نویسنده : محمد جواد صابری 
وضعیت خطرناک ایران از نظر تصادفات جادهای و آلودگی هوا واقعیتی است که نه تنها به تایید کارشناسان رسیده است که مسوولان اجرایی نیز آن را تایید می کنند و مدعی برنامه ریزی در این زمینه  هستند. بی شک زمانی که از نرخ بالای تصادفات جادهای و به تبع آن کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از شهروندان بر اثر این حوادث حرف میزنیم فرسوده بودن خودرو های مورد استفاده را یکی از دلایل این نرخ بالا معرفی میکنیم. همانطور که تشدید قابل توجه آلودگی هوا در سال های اخیر میتواند معلول افزایش تعداد خودروها و عدم جمعآوری و جایگزین کردن خودروهای فرسوده باشد. در حالی که آمارهای رسمی حاکی از این است که در هر 24 دقیقه یک نفر در ایران بر اثر تصادفات جادهای جان خود را از دست میدهد و در کلانشهری مانند تهران تعداد روزهایی که هوا پاک   است در طول سال انگشت شمار است و سالانه حداقل چهار هزار نفر بر اثر آلودگی هوا جان می سپارند، تعداد خودروهای مورد استفاده شهروندان در سالهای اخیر چند برابر شده و  روند رو به رشدی   دارد. این درست است که در کشورهای هم تراز ایران به ازای هر هزار و 500 نفر 400 دستگاه خودرو وجود دارد و این نسبت در کشور ما 150دستگاه خودرو در ازای هر هزار نفر است اما، تعداد خودروها در ایران نسبت به 10 سال گذشته چهار برابر شده است و از سه میلیون خودرو در سال79 به بیش از 12 میلیون خودرو در سال 89 رسیده است. تعداد زیادی از این خودروها براساس استانداردهای تعریف شده جزو خودروهای فرسوده هستند و مسوولان اجرایی با اذعان به این واقعیت می گویند برنامهریزی دقیقی برای از رده خارج کردن خودرو های فرسوده دارند. آنها ادعا می کنند تا کنون یک میلیون خودرو فرسوده را از رده خارج کردهاند و این روند همچنان ادامه دارد و تا چند سال آینده وضعیت کشور از این نظر به استانداردهای جهانی نزدیک می شود.
از رده خارج کردن یک میلیون خودرو فرسوده

آذر سال گذشته رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از رده خارج نشدن 250 هزار خودروی فرسوده تا پایان برنامه چهارم توسعه کشور، نبود تولیت واحد و مشخص برای کاهش آلودگی هوا و عدم استانداردسازی بنزین و گازوئیل را از مهمترین دلایل تشدید آلودگی هوا عنوان کرد.
حسینعلی شهریاری گفت: طبق برنامه چهارم توسعه قرار بود 250 هزار خودروی فرسوده از رده خارج شود که با پایان برنامه چهارم و با وجود گذشت یک سال دیگر از این برنامه به دلیل نبود اعتبارات کافی تاکنون فقط 25 هزار خودروی فرسوده از رده خارج شده اند.
همزمان مسوولان اجرایی از موفقیتهای خود در زمینه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده خبر دادند.آنها ادعا کردند از سال 85 به بعد سالانه 200 هزار خودرو فرسوده را از رده خارج کرده اند و برای برپایی جشن از رده خارج کردن یک میلیون خودرو فرسوده آماده میشوند.  بهمن سال گذشته قائم مقام نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت با اعلام اینکه تا پایان سال، 950 هزار دستگاه خودرو فرسوده از رده خارج می شود گفت: بر اساس آمار، خودروهایی که مشمول سن فرسودگی میشود کمتر از یک میلیون و 40هزار دستگاه هستند که تا پایان سال همه آنها از رده خارج می شوند.
