دكتر علي بيت‌اللهي در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به آتش‌سوزي بخشي از بازار تبريز، اين رخداد را تلنگري بر توجه به ريسك‌هاي بازار تهران و مديريت بحران در اين زون بسيار مهم براي اقتصاد كشور دانست و افزود: ارزيابي‌ها و برداشت‌هاي ميداني ما از وضعيت بازار، كيفيت ساختمان‌ها و زيرساخت‌ها نشان مي‌دهد اين منطقه در مقابل مخاطرات طبيعي و انسان ساخت به شدت آسيب‌پذيري بالايي دارد و ضرورت دارد تا اقدامات اساسي پيشگيرانه با هدف كاهش ريسك مخاطرات و كاهش آسيب‌پذيري‌ها انجام گيرد.
وي با اشاره به نحوه توسعه منطقه بازار يادآور شد: بازار تهران خود در چنبره بافت ريزدانه، نفوذناپذير و تاريخي منطقه ۱۲ كنوني تهران و محدوده اصلي شكل‌گيري تهران قديم است؛ منطقه‌اي كه مساحتي حدود ۱۶.۹۱ كيلومتر دارد و بسياري از نهادهاي دولتي و سفارتخانه‌ها در اين منطقه قرار گرفته‌اند. اين منطقه داراي ۶ ناحيه و ۳۱ محله است.
محدوده بازار و شكل نامنظم آن در دل منطقه مركزي و تاريخي تهران
مدير بخش زلزله مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي، مساحت بازار بزرگ تهران را حدود ۱۰۵ هكتار ذكر كرد و ادامه داد: اين بازار در ميان خيابان‌هاي "مولوي" در جنوب، "مصطفي‌خميني" در شرق، "پانزده خرداد" در شمال و "خيام" در غرب قرار گرفته است.
نقشه بازار تهران
ريسك‌هاي بازار تهران
دبير كارگروه مخاطرات، وجود ساختمان‌هاي فرسوده و خطر زلزله را از جمله ريسك‌هاي بازار قديمي تهران نام برد و يادآور شد: ساختمان‌هاي موجود در بازار داراي قدمتي طولاني بيش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال قبل است و فرسوده بودن ساختمان‌هاي آن از جمله ريسك‌هاي آن به شمار مي‌رود.
وي با بيان اينكه ساختمان مدرن در بازار بسيار اندك است و اكثر آنها بافتي فرسوده و سازه بنايي دارند، اضافه كرد: در محدوده بازار تهران تقريباً بيش از ۹۰ درصد ساختمان‌ها فرسوده و مخروبه بوده و تنها حدود ۱۰ درصد آنها نوسازي شده‌اند، ضمن آنكه در اين منطقه ساختمان‌هاي مقاوم‌سازي شده وجود ندارد و سازه‌هايي كه مقاوم‌سازي شده‌اند نيز به بافت سنتي و تاريخي بازار لطمه فراواني وارد كرده‌اند.
بيت‌اللهي تعداد بلوك ساختماني موجود در بازار را بر اساس نقشه GIS حدود ۴ هزار بلوك عنوان كرد و گفت: امكان اينكه هر بلوك جداگانه بررسي شود، وجود ندارد؛ چرا كه بلوك‌ها به صورت كاملاً پيوسته هستند و در هر بلوك بين ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ غرفه و مغازه كوچك و بزرگ وجود دارد كه به لحاظ سازه‌اي قابل تفكيك نيستند.
نمونه‌اي از بلوك‌هاي بازار
وي همچنين به مخاطره ديگر اين منطقه اشاره كرد و توضيح داد: در بسياري از نقاط بازار و سراهاي آن، پيمانكاران سقف‌هاي مناسب با معماري بازار را احداث كرده‌اند يا اين سقف‌ها در حال احداث است كه اين سقف‌ها بر روي سازه‌هاي زيرين آنها كه همان ساختمان‌هاي بنايي قديمي هستند، نيرو وارد مي‌كنند و در كنار آن ساختمان‌هاي فراواني وجود دارد كه فرسودگي واضحي دارند، ولي به طور مستمر در حال استفاده است.
سقف‌هايي كه بر روي ديوارها و ساختمان‌هاي قديمي بنا شده‌اند
نمونه‌اي از ساختمان‌هاي فرسوده در حال استفاده
بيت‌اللهي با ابراز تأسف از اينكه اكثر ساختمان‌هاي بازار داراي سقف "طاق‌ضربي" هستند كه مقاومت پاييني در برابر زلزله دارند، خاطرنشان كرد: بسياري از اين سقف‌ها، محل انبار مصالح و اجناس هستند كه وزن بالايي را به آنها وارد مي‌كند. البته در بين ساختمان‌هاي فرسوده، ساختمان‌هاي نوساز نيز به چشم مي‌خورد كه بر اساس آئين‌نامه‌هاي جديد ساختماني طراحي و ساخته شده‌اند.
نمونه‌اي از ساختمان‌هاي نوساز در بازار تهران (پلاكارد شكل متضمن اين عبارت است: كسبه محترم پاساژ قائم، طبق دستورالعمل سازمان آتش -
نشاني تمامي متصرفين و كاسبين پاساژها بايستي دوره آموزش اصول اوليه اطفاي حريق را طي نمايند.)
