يك ستون فقرات سالم، بهطور طبيعي داراي انحنايي از جلو به عقب ميباشد. قسمت پايين كمر (ستون فقرات ناحيه پايين كمري) داراي يك منحني كمي رو به جلو و قسمت فوقاني كمر (ستون فقرات ناحيهي قفسه سينه) داراي يك منحني مبليم به عقب است. اين منحنيها شوك ناشي از فعاليتهاي روزمره مانند راه رفتن، پريدن و دويدن را جذب ميكنند.
وضعيتي بنام گودي كمر (بدر اصطلاح پزشكي به آن لوردوز ميگويند) وجود دارد كه در آن يك منحني بيش از حدي در ستون فقرات است كه معمولاً كمر را تحت تأثير قرار ميدهد. كودكان نيز در موارد نادري دچار انحناي مشخص و رو به جلويي در ناحيه گردن، يا همان لوردوز گردني ميشوند. البته گودي كمر ميتواند افراد در هر سني را تحت تأثير قرار دهد. در موارد نادر، انحناي شديد ستون فقرات به سمت جلو يا همان گودي كمر ميتواند دردناك شده و بر توانايي حركت فرد تأثير بگذارد.
گودي كمر چه علائمي دارد؟
افراد مبتلا به لوردوز، داراي ظاهري با قوس و فرورفتگي كمر هستند. حالت بدن آنها ممكن است بيش از حد قوسدار به نظر برسد. باسن آنها ممكن است بيش از حد طبيعي به رو به بيرون بوده و شكم رو به جلو متمايل باشد. هنگاميكه فرد مبتلا به گودي كمر به پشت دراز ميكشد، ممكن است فشار دادن كمر به سمت زمين براي او دشوار يا غيرممكن باشد.
در موارد نادر، افراد مبتلا به گودي شديد كمر ممكن است درد، بيحسي، گزگز يا ضعف در يك يا هر دو پا داشته باشند. همچنين ممكن است كنترل مثانه خود را از دست بدهند. اگر فردي اين علائم را دارد، بايد در اسرع وقت توسط متخصص ستون فقرات معاينه و وضعيت او بررسي شود.
چه عواملي باعث ايجاد گودي كمر ميشوند؟
در بسياري از موارد، پزشكان علت دقيق گودي كمر را نميدانند. اگرچه گودي كمر بيشتر در دوران بلوغ شروع به پيشرفت ميكند، اما برخي از كودكان با خطر بيشتري براي ابتلا به اين وضعيت به دنيا ميآيند. گودي كمر اغلب با يكي از موارد، يا شايد بتوان گفت دلايل، زير همراه است:
- وضعيت قرارگيري بدن (پوسچر): ستون فقرات در ناحيه پايين كمر براي آنكه ثابت و مستحكم باقي بماند، به عضلات اطراف شكم و پايين كمر (عضلات شكمي) متكي است. افرادي كه عضلات شكمي ضعيفي دارند، بيشتر احتمال دارد كه دچار گودي كمر شوند.
- اضافه وزن: اضافه وزن در ناحيه شكم، فشاري بر كمر وارد ميكند و باعث ميشود كه كمر به جلو متمايل شود و اين امر خطر ابتلا به گودي كمر را افزايش ميدهد.
- تروما و آسيب: آسيبهاي ورزشي، سوانح رانندگي يا زمين خوردنهاي شديد ممكن است باعث اسپونديلوليز، شكستگي استرسي مهرههاي ستون فقرات شود. اين شكستگي ميتواند ستون فقرات را ضعيف كرده و باعث خم شدن مهرههاي آسيب ديده با زاويهاي شديدتر شود.
- جراحي: دورسال ريزوتومي انتخابي (قطع انتخابي ريشههاي حسي اعصاب نخاعي) كه يك روش جراحي كم تهاجمي است و ممكن است براي كاهش اسپاستيسيتي پا در برخي از بيماران مبتلا به فلج مغزي استفاده شود، ميتواند منجر به گودي كمر شود.
- مشكلات عصبي -عضلاني: افراد مبتلا به بيماريهايي كه عملكرد عصب و عضله را مختل ميكنند نيز ممكن است دچار گودي كمر شوند. از جمله اين مشكلات ميتوان به ديستروفي عضلاني، فلج مغزي و چندين مورد ديگر اشاره كرد.
- مشكلات لگن: برخي از كودكان و افراد بزرگسال مبتلا به ديسپلازي رشد مفصل ران نيز دچار گودي كمر ميشوند.