امیر ضا رجبی چند ماه بعد یعنی در اردیبهشت امسال با اشاره به آغاز شمارش معکوس برای برگزاری جشن از رده خارج شدن یک میلیون دستگاه خودرو فرسوده در ایران، اعلام کرد: با اسقاط این تعداد خودرو در مجموع به طور متوسط روزانه نزدیک به سه میلیون لیتر در مصرف بنزین کشور صرفهجویی می شود.
این جشن بالاخره خرداد امسال برگزار شد و او در مراسم آغاز به کار آن گفت: در سال جهاد اقتصادی رکورد خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حملونقل شکسته خواهد شد.
معاون ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت همچنین خاطرنشان کرد: کاهش مصرف سوخت، کاهش واردات و قطعات یدکی، افزایش اشتغال ناشی از ایجاد اسقاط و بازیافت و کاهش آلودگی های زیست محیطی و افزایش ضریب ایمنی سفر از مهمترین دستاوردهای این طرح است.
او با اعلام اینکه براساس مطالعات انجام شده یک خودروی فرسوده 22 برابر یک خودروی جدید با استاندارد یورو 3 آلودگی تولید می کند، تاکید کرد: دولت برنامه های جدیدی برای اسقاط یک میلیون دستگاه خودروی جدید در کشور تدوین کرده است.
محمد رویانیان رییس ستاد مدیریت حملونقل و سوخت کشور هم در مراسم اختتامیه جشن خروج یک میلیون دستگاه خودرو فرسوده گفت: امسال یک میلیارد دلار برای خروج خودروهای فرسوده از صندوق توسعه ملی برداشت می شود.
او با بیان اینکه با خروج یک میلیون خودروی فرسوده آلایندگی های زیست محیطی به میزان شش میلیون تن در روز کاهش پیدا می کند خاطرنشان کرد: در برنامه اسقاط خودروهای فرسوده در سال جاری 50درصد خودروها بدون ورود خودروی جایگزین از چرخه حمل و نقل کشور حذف می شوند.
اظهار نظرهایی از این دست در ماههای اخیر بارها و بارها انجام شده است. مسوولان اجرایی مدام بر این ادعا تاکید می کنند که از رده خارج کردن خودروهای فرسوده با روند قابل قبولی در حال انجام است و وعده ها در این زمینه سرموقع محقق خواهد شد. با این وجود چنین ادعاهایی نه تنها انتقادات نسبت به مدیران اجرایی را کمتر نکرده است که برخی کارشناسان میگویند طرح نوسازی خودرو های فرسوده یک طرح شکست خورده است.
در یکی از جالب ترین این اظهار نظر ها مرداد امسال  مدیرگروه حمل ونقل و ترافیک دانشگاه پلیس در مورد وضعیت خودروهای فرسوده در کشورمان اعلام کرد: عمر مفید خودرو در دنیا 10 سال است اما در ایران این زمان بسیار بالاست و عمر بسیاری از خودروهای ما به ویژه کامیون ها با عمر هیتلر برابری می کند!
 علیرضا اسماعیلی با اشاره به این که هر خودرو یک عمر مفید دارد و بعد از آن باید از چرخه فعالیت خارج شود، گفت: خودروهای فرسوده در تصادفات رانندگی بیشترین میزان خسارات جانی و مالی را به بار می آورند.

شکست طرح نوسازی
خودرو های فرسوده

باوجود گذشت پنج سال از آغاز اجرای طرح نوسازی خودروهای فرسوده، جمعی از کارشناسان می گویند این طرح یک طرح شکست خورده است.
یک کارشناس ارشد محیط زیست می گوید: مهم ترین عامل ایجاد آلودگی هوای تهران خودروهای فرسوده است و اصولا تمام خودروهای کاربراتوری پایتخت و کشور فرسوده هستند و باید از رده خارج شوند.
