اوایل سال 2017 میلادی(2/3/2017) اولین ناو هواپیمابر هسته ای جهان با نام USS Enterprise(یو اس اس اینترپرایز) با شماره بدنه  CVN-65، بعد از 51 سال خدمت در نیروی دریایی آمریکا و طی دوره حاکمیت 10 رئیس جمهور کشور آمریکا بازنشست گشت و در محلی که در نیوپورت نیوز متولد گشته بود به خواب ابدی رفت. در طی دوره خدمت این شناور با شکوه 100 هزار نفر بر روی عرشه آن خدمت کرده اند و این ناو عظیم در طول این 51 سال مسافتی در حدود یک میلیون مایل دریایی را طی کرده است که تقریبا برابر است با 40 بار گردش به دور زمین

نشان اولین ناو هواپیمابر هسته ای جهان که با مشخصه E بزرگ یا "Big E" نیز شناخته میشود

اینترپرایز از سال 2012 به صورت کامل غیر فعال و برای خارج سازی راکتور هسته ای خود آماده گشت و در سال 2017 نیز به صورت رسمی و در طی مراسمی از رجیستر یا دارایی های نیروی دریایی آمریکا خارج شد.این شناور در 25 نوامبر 1961 در نیروی دریایی آمریکا عملیاتی شد و در طول مدت خدمت خود و در بازه های زمانی جنگ سرد و سیاست خارجی مدرن آمریکا، 25 اسقرار مهم را در نقاط مختلف جهان تجربه کرده است و به عنوان بازوی کارآمد نظامی آمریکا پشتوانه ای برای سیاست خارجی آن بوده است. برای مثال میتوان از محاصره کوبا در قائله بحران موشکی و شش بار حضور در جنگ ویتنام. حضور در خلیج بنگال که مصادف بود با جنگ 1971 هند و پاکستان.به پرواز در آوردن هواپیماهای عملیاتی در بوسنی. پشتیبانی از تهاجم به عراق در سال 2003. اینها نمونه ای از بحران هایی بود که این ناو در آنها حضور داشته است.

اما چه چیز قابل توجهی در اینترپرایز به عنوان اولین ناو هواپیمابر اتمی وجود داشته است که آن را به ستون فقرات نیروی دریایی آمریکا تبدیل کرده بود.هر شناور جنگی در دریا با لجستیک و پشتیبانی خود زنده است. شناور های بادبانی در دریاهای آزاد متکی به نیروی تجدید پذیر باد بودند،اما این نیرو ممکن بود در مواقعی که به آن نیاز دارید همیشه در دسترس شما نباشد.با جهش به دوره ذعال سنگ و در دوره جنگ جهانی اول، نیروی مطمئن تری در اختیار ناوگان دریایی بود، اما ذغال سنگ یا کوک بسیار حجیم است و به فضای ذخیره سازی زیادی نیاز بود و از طرفی به نیروی کار بسیاری برای سوزاندن احتیاج است.در طول جنگ جهانی دوم و با وجود پایگاه ها و بندر های پشتیبانی، شناور ها به جای کوک به سمت سوزاندن مواد نفتی رفتند که کار را راحت تر کرد، اما برای سوختگیری نیاز بود تا شناور یا به خشکی بازگردد ویا اینکه برای سوختگیری از تانکر های عظیم و آسیب پذیر در وسط دریا آماده شود که این مدل نیز یک پروسه هزینه بر و خطرناک بوده و هست

تصویر هوایی از ناو هواپیمابر اینترپرایز، یک روز پس از مراسم تعمید دهی و در حین انتقال به اسکله 8 ام در نیوپورت نیوز.تاریخ 25 سپتامبر 1960

به این تریتب، راکتور های اتمی برای خدمت در ناوهای هواپیمابر آمریکا ساخته شد تا هر 25 سال یک بار نیاز به تعویض هسته آن باشد ولی این به این معنی نیست که ناو نیاز به قطعات یدکی و نگهداری عرشه ندارد و شناور برای ادامه عملیات نیاز به بارگیری خدمات، مهمات و غذا خواهد داشت و در طی دوره های مشخصی، خدمه برای استراحت نیز باید به خانه های خود بازگردند. ولی استفاده از نیروی هسته ای این امکان را فراهم خواهد کرد که شناور بتواند دریانوردی های طولانی مدتی را بدون پهلوگیری در بندرها انجام دهد. و مزیت بعدی استفاده از نیروگاه هسته ای توان بالا تولید انرژی بسیار در حجمی محدود است. یعنی با توجه به حجم تولید کنند نیرو و فضای ذخیره سازی سوخت در پیشرانه های دیزلی، شما نیروی بسیار بیشتر و فضای اضافی را با استفاده از پیشرانه هسته ای بدست می آورید [1] و در این فضای اضافی شما میتوانید از دارایی های با ارزش خود در انبار، همچون سوخت جت، تسلیحات و تجهیزات؛ به میزان بیشتری ذخیره و حمل کنید. در مقایسه ناوهای هواپیمابراتمی با نمونه های مرسوم متوجه میشویم این شناور ها میتوانند دو برابر نمونه های مرسوم با خود سوخت جت را به همراه 30 در صد سلاح بیشتر و 8500 متر مکعب فضای اضافی داشته باشند(این فضا در شناور های مرسوم غیر اتمی،عموما توسط ورودی و خروجی موتورهای توربین گازی و داکت های آن اشغال میشود)