مدير بخش زلزله مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي معابر تنگ را از ديگر چالش‌هاي اين منطقه نام برد و اظهار كرد: در رخداد حوادث، دسترسي آسان به محل حادثه امر بسيار مهم است و اين در حالي است كه بازار تهران داراي معابر بسيار صعب‌العبور و تنگ است، به نحوي كه در صورت تخريب ساختمان‌ها امكان تردد به هيچ عنوان وجود ندارد و مي‌توان گفت كل منطقه غير قابل دسترس مي‌شود و حتي ساختمان‌هاي باقي مانده نيز بلا استفاده خواهد بود.
وي، نفوذناپذيري منطقه بازار و اطراف آن را از عوامل اصلي بالا بودن ميزان ريسك مخاطرات دانست.
معابر تنگ در مجاورت ساختمان‌هاي فرسوده
تأسيسات برقي، مواد قابل اشتعال خطر ديگر بازار
بيت‌اللهي با اشاره به وجود تأسيسات برقي در بازار تهران، گفت: در صورت تخريب ساختمان‌ها، فروريزش زمين و يا اتصال برق و مواردي مانند آن، اين تأسيسات به خاطر نداشتن ايمني كافي باعث بروز آتش‌سوزي خواهند شد.
كابل برق كه محل آويختن لباس شده است
تأسيسات برقي و كابل‌هاي نامطمئن در بازار و انبوه مواد قابل اشتعال
دبير كارگروه ملي مخاطرات، با تاكيد بر اينكه بار حريق بازار تهران، به دليل وجود مواد قابل اشتعال نظير آنچه در آتش‌سوزي بازار تبريز مشاهده شد، بالا است، گفت: از طرفي ديگر بازديدهاي ميداني ما نشان مي‌دهد كه سيم‌كشي برق، بارگيري از آن و سيستم‌هاي ايمني آن در سطح نازلي قرار دارد. علاوه بر آن استفاده بسيار غلط و خطرناك از كابل‌هاي برق، تماس مستقيم البسه با سيستم برق و مواردي نظير آنكه توسط كسبه مورد توجه قرار نمي‌گيرد، دامنه خطر و به‌ويژه خطر آتش‌سوزي را بالا مي‌برد.
وي نمونه اين نوع بي‌توجهي‌ها به اقدامات احتياطي و ايمني را در ساختمان پلاسكو و بازار تبريز دانست و ادامه داد: اين نمونه‌ها براي همه، جاي ترديدي نبايد باقي بگذارد كه بايد حداقل، حداقل‌ها رعايت شود.
قنات‌ها و فروريزش زمين
بيت‌اللهي با بيان اينكه اغلب رشته قنات‌هاي شهر تهران به سمت مركز شهر، محدوده منطقه ۱۲ و بازار تهران مجانب مي‌شوند، اظهار كرد: دليل اين امر وجود اراضي و باغات تهران قديم است كه در همين ناحيه مركزي و به سوي جنوب آن يعني شهر ري و اراضي اطراف آن گسترش داشتند و آبياري آنها هم از طريق قنوات انجام مي‌شد. عمده آن اراضي و باغات در حال حاضر تبديل به ساختمان شده‌اند و رشته‌هاي قنوات رها شده و فاقد برنامه استحكام‌بخشي هستند.
نقشه قنات‌هاي شهر تهران
به گفته وي، سامانه قنوات در محدوده مركزي تهران، مجراهاي انتقال آب‌هاي زيرسطي هستند كه گاه و بيگاه با ريزش تونل‌ها و ميله‌هاي آنها، فروريزش كرده و فروچاله‌هاي بزرگي در سطح شهر تهران و به‌ويژه در امتداد خيابان مولوي رخ مي‌دهد كه البته اثر خط مترو را هم نبايد ناديده انگاشت.
وجود خاك نرم چالش ديگر منطقه بازار
بيت‌اللهي ادامه داد: با استفاده از اطلاعات گمانه‌هاي ژئوتكنيكي مشخص شده است كه خاك محدوده بازار در اغلب نقاط از نوع خاك نرم با قابليت بزرگنمايي امواج زلزله است، به گونه‌اي كه نتايج تحقيقي كه توسط ما در محدوده بازار تهران انجام شد، نشان داد كه نوع خاك منطقه بازار به گونه‌اي است كه در اثر وقوع زلزله، شتاب ناشي از زلزله در سطح زمين نسبت به سنگ كف، در بعضي از نقاط آن، حدود ۵۰ درصد بالاتر خواهد رفت كه واضح است چنين امري موجبات تخريب بيشتري را فراهم خواهد كرد.
وي اضافه كرد: با توجه به سطح كيفي پايين ساختمان‌ها، تنگي معابر، جمعيت شناور بسيار بالا، خطر اتصال برق و آتش‌سوزي، احتمال رخداد فروريزش زمين و اثر خاك نرم، مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه ريسك‌هاي بازار تهران و بحران‌هاي ناشي از آنها بسيار حائز اهميت بوده و ضرورت دارد تا قبل از رخداد حادثه‌اي، با هدف كاهش ريسك، اقدامات پيشگيرانه‌اي در دستور كار شهرداري تهران و به‌ويژه شهرداري منطقه ۱۲ قرار گيرد.
انتهاي پيام