وحید نوروزی با انتقاد از تعریف خودروی فرسوده در کشورمان ادامه می دهد: اینکه خودروهای با عمر بالای 25 سال را فرسوده محسوب کنیم یک تعریف علمی نیست بلکه تعریفی مصلحتی است; چرا که سن فرسودگی خودرو در بسیاری از کشورهای دنیا تنها پنج سال است.
یک کارشناس امور بانکی هم در این باره می گوید: وقتی قرار است طرحی به گستردگی طرح نوسازی خودروهای فرسوده اجرا شود باید هماهنگی های دقیق تری از سوی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور صورت بگیرد و آن ها قبل از اینکه فراخوان دهند با بانک ها هماهنگ کنند.
به گفته روح الله زارعی تا زمانی که سیاست اجرایی واحدی در این زمینه صورت نگیرد، مشکل حل نمی شود و شهروندان مجبور می شوند سفرهای زیادی برای مراجعه به بانک انجام دهند و وقتشان هدر می رود و بانک ها به دلیل این مراجعات با مشکل در خدمات رسانی مواجه می شوند.
یک کارشناس دیگر امور بانکی نیز در این رابطه تصریح می کند: مشکلات نرم افزاری ازجمله مشکلاتی است که بانک ها به دلیل ناهماهنگی و زمان بندی فشرده و ارایه تسهیلات در زمان کوتاه با آن مواجه می شوند که به نارضایتی متقاضیان خودروهای فرسوده دامن می زند.
به گفته علیرضا مهرابی دریافت نشدن مبلغ تعیین شده برای اسقاط خودروها در مدت زمان مشخص شده همواره از چالش های موجود در این طرح بوده، ضمن اینکه شرایط سخت دریافت وام نیز همواره مورد اعتراض و گلایه مندی مالکان خودروهای فرسوده بوده است.
همچنین یک کارشناس برنامه ریزی شهری از مراحل مختلف نوسازی خودروهای فرسوده برای دارندگان اینگونه خودروها با عنوان "هفت خان رستم" نام می برد و می گوید: فرآیند طولانی دریافت وام و مراحل اجرایی تحویل خودروی جدید سیستم های سیاست گذاری و مجری برای دارندگان خودروهای فرسوده به یک کابوس تبدیل شده است!
شهرام جباری زادگان خاطرنشان می کند: نکته قابل تامل آنجا است که به جای بررسی دلایل شکست طرح خودروهای فرسوده و واکاری عملکرد این طرح در پنج سال گذشته، جشن نوسازی خودروهای فرسوده برگزار می کنند و به یکدیگر تبریک می گویند.

شماره شدن هر خودرو
به ازای از رده خارج کردن یک خودرو

انتقاد از اجرای طرح از رده خارج کردن خودرو های فرسوده باعث شده است نهاد های قانونگذار بار دیگر مجبور به دخالت در این زمینه شوند. شورای شهر تهران یکی از فعال ترین نهاد ها در این زمینه است و یکی از آخرین بحث ها و گفت وگوها و مصوبات در این زمینه توسط این نهاد انجام شده است. در هفته اول ماه جاری طرح منوط کردن شماره شدن هر خودرو در شهر تهران به ازای از رده خارج کردن یک خودرو فرسوده مطرح شد که بر اساس آن شورا به دولت و مجلس پیشنهاد کرد عوارض اتومبیل براساس سال تولید آن تعیین شود و حداقل میزان عوارض برای اتومبیل های تازه تولید در نظر گرفته شود. همچنین عمر مفید خودروها برای تردد در سطح شهر مشخص شود و سازوکار لازم نیز برای ارتقای کیفیت خودروها بر اساس استانداردهای روز جهانی تبیین شود.