اما آیا خواست و اراده ای برای بازگرداندن پیشرانه های هسته ای در شناور های سطحی جنگی بود؟ در طی تحقیقاتی که در سال 2010 از سوی مرکز تحقیقات کنگره آمریکا با عنوان (Navy Nuclear-Powered Surface Ships: Background, Issues, and Options for Congress) انجام شده است مزایایی از به خدمت گرفتن پیشرانه های هسته ای در شناور هایی همچون رزم ناو ها عنوان شده است و این روش را یک مزیت برای نیروی دریایی آمریکا برشمرده است. و از طرف دیگر شناور های هسته ای میتوانند در موقعیت های عملیاتی خود مدت مدید تری باقی بمانند و فضای کمتری را برای حمل سوخت اضافی اختصاص دهند و اما از جهتی هزینه های ساخت به مراتب بیشتری نسبت به خیشاوندان معمول خود دارند که با توجه به هزینه های نگهداری کمتر بعدی و هزینه های سوخت که متغییر میباشد از نظر هزنیه ای نیز دارای توجیهات معقولی برای به خدمت گیری اینگونه شناور ها با پیشرانه های هسته ای، به دست میاید.

تصویری از دریانوردی ناو E بزرگ در خلیج همیشه فارس در سال 1996 و در طی ماموریت کمک به ایجاد منطقه پرواز ممنوع در عراق

اما در جهت منفی ماجرا همانطور که اشاره شد هزینه های ساخت این نوع شناور ها بسیار بالاست. نیاز به ایجاد زیرساخت های خاصی برای ساخت و سرهم بندی این شناور ها در زمان ساخت و نگهداری های بعدی به وجود می آید که هزینه های تولید را سر سام آور میکند و از طرف دیگر از نظر دیپلماسی بین المللی ممکن است بعضی از ملل اجازه پهلو گیری این شناور های هسته ای را به بندر های خود و یا اجازه عبور از گذر گاه های در اختیار خود را ندهند. و به طور قطع علاوه بر مشکلات لجستیک و دیپلماسی پیشرو، "توهم خطر هسته ای" نیز وجود دارد. اگرچه نیروی دریایی آمریکا کارنامه درخشانی در امنیت استفاده از راکتور های مجتمع هسته ای دریایی دارد، اما در دریاهای امروز خطر تروریسم و حادثه های برخوردی هر شناوری را تهدید میکند.

رویداد های مهم در برنامه ناو هواپیمابر اتمی اینترپرایز:

سال 1961: اینترپرایز عملیاتی شد

سال 1962: به عنوان پاسخی به بحران موشکی کوبا در منطقه مستقر شد.

سال 1964: در طی عملیات سفر به دور دنیا از نیوزلند تا کیپ هورن، جنوبی ترین نقطه آمریکای جنوبی را در 9 روز طی کرد.

سال 1965: پایگاه مادر به آلامیدا در کالیفرنیا منتقل شد.

از سال 1965 تا 1973: چندین بار به ویتنام اعزام شد و آخرین کشتی بود که در عملیات تخلیه نیرو ها از منطقه خارج شد. آخرین سورتی پرواز جنگ ویتنام از عرشه ناو هواپیمابر اینتزپرایز انجام شد و یک خلبان F-4 فانتوم از عرشه این ناو در طی جنگ ساقط و کشته شد.

سال 1974: ناو برای به خدمت گیری جنگنده های F-14 تامکت طراحی دوباره شد، و سپس این پرنده افسانه ای در کنار ناو به خدمت بازوی رسانه ای آمریکا یعنی هالیوود در آمد و در فیلم تاپ گان با بازی تام کروز هژمونی آمریکا را به جهانیان نشان داد.

سال 1975: خدمه ناو اینترپرایز نزدیک به 10 هزار ساعت نفر خدمات بشردوستانه را در جزایر موریس ارائه کردند.

سال 1990: پایاه مادر به نورفولک تغییر یافت.

بازه سالهای 1990 تا 1994: آخرین مرحله از تعویض پیل های سوخت در نیوپورت نیوز.

سال 1998: در کمپین جنگ هوایی بر ضد عراق شرکت کرد و 297 سورتی پرواز را در طی 70 ساعت از عرشه خود رهبری کرد.