عوارض گودي كمر چيست؟
امروزه و به ويژه در عصر فنآوري امروزي، غيرممكن است كه بتوان از وضعيت قرارگيري نامناسب بدن (پستچر نادرست)، فرار كرد. اگرچه وضعيت قرارگيري نامناسب بدن چيزي فراتر از يك مسئله كوچك روزانه است. وضعيت قرارگيري نامناسب بدن ميتواند اثرات مضري را براي فرد در پي داشته باشد؛ اثرات منفي هم بر روي بدن و هم بر ذهن است. براي مراقبت از خود، بايد خيلي مراقب وضعيت قرارگيري صحيح و مناسب بدنتان باشيد. ممكن است اين كار براي يك لحظه خسته كننده باشد، اما حالت قرارگيري بدن در وضعيت صحيح براي طولانيمدت مفيد خواهد بود! در اينجا به شرح اثرات منفي وضعيت قرارگيري نامناسب بدن و گودي كمر ميپردازيم كه اين اثرات ميتوانند هم آني و هم تدريجي باشند. هنگاميكه همهچيز را دربارهي اثرات منفي و بدخيمي كه اين وضعيت براي شما در پي خواهد داشت، بدانيد، آنوقت براي هميشه مراقب وضعيت و حلت قرارگيري بدن خودتان خواهيد بود.
درد
شايعترين اثرات منفي ناشي از قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب و گودي كمر، درد و ناراحتي در ناحيهي كمر است. اين درد همچنين قابلتوجهترين عارضه جانبي از اين وضعيت ميباشد. از آنجا كه بدن در يك وضعيت قرارگيري نامناسب بدن در حالت خميده قرار دارد، اين وضعيت فشار فوقالعادهاي را بر روي كمر وارد ميكند و به قسمت فوقاني بدن فشار وارد ميكند. كمردرد شايعترين نوع دردي است كه با وضعيت قرارگيري بد بدن همراه است و بعد از آن، گردن درد و درد شانهها ميباشد. اين اثرات منفي نهتنها فوري هستند، بلكه ميتوانند بهتدريج منجر به عدم تراز در ستون فقرات و درد مفاصل شوند.
ضعيف شدن گردش خون
قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب ميتواند منجر به گردش خون ضعيف در بدن شود. اين امر به ويژه هنگامي محقق ميشود كه قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب به همراه نشستن براي مدت طولاني باشد. هنگاميكه نشستهايد و با قرار گرفتن در يك حالت بدني نامناسب، راه جريان خون كافي و مناسب در بدن را ميبنديد و اين ممكن است براي سلامتي شما مضر باشد. وقتي براي مدت زيادي نشستهايد سعي كنيد فعال باشيد، مخصوصاً وقتي سر كار هستيد. در طول روز تغييرات تدريجي را در وضعيت بدنتان ايجاد كنيد: بايستيد، بدنتان را بكشيد و با شانههايي به عقب برده شده بنشينيد. اگر پشت ميز كارتان جمع شويد و به اصطلاح قوز كنيد، گردش خون در بدنتان ضعيف خواهد شد و حتي ممكن است رگهاي واريسي در اندامها ايجاد شود.
خلقوخوي ناخوشايند
در حالي كه قرار دادن بدن در وضعيتي مناسب ميتواند از بروز افسردگي جلوگيري كند، قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب، به بروز اين مشكل كمك ميكند. در يك مطالعه گزارش شده است كه افرادي كه با حالت خميده يا افتاده مينشينند، ترس بيشتر، اعتماد به نفس پايين تر و روحيهي ضعيفتري نسبت به افرادي كه به حالت صاف و كشيده مينشينند، از خود نشان ميدهند. در تحليلهاي زباني، بيشتر از كلمات منفي استفاده شده است تا مثبت. قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب، اگرچه ميتواند منجر به افسردگي شود، اما از طرفي ديگر قرارگيري بدن در وضعيت خوب و مناسب ميتواند به طور مؤثري با اين مسئله مبارزه كند و خلقوخوي افراد را بهبود بخشد. حتي تحقيقي انجام شده است كه نشان ميدهد افراد مبتلا به افسردگي پس از نشستن با حالت بدني مناسب، خودباوري بيشتري را از خود نشان ميدهند.
