در خصوص طرح تحول مالیاتی نشان دهنده آن است که مالیات بر عایدی سرمایه که در پیش نویس اولیه لایحه طرح تحول مالیاتی وجود داشت، در جریان بررسی این پیش نویس حذف شده است و این مسئله جای تأمل دارد.
* کارشناس ارشد مرکز مطالعات فناوری دانشگاه علم و صنعت، گروه سیاستگذاری مسکن