بازه سالهای 2001 تا 2012: اولین عملیات رزمی هوایی بعد از حادثه یازده سپتامبر از عرشه ناو اینترپرایز صورت گرفت. در سال 2001 آدمیرال سه ستاره جان مورگان به عنوان فرمناده ناو تماسی دریافت میکند با این مضمون که مرکز تجارت تجارت جهانی مورد حمله قرار کرفته است و این واقعه درست در سومین روزی روی داد که مورگان فرماندهی ناو را عهده دار شده بود. قرار بود ناو به پایگاه مادر در نورفولک بازگردد اما او سریعا با کاپیتان ناو تماس میگیرد و از او میخواهد که گروه رزمی را با سریع ترین سرعت به ساحل پاکستان برساند و عملیات های رزمی را بر ضد تروریست های القاعده مدیریت کند. در طی بازه سالهای 2003 تا 2012 ناو در مجموع 5 بار به منطقه بازگشت تا ماموریت های پشتیبانی از نیروهای آمریکایی را در عراق و افغانستان به انجام برساند.

سال 2012: در این سال در طی مراسمی در نورفولک در جمعی هزاران نفری از اشخاصی که در ناو خدمت کرده بودند و یا در ساخت این ناو شریک بودند ناو رسما غیر فعال شد.و وارد چرخه اوراق شد که در ابتدا هشت راکتور هسته ای آن خارج میشد.

سال 2017: ناو رسما در طی مراسمی در نیوپرت نیوز غیر عملیاتی گشت و تبدیل به خاطره ای برای نیروی دریایی آمریکا شد. هم اکنون نیز در زمان نگارش این متن ناو اینترپرایز در حال اوراق شدن میباشد.

تصویری از مرگ و اوراق اولین ناو هواپیمابر آمریکا در پایین تصویر و ناو بالایی نشان دهنده تولد جدید ترین نسل از ناو های هواپیمابر آمریکا یعنی کلاس فورد میباشد

 [1]ناو های هواپیمابر با سیستم های تامین توان مرسوم که سوخت های فسیلی را میسوزانند از سال 1910 میلادی در چرخه خدمت میباشند.رمانی که اولین ناو هواپیمابر آمریکا یو اس اس لانگلی ساخته شد. دیگ های بخار آزمایش شدند و خود را ثابت کردند. ناوهای هواپیمابر مرسوم میتوانند 280 هزار شفت اسب بخار نیرو تولید کنند در صورتی که ناو های هواپیمابر هم رده ناو هواپیمابر اینترپرایز 260 هزار شفت اسب بخار تولید میکنند. این یعنی 20 هزار کمتر! آیا تفاوتی در بهره وری و مصرف سوخت این دو تیپ ناو هواپیمابر وجود دارد؟

وقتی صحبت از بهره وری است، این طور معلوم میشود که ناو های مرسوم و غیر هسته ای کار آمد تر از نمونه های هسته ای میباشند و این موضوع مخاطب را با تعجب و علامت سوال روبرو میکند. اما این یک اشتباه رایج است که کار آمد تر را برتر میدانیم. در واقع بهره وری در زمانی دیده میشود که انرژی در حال تولید از سوخت درون موتور( یا سیستم تامین قدرت) را با انرژی خروجی از موتور را با یکدیگر مقایسه بکنیم و نگاهی به اتلاف های مکانیکی و ترمودینامیکی بکنیم. در نیروگاههای تولید نیروی مرسوم ناوهای هواپیمابر، مابهالتفاوت سوخت به انرژی 60 درصد میباشد در صورتی که در نمونه های هسته ای 66 درصد میباشد. به این معنی میباشد که در سیستم های مرسوم 2/5 سوخت به انرژی قابل مصرف تبدیل میشود و در سیستم های هسته ای 1/3 سوخت به انرژی قابل مصرف تبدیل میشود. و این رخداد به این دلیل است که سیستم های مرسوم میتوانند بخاری با دمای بسیار بالاتری تولید کنند پس به همین دلیل نیروی لحظه ای بیشتری را نیز برای توربین ها فراهم میکنند.

پس اگر ناوهای هواپیمابر مرسوم کارآمد تر هستند، احتمالا سود ساخت ناو های هواپیمابر هسته ای در میزان و مقدار سوخت مصرفی میباشد. اگر در یک آزمایش مقرر شود هر دو گونه ناو هواپیمابر به مدت یک هفته و به صورت مداوم 200 هزار شفت اسب بخار نیرو تولید بکنند. در این صورت ناو مرسوم به مقدار سوختی به میزان 5.125 X 10⁶ کیلوگرم نیاز خواهد داشت که به عبارتی میشود 5125 تن سوخت مایع فسیلی، اما برای تولید این مقدار نیرو در پیشرانه های هسته ای اگر از اورانیوم 100 در صد استفاده بکنیم، تنها به 4.092 کیلوگرم اورانیوم نیاز خواهد بود و اگر از اورانیوم 3 در صد استفاده شود به 136.4 کیلوگرم اورانیوم نیاز خواهد بود.پس با این حساب ناو های اتمی 0.00008 درصد نمونه های مرسوم سوخت مصرف میکنند. این برتری است که ناو های هواپیمابر اتمی آمریکا بر دیگر نمونه های متداول دارند

نوشته شده توسط:مهندس امیر رهبری