افزايش استرس
بسياري از محققان مطالعاتي در مورد تأثير وضعيت قرارگيري نامناسب بدن بر روي سطح استرس انجام دادهاند. هنگاميكه فردي در وضعيت بدني نامناسب و بدي قرار ميگيرد، ممكن است احساس افسردگي و كاهش سطح انرژي در او ايجاد ميشود. از آنجا كه وقتي بدن شما در وضعيت نامناسبي قرار ميگيرد، راه جريان خون در آن بسته ميشود، باعث ميشود كه عملكردهاي بدن نيز محدود شوند. اين عملكردهاي بدني كند ميشوند و در نهايت انرژي كمتري براي شما باقي ميماند. اين كمبود انرژي به زودرنجي و سطح استرس بالا تبديل ميشود. ذهن شما نهتنها تحت تأثير اين روند كند شده، تحت فشار قرار ميگيرد، بلكه بدن نيز تحت فشار قرار خواهد گرفت. برخي از اعضاي بدن مجبورند كه در صورت نامناسب بودن وضعيت بدن، خيلي بيشتر كار كنند كه در نتيجه فشار و استرس زيادي به آنها وارد ميشود. يك روش مهم براي رفع اين فشارهاي شديد، علاوه بر تغيير وضعيت قرارگيري نامناسب بدن، ورزش كردن است.
انگيزه كمتر
از آنجا كه يكي از اثرات قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب، پايين آمدن اعتماد به نفس است، ممكن است منجر به كاهش انگيزه در فرد شود. ممكن است به خاطر حالت قوزدار و جمع شدهي بدنتان، اعتماد به نفس كمتري داشته باشيد و يا خجالت بكشيد كه اين امر ميتواند موقعيتهاي اجتماعي و كاريتان را تحت تأثير قرار دهد. كاهش انگيزه نيز با احساس افسردگي و خستگي همراه است كه هر دو از اثرات منفي وضعيت قرارگيري نامناسب بدن است.
هضم و گوارش ضعيف
قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب خصوصاً بعد از خوردن غذا براي بدن مضر است. اين وضعيت ميتواند باعث سوزش معده و ريفلاكس اسيد معده شود. هنگاميكه فرد به حالت خميده باشد، فشار بيش از حدي بر روي كمر و متعاقباً بر روي شكم و معده وارد ميكند. اين فشار بر معده، نهتنها براي سلامت فرد خوب نيست بلكه به خصوص در حالي كه معده سعي در هضم غذا دارد مضر است. كار هضم غذا ميتواند با وضعيت نامناسب بدن متوقف و يا كند شود. ضعيف شدن عمل هضم ميتواند منجر به بروز مشكلات بدني ديگري، از جمله مشكلات دفع و مشكلات قلبي، شود.
خستگي
از آنجا كه قرارگيري بدن در وضعيت نامناسب باعث ميشود تا بدن منقبض شود، ميتواند منجر به كاهش سطح انرژي شود. سطح استرس افزايش مييابد و متعاقباً بدن را تحت فشار قرار ميدهد. اين فشار منجر به كاهش انرژي و خستگي ميشود. اين خستگي در مفاصل، رباطها، استخوانها و عضلات قابل مشاهده است. برخلاف آنچه شما فكر ميكنيد، وضعيت نامناسب بدن در واقع باعث ميشود بدن بيشتر از زماني كار كند كه بدن در وضعيت و حالت خوبي قرار دارد. اگر بدنتان در وضعيت مناسب و خوبي قرار داشته باشد، بهدرستي كار خواهد كرد و براي فرآيندهاي با عملكرد بالا باز و گشوده است؛ اين امر باعث افزايش سطح انرژي ميشود!
تشخيص
در تشخيص گودي كمر، پزشك اطلاعاتي را از بيمار ميگيرد كه شامل موارد زير است:
- خصوصيات بيمار. بهعنوانمثال، بالا بودن سن با آرتروز ارتباط دارد. چاقي به كمر فشار وارد ميكند و احتمال تحليل رفتن ديسك را افزايش ميدهد. وزنهبرداري يا شركت در فعاليتهاي ديگر ميتواند عاملي براي ايجاد چنين مشكلاتي باشد.
- سابقه بيمار. پزشك سؤالاتي را براي تعيين اينكه آيا تصادف يا محرك ديگري براي اين آسيبديدگي ايجاد كرده است، مطرح ميكند. پزشك همچنين از شما در مورد محل و زمان وقوع درد و اين چه مدت است كه آن را تجربه ميكنيد، سؤال خواهد كرد.
- نتايج معاينه بدني. معاينهي بدني براي يافتن محل درد انجام ميشود. در اين معاينه مشخص ميشود كه آيا درد منطقه و در يك نقطه است (محدود به پايين كمر) يا به ساير اندامها كشيده ميشود (به سمت باسن، پاها و كف پاها كشيده ميشود).
- نتايج تصويربرداري و ساير آزمايشها. معاينات ديگر شامل عكسبرداري راديولوژي، اسكن ام آر آي، سي تي اسكن، سونوگرافي و اسكن استخوان ميباشند.
