پايگاه خبري «انتخاب»: جمهوري آذربايجان عزم خود را جزم كرده كه به هر قيمتي، احداث كريدور زنگزور را نهايي كند؛ اما اين كريدور چيست و چرا احداث آن، عواقب خطرناكي شبيه از دست رفتن كنترل تنگه هرمز براي ايران خواهد داشت؟
زنگزور نام منطقهاي پر مناقشه در قرهباغ است كه طي عهدنامه گلستان در سال ۱۸۱۳ از ايران جدا شد. اين منطقه هم اكنون بخشي از خاك ارمنستان است
بعد از جنگ قره باغ در سال ۲۰۲۰، باكو درصدد ايجاد يك كريدور با داشتن حق حاكميت يعني دسترسي نامحدود، بدون هيچ پست ايست بازرسي ارمني در خاك ارمنستان است تا بتواند نخجوان را به سرزمين اصلي خود متصل كند.
اين كريدور همچنين بخشي از يك پروژه حمل و نقل بزرگ است كه جمهوري آذربايجان را به استانبول و متعاقب آن تركيه را به آسياي ميانه يا آنچه كه اين دو كشور آن را دنياي ترك مينامند، متصل ميكند.
اين كريدور دقيقا از مرز ايران با ارمنستان رد ميشود، كه اجرايي شدن آن به معني حذف ايران از ژئوپليتيك قفقاز است.
از طرفي اين اقدام ميتواند مقدمه اشغال استان سيونيك ارمنستان هم باشد؛ استاني كه كريدور زنگزور از آن عبور ميكند. تمام مرز ايران و ارمنستان در محدوده استان سيونيك قرار دارد و الحاق اين استان به جمهوري آذربايجان، به معناي حذف كامل مرز ايران و ارمنستان خواهد بود.
ولي مساله به همينجا ختم نخواهد شد؛ با توجه به مواضع، رفتارها و اقدامات حكومت باكو، احتمالا بعد از اجرايي شدن اين كريدور ماجراجوييهاي آنها عليه تماميت ارضي ايران وارد مرحله جديدي خواهد شد.
در حالي اكثريت مردم قفقار ريشه و تبار ايراني دارند، ولي ضعف در كار رسانهاي و تبليغاتي باعث شده كه روايت وارونهاي از هويت و تاريخ منطقه توسط عوامل اسرائيلي و ضد ايراني مانند خانم برندا شيفر، برندا شيفر، تحليلگر مسائل خاورميانه و مشاور ارشد بخش انرژي بنياد دفاع از دمكراسيها، برساخته شود.
واقعيت اين است كه برخلاف مواضع ديپلماتيك حكومت باكو كه تاكيد دارد حساسيتهاي ايران را درك ميكند تلاش براي حذف ايران از ژئوپليتيك قفقاز كاملا جدي است و اين پروژههاي پان تركيستي با حمايت جدي اسرائيل براي انتقام از ايران انجام ميشود.
زيرا اسرائيل معتقد است از طريق ايران توسط گروههاي نيابتي محاصره شده است به همين دليل براساس استراتژي «كشتن با هزار ضربه چاقو» سعي دارد ايران را محاصره كرده و تحت فشار دهد.
همكاري اسرائيل و باكو در حوزه نظامي فراتر از فروش تسليحات است. متخصصان اسرائيلي همچنين در آموزش كارشناسان نظامي حكومت باكو براي استفاده از تسليحات مختلف، توسعه روشهاي سازماني و تدوين دكترين نظامي مشاركت دارند.
در جنگ ۲۰۲۰، باكو استفاده نوآورانه از تسليحات اسرائيل و ادغام پهپادهاي تركيه و اسراييلي و همچنين استفاده از پهپادهاي جديد را در دستور كار قرار داد.
بنابراين به نظر ميرسد ايجاد اين كريدور اسم رمزي است كه در وراي آن اقداماتي عليه ايران شكل گرفته؛ زيرا هم به اهداف توسعه طلبانه تركيه و باكو كمك ميكند و هم اينكه منجر به تضعيف ايران به عنوان دشمن اصلي اسرائيل ميشود.
علي اف سال گذشته گفته بود راهرويي كه قرار است از اينجا بگذرد، كل جهان ترك را متحد خواهد كرد. مواضعي كه در نوامبر ۲۰۲۱ در نشست سازمان كشورهاي ترك با قاطعيت بيشتري آن را تكرار كرد.
رشاد ممدوف، سفير آذربايجان در تركيه همي گفته بود، يكي از مهمترين جنبههاي كريدور زنگزور اين است كه جهان ترك را به هم متصل ميكند.
سوال مهم اين است كه عملياتي شدن پروژه جهان ترك چرا بايد دقيقا از مرز ايران بگذرد؟ پاسخ اين است كه دليل آن، حذف ايران به عنوان رقيبي قدرتمند براي تسلط بي و، چون چراي تركيه و آذربايجان بر منطقه و نفوذ گسترده آنها در آسياي ميانه به عنوان يكي از مهمترين حوزههاي تمدني ايران است.
تلاشها و اقدامات آنها در اين مورد علني شده است. ابراهيم كاراگول سردبير روزنامه يني شفق و نزديك به اردوغان بعد از تهاجم چند روز پيش باكو به ارمنستان نوشته بود اين بار بايد دروازه شرق (كريدور زنگزور) باز و با عوض شدن نقشه، ايران و ارمنستان از دور خارج شوند.
دليل دوم آن هم همانطور كه اشاره شد زمينه سازي براي تحقق روياي جهان ترك است؛ «دولت باغچه لي» رهبر حزب حركت ناسيوناليست تركيه در نقشهاي كه سال گذشته به اردوغان هديه داده بود شمال غرب ايران را در نقشه خيالي جهان ترك ادغام كرده بود. اين سياستها حكايت از روياي شومي است كه قبل از هركشوري ژئوپليتيك، ژئواكونوميك و ژئوكالچر ايران را به عنوان منافع حياتي كشور نشانه گرفته است.
بايد تاكيد كرد كه ايجاد كريدور زنگزور پايان بحران با ارمنستان و آغاز بحران با ايران خواهد بود. به اين معني كه ارمنستان چنان ضعيف و محاصره ميشود كه فرصت چنداني براي عرض اندام نخواهد داشت؛ مخصوصا اينكه روسيه به واسطه درگيري در اوكراين تمركز كمتري بر منطقه دارد و كشورهاي اروپايي به سبب نياز به انرژي آذربايجان به عنوان گزينهاي در دسترس، در نهايت تلاش خواهند كرد با ايجاد سازوكاري، ارمنستان را به دادن امتياز به باكو راضي كنند.
طراحان چنين سناريويي تلاش دارند براي جلوگيري از مخالفت چين منافع اين كشور را هم تا حد امكان لحاظ كنند. آنها در تعريف خود از اين پروژه ميگويند اين كريدور يك پروژه ژئوپليتيكي است كه اروپا را از طريق مسير باكو-تركيه به آسياي مركزي و چين متصل ميكند كه تلاشي آشكار براي كاهش حساست چين و همراه سازي آن است.