معصومه ابتکار دبیر کمیته محیط زیست تهران در این جلسه با بیان اینکه در طرح جامع پنج ساله حمل ونقل چنین مولفه هایی مورد تاکید قرار گرفته است، گفت: ما مصوباتی درباره فرسودگی خودروها داریم که مربوط به سال 81 و 82 در دولت است که باید این قوانین اصلاح و تکمیل شود.محمد علی نجفی نیز خواستار روشن شدن نحوه اوراق کردن خودروهای قدیمی و پلاک گذاری خودروهای جدید شد.عباس شیبانی نیز در این رابطه گفت: پیشنهاد من ساده است. من می گویم برای آنکه شهر تهران به یک پارکینگ عمومی تبدیل نشود برای تولید یک خودرو جدید یک خودرو قدیمی باید اوراق شود.همچنین در این جلسه پروین احمدی نژاد خواستار حذف برخی از اقلام تشویقی مانند کارت سوخت از خودروهای فرسوده شد.علیرضا دبیر در پاسخ به پیشنهاد احمدی نژاد گفت: چنین پیشنهادی عملی نیست; زیرا صاحبان بسیاری از این خودروها از لحاظ معیشتی وضع نامناسبی دارند و ما با این کار ریشه آنها را می خشکانیم.
احمد مسجد جامعی نیز در تایید سخنان دبیر اظهار داشت: برخی از این خودروهای فرسوده زندگی چند خانوار را تامین می کند. باید راهکارهایی درباره این اقشار در معرض آسیب اندیشیده شود.
طرح شماره شدن هر خودرو به ازای از رده خارج کردن یک خودرو فرسوده بالاخره به تصویب شورای شهر تهران رسید. اینکه چنین مصوباتی تا چه مقدار عملی می شود بستگی به گذشت زمان و عزم مسئولان اجرایی دارد. آیا یک سال بعد ما باز شاهد اظهار نظرهایی مبنی بر عدم تحقق برنامه ها در زمینه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده خواهیم بود؟ این سوالی است که اگر پاسخ مثبتی داشته باشد وضعیت را پیچیده و خطرناک خواهد کرد و ما را همچنان از استانداردهای جهانی چه از نظر تصادفات جاده ای و  چه از نظر آلودگی هوا عقب می اندازد. میزان بالای وقوع تصادف در ایران و همچنین کشته و زخمی شدن تعداد قابل توجهی از شهروندان ایرانی، کشور ما را جز» خطرناک ترین کشور های جهان از لحاظ تصادفات جاده ای قرار داده است. آمار تصادفات  رانندگی در ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان نگران کننده است; زیرا میزان تلفات تصادفات رانندگی در ایران 25 برابر ژاپن و  دو برابر ترکیه است. در عربستان روزانه 12 نفر قربانی حوادث جاده ای می شوند این در حالی  است که این رقم در ایران برابر با 48 نفر و در سال  80 برابر 53 نفر است. ناامن ترین جاده های دنیا برای رانندگی و بدترین آمار در زمینه میزان سوانح رانندگی در جهان متعلق به کشورهای اریتره، مصر، لیبی، افغانستان، عراق، نیجر، آنگولا، امارات، گامبیا، ایران و موریتانی است و امن ترین جاده های دنیا برای رانندگی را کشورهای سوئیس، سنگاپور،  هلند، فنلاند، آلمان، نروژ و سوئد دارند. در حالی که تصادفات جاده ای نهمین علت مرگ و میر در جهان به شمار می رود این حوادث در ایران دومین علت مرگ و میر است.
همچنین سالانه 100 تن  آلاینده به هوای تهران وارد می شود که به کشته شدن چهار هزار نفر بر اثر آلودگی هوا می انجامد و این شرایط در کلان شهرهای دیگر نیز وجود دارد یا به زودی به وجود میآید. ناگفته پیدا است که خودروهای فرسوده نقش تعیین کننده ای در تصادفات جاده ای و آلودگی هوا دارند و به طور مستقیم و غیر مستقیم بلای جان شهروندان ایرانی هستند. بنابراین از رده خارج کردن خودرو های فرسوده اکنون دیگر به یک ضرورت تبدیل شده است و تاخیر در انجام آن برابر با کشته شدن شهروندان است.

 
http://www.mardomsalari.com