درمانها
در درمان گودي كمر، پزشكان تا حد امكان از روشهاي غير جراحي استفاده ميكنند. در صورت داشتن حالتي خم شده به جلو، منحني كمر به خودي خود اصلاح ميشود، بنابراين به هيچ درماني احتياج نيست. در صورتي حالت خم شدگي به جلو ادامه داشته باشد، ممكن است به درمان نياز باشد. درمان زودهنگام ميتواند از عوارض بعدي اين مشكل مانند كمردرد مزمن يا آرتروز جلوگيري كند. از روشهاي درماني براي گودي كمر ميتوان به فيزيوتراپي براي بهبود قدرت و انعطافپذيري، كاهش وزن در صورت نياز، استفاده از بريس براي كودكان، مصرف داروهايي براي كاهش درد و تورم و جراحي در موارد شديد اشاره كرد. در مواردي نادر، ممكن است بيمار به عمل جراحي نياز داشته باشد.
فيزيوتراپي
تمرينات ورزشي و كششهايي وجود دارند كه ميتواند گروههاي اصلي عضلاني نگهدارندهي كمر را تقويت كند، تحرك و انعطافپذيري را بهبود بخشند و حالت صحيح بدن را تقويت كنند. يوگا، طب سوزني و ماساژ از جمله روشهايي است كه فوايد آنها به اثبات رسيده است
اصلاح حركات
يادگيري نحوه حركت صحيح بدن در حين انجام كارهاي روزمره – به ويژه مواردي كه شامل برداشتن اجسام سنگين، فشار دادن يا كشيدن چيزي است ميتواند به تسكين و جلوگيري از كمردرد كمك كند. خو داشتن عادتهاي سالمي مانند ورزش كردن، ريلكس كردن، خواب منظم و رژيم غذايي مناسب نيز ميتواند به اين وضعيت كمك كند.
مانيپولاسيون و موبيليزاسيون (درمانهاي دستي) ستون فقرات
متخصصان درمان دستي كه به آنها كايروپراكتور ميگويند، اين تكنيكهاي درمان دستي را انجام ميدهند كه نشان داده شده است فوايد كمي تا متوسطي را در كوتاه مدت براي بيماران فراهم ميكنند.
تزريق براي تسكين درد
- تزريقات اپيدورال ستون فقرات. يك داروي ضدالتهابي استروئيدي به ناحيهاي از ستون فقرات به نام فضاي اپيدورال تزريق ميشود. اگرچه تسكين حاصل شده كوتاه مدت است، اما تزريقهاي متعدد ميتواند شما را قادر به عملكردي مناسب براي طولانيمدت كند.
- تزريق بلوك عصبي. يك بيحسكننده و يك داروي استروئيد به ريشه عصبي بخصوصي در ستون فقرات تزريق ميشود.
- ابليشن راديوفركانسي. يك متخصص مديريت و درمان درد، سوزني را وارد عصب مسئول درد ميكند و با استفاده از جريان الكتريكي ايجاد شده توسط امواج راديويي، آن را گرم ميكند و در نتيجه سيگنالهاي درد از آن ناحيه كاهش مييابد (مسير درد مسدود ميشود).
تحريك الكتريكي عصب از طريق پوست
در اين روش درماني، از طريق پدهايي (بنام الكترود) كه به پوست شما وصل شدهاند، سيگنالهاي الكتريكي كم ولتاژي از يك دستگاه كوچك به منطقه دردناك ارسال ميشوند. اين روش ممكن است تسكين كوتاهمدتي را حاصل كند، يا با مسدود كردن سيگنالهاي درد به مغز و يا با تحريك توليد اندورفين كه مسكنهاي طبيعي بدن ميباشد.
داروها
داروهاي شل كننده عضلات، داروهاي مسكن مانند استامينوفن و آسپرين و داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي مانند ايبوپروفن ميتوانند به شما در كاهش درد كمر كمك كنند. محققان در حال بررسي اثربخشي داروهاي نوروپاتيك مانند گاباپنتين هستند. داروهاي افيوني معمولاً براي كنترل درد مزمن كمر مؤثر نيستند. در بيشتر موارد، در صورت لزوم، استفاده از اين نوع داروها بايد فقط براي درمان درد شديد آن هم تنها براي چند روز مصرف شود.
جراحي
معمولاً پس از عدم موفقيت روشهاي درماني محافظهكارانه، عمل جراحي بهعنوان آخرين راهكار در نظر گرفته ميشود. البته در برخي شرايط، تصميم زودهنگام يا فوري براي جراحي ضروري ميباشد.