از کمبود لوکوموتیو تا بهره‌وری ضعیف

گروه حمل‌و‌نقل- به تازگی مسوولان بخش حمل‌ونقل ریلی از برنامه خرید ‌هزار دستگاه لوکوموتیو خبر داده‌اند. از طرف دیگر کارشناسان اقتصاد حمل‌ونقل، مشکل را در نبود بهره‌وری می‌دانند. زمین‌گیر شدن لوکوموتیوها و کشنده‌ها خصوصا لوکوموتیوهای باری، یکی از مشکلاتی است که در ماه‌های اخیر دامنگیر بخش حمل‌ونقل ریلی کشور شده است. این موضوع در کنار نبود بهره‌وری و کاهش درآمدهای بخش باری، در خصوص مشکلات بخش حمل‌ونقل ریلی مزید بر علت شده است.
آبان ماه سال‌ جاری سید میعاد صالحی، معاون وزیر راه‌وشهرسازی و مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، در جلسه کارگروه توسعه حمل‌ونقل ریلی اعلام کرد: در بخش مسافری و به ویژه در بخش باری با کمبود لوکوموتیو مواجهیم، به همین منظور شرکت راه‌آهن به دنبال تامین یک‌هزار دستگاه لوکوموتیو ظرف حداکثر سه سال است. ۱۵۰ دستگاه از این لوکوموتیوها از تولیدکنندگان داخلی و ۸۵۰ دستگاه به صورت واردات از طریق بخش غیردولتی یا رأسا با استفاده از منابع داخلی یا منابع بودجه عمومی تامین خواهد شد.
از طرفی سید احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز در سفر اخیر هیات دولت به مسکو، از مذاکره با روس‌ها برای خرید ۲۰۰ دستگاه لوکوموتیو باری خبر داد.
شرایط نامناسب بخش ریلی
پیشتر نیز رستم قاسمی، وزیر راه‌وشهرسازی اعلام کرده بود: نیازمند یک هزار دستگاه لوکوموتیو برای تردد در ۱۴ هزار کیلومتر خط‌آهن هستیم. در بخش حمل‌ونقل خصوصا در حوزه ریلی و هوایی شرایط چندان مناسب نیست. بیش از ۱۴ هزار کیلومتر راه‌آهن داریم اما عمر ناوگان بالاست و کمترین سن ناوگان ریلی ۴۰ سال است. برای حل مساله زمینی و ریلی، دستور کاری در حال تهیه است که ظرف یک ماه آینده در دولت و با مشارکت و توافق وزارت صنعت، معدن و تجارت، نوسازی در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی در کشور شروع می‌شود.
این در حالی است که در سال‌های اخیر عدم توفیق راه‌آهن در تحقق برنامه ششم توسعه در بخش ریلی شامل کسب سهم ۳۰ درصدی از حمل بار و ۲۰ درصدی حمل مسافر داخلی، مورد انتقاد کارشناسان بوده و مسوولان بخش صنعت ریلی آن را به کمبود لوکوموتیو گره می‌زنند.
با این حال کارشناسان صنعت ریلی معتقدند، صرف کمبود لوکوموتیو منجر به عدم تحقق اهداف برنامه‌های توسعه و سیاست‌های بالادستی در حوزه ریل نشده و دلایل دیگری از جمله بهره‌برداری نامناسب از شبکه ریلی علی‌الخصوص کشنده‌های ریلی موجود، علت‌العلل پایین بودن میزان عملکرد شبکه ریلی کشور در مقایسه با اهداف برنامه‌های توسعه است.
تبعات بهره‌برداری نامناسب و نگهداری غیراصولی
طبق آمار منتشرشده توسط انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی به عنوان واسط بین بخش خصوصی و بخش دولتی در حوزه حمل‌ونقل ریلی، تعداد کشنده‌ها در سرویس موجود در شبکه راه‌آهن کشور تا انتهای شهریورماه سال‌ جاری، نسبت به سه ماهه اول سال ۱۳۹۸ با افت ۱۱ درصدی مواجه شده و از ۵۸۰ دستگاه به ۵۱۶ دستگاه تقلیل پیدا کرده است. یعنی در طول یک سال و نیم، بیش از ۶۴ کشنده ریلی با ارزش جایگزینی بالغ بر ۲۵۰۰ میلیارد تومان، به واسطه تعمیر و نگهداری نامناسب و غیراصولی و بهره‌برداری نامناسب، به طور کلی زمینگیر شده است.
مشکل اصلی نگهداری غیراصولی است
دبیر انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی، درباره اظهارنظر مدیرعامل شرکت راه‌آهن مبنی بر خرید هزار دستگاه لوکوموتیو گفت: مشکل فعلی نبود بهره‌وری در بخش ریلی صرفا ناشی از کمبود لوکوموتیو نیست بلکه مشکل ما در کمبود کشنده‌های ریلی عدم موفقیت در نگهداری آنهاست. او افزود: ما جزو کشورهایی هستیم که در نرم جهانی مقایسه لوکوموتیو با واگن قرار داریم که نشان می‌دهد کمبود لوکوموتیو آن گونه که اعلام می‌شود مشهود نیست بلکه نمی‌توانیم آنها را تعمیر و نگهداری کنیم. چرا به جای تعمیر لوکوموتیو دنبال خرید می‌رویم؟
سبحان نظری یادآور شد: باید در درجه اول اهتمام به نگهداری لوکوموتیوهای موجود و آماده به کار داشته باشیم و سپس به دنبال خرید لوکوموتیو جدید برویم. به خصوص که در شاخص جهانی نگهداری لوکوموتیو در پایین‌ترین رده قرار داریم.
دبیر انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی تصریح کرد: اگر چه نیاز به خرید لوکوموتیو جدید هست اما این را هم باید در نظر گرفت که آیا مشکل بخش ریلی ما با خرید هزار دستگاه لوکوموتیو برطرف می‌شود؟
اثرات توسعه نامتوازن
او افزود: توسعه نامتوازن، ضربه بیشتری به بخش ریلی می‌زند. باید به ازای هر دستگاه لوکوموتیو ۵۰ دستگاه واگن باری و ۱۰ کیلومتر شبکه ریلی ایجاد شود. به عبارت دیگر اگر هزار دستگاه لوکوموتیو خریدیم باید ۵۰ هزار دستگاه واگن خریداری و ۱۰ هزار کیلومتر خط‌آهن احداث شود.
نظری خاطرنشان کرد: به نظر من تامین رقم هزار دستگاه کشنده ریلی دور از دسترس است چرا صرفا به کمبود لوکوموتیو می‌پردازیم و کمبود واگن و شبکه را یادآور نمی‌شویم. البته معتقدم تقاضای بار ریلی در صورت تامین این تعداد لوکوموتیو و واگن وجود دارد. حتی در حال حاضر هم تقاضای بار ریلی بیش از آنچه عرضه می‌شود وجود دارد.
دبیر انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی گفت: مگر می‌شود هزار دستگاه کشنده ریلی تهیه کرد اما لوکوموتیوران آموزش‌دیده به پرسنل راه‌آهن اضافه نکرد؟ این تعداد کشنده، ۷ تا ۸ هزار راهبر کشنده نیاز دارد که آموزش آنها به تنهایی چند سال طول می‌کشد. او با تاکید بر اینکه تامین همه موارد گفته‌شده اعم از لوکوموتیو، واگن و زیرساخت ریلی به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان نیاز دارد، بیان کرد: به طور میانگین قیمت هر کشنده (لوکوموتیو) ۶۰ میلیارد تومان است که عملا ۶۰ هزار میلیارد تومان برای خرید لوکوموتیوهای مورد نظر شرکت راه‌آهن نیاز داریم. ۱۰۰ هزار میلیارد تومان نیز برای تامین ۵۰ هزار واگن و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان هم برای توسعه زیرساخت شبکه ریلی نیاز است.
بهره‌برداری غیربهینه شرکت راه‌آهن
در همین رابطه محمدجواد شاهجویی کارشناس اقتصاد حمل‌ونقل اعلام کرد: ریشه مشکلات موجود راه‌آهن و عدم تحقق سهم در نظر گرفته شده بخش ریلی در حوزه حمل بار و مسافر داخلی، کمبود کشنده‌های ریلی نیست. بلکه عدم بهره‌برداری درست و اصولی شرکت دولتی راه‌آهن از شبکه و دارایی‌های آن است. تا زمانی که ریشه مشکل به درستی شناسایی نشود، نمی‌توان انتظار داشت که مسیر درستی برای حل آن در پیش گرفته شود.
او افزود: دیگر شرایط بودجه‌ای کشور این اجازه را نمی‌دهد که با استفاده از بودجه‌های عمومی به خرید دارایی‌های ریلی اقدام کنیم و برای بهبود بهره‌برداری از آنها خود را به زحمت نیندازیم. از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز با وجود شیوه برخورد فعلی شرکت راه‌آهن تمایلی برای سرمایه‌گذاری جدید در این حوزه از خود نشان نمی‌دهد که بدون شک حق دارد.
ضرورت افزایش بهره‌وری
این کارشناس اقتصاد حمل‌ونقل در گفت‌‌وگو با مهر خاطرنشان کرد: در خصوص انتقال مالکیت واگن‌های باری به بخش خصوصی تجربه نامناسبی برای بخش خصوصی خلق شد. زیرا در حالی که راه‌آهن خود را ملزم به سیر ۳۰۰ کیلومتر در روز ناوگان انتقال یافته کرده بود، آنچه در عمل اتفاق افتاد، میانگین سیر ۱۰۰ کیلومتری روزانه واگن‌های باری متعلق به بخش خصوصی بود. بنابراین اگر بنا باشد دوباره چنین اتفاقی برای بخش خصوصی در حوزه سرمایه‌گذاری خرید کشنده‌های ریلی اتفاق بیفتد، بدون شک این بخش حاضر به این کار نخواهد شد.
شاهجویی تاکید کرد: راه‌آهن باید در گام اول، یکی از بانک‌های دولتی داخلی را متقاعد کند که با ایجاد تسهیلات مناسب برای خرید کشنده‌های ریلی جدید توسط بخش خصوصی اقدام و در گام دوم، بازپرداخت تسهیلات یادشده را، متناسب با میزان عملکرد کشنده‌های خریداری‌شده بخش خصوصی تضمین کند. به این ترتیب راه‌آهن ملزم خواهد شد به تعهدات خویش در خصوص سیر بهره‌ور کشنده‌های جدید خریداری شده و پرداخت مطالبات شرکت‌های بخش خصوصی عمل کند. به عبارت دیگر، راه‌آهن یک بار هم که شده، به جای آنکه بخواهد از بودجه عمومی و بیت‌المال هزینه کند و یا توقع داشته باشد که بخش خصوصی بدون پشتوانه، این شرکت را همراهی کند، خود را به زحمت انداخته و با قبول تعهدات منطقی برای بهبود میزان بهره‌برداری از شبکه ریلی اقدام ورزد تا به این واسطه اقتصاد این حوزه به ریل اصلی برگردد.

کد : 239

گروه : اخبار رسانه ها

تاریخ : 16 روز پیش

پرینت

کپی لینک